Çevrim İçi Olarak Yapılan Tahkim Anlaşmalarının Hukuki Geçerliliği

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 317 - 364, 31.12.2022

Ahmet Dülger

Öz

Tahkim anlaşmalarının çevrim içi (online) iletişim araçları kullanılarak yapılması mümkündür. Çevrim içi tahkim anlaşmaları özelinde düzenlemeler bulunmadığından, yerel ve uluslararası mevzuatın tahkim anlaşmalarının geçerli olarak akdedilmesi ve uygulanması bakımından getirdiği sınırlamalara tabi olmak kaydıyla çevrim içi olarak yapılan tahkim anlaşmalarının hukuki geçerliliği sağlanmış olacaktır. Bu anlaşmalar, genellikle, internet üzerinden yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin uygulamalar kapsamında kullanıcı, satın alan veya ticari taraflarla yapılmaktadır. Birçok durumda klasik yöntemlerle yapılan tahkim anlaşmalarının özellikleri ve sorunları çevrim içi olarak yapılan tahkim anlaşmaları bakımından da geçerli olup bazı durumlarda ise farklılıklar bulunmaktadır. Her iki durum açısından da çevrim içi olarak yapılan tahkim anlaşmaları ehliyet, şekil ve esas yönünden incelenebilir. Çevrim içi tahkim anlaşmalarının geçerli olarak kabul edilebilmesi için gerekli şartlar hem kanunlar ihtilafı kuralları hem de maddi hukuk kuralları göz önüne alınarak tespit edilebilir. Çevrim içi tahkim anlaşmalarının tarafı olabilecek kişiler sınırlı olmayıp anlaşmaya uygulanan hukuk kapsamında ehliyete sahip olan tüm kişiler bu anlaşmaları yapabilirler. Bu anlaşmaların, telefon veya bilgisayar üzerinden internet ağ bağlantısı veya blockchain teknolojisi sayesinde yapılması mümkün olmakla birlikte tahkim anlaşmalarının tabi olduğu şekil koşullarını da sağlaması gerekir. New York Sözleşmesi, UNCITRAL Model Kanunu ve MTK çevrim içi tahkim anlaşmalarının şekli konusunda uygulama alanı bulabilir. Anlaşmaların esasına dair konularda ise, uygulanacak hukuk kapsamında tarafların iradelerinin geçerli olarak ortaya konulması ve birbiriyle uyuşması önemli konulardandır. Bir metinde yer alan bağlantı sekmesine onay verme (click-wrap) veya ayrıca açılan bir metin (browse-wrap) şeklinde de olabilen çevrim içi tahkim anlaşmaları hem şekil hem esas bakımından değerlendirmeye açıktır. Çevrim içi olarak bu anlaşmaların imzalanması aşamasında ortaya çıkabilecek hukuka aykırılıklar tahkim veya devlet mahkemelerindeki yargılamalarda incelenebilir. Özellikle iptal ve tenfiz davalarında çevrim içi tahkim anlaşmalarına dayanılarak verilen hakem kararlarının mahkeme önüne getirilmesi söz konusu olabilir. Çevrim içi teknolojilerin ve sözleşme yapma imkanlarının artması dolayısıyla bu sözleşmelerin kendilerine özgü unsurlarını daha iyi yansıtan ve tarafların ihtiyaçlarına uygun düzenlemeler içeren yerel ve uluslararası hukuki düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevrim içi tahkim anlaşması, New York Sözleşmesi, Milletlerarası Tahkim Kanunu, İptal Davası, Tenfiz Davası

Zur rechtlichen Wirksamkeit online-abgeschlossener Schiedsvereinbarungen

Öz

Um ihren Streitfall vor ein Schiedsgericht anstatt vor die staatlichen Gerichte zu bringen, müssen die Streitparteien sich darauf geeinigt haben. Mit einer solchen gültigen Schiedsvereinbarung können die Parteien ein Schiedsverfahren einleiten und den Schiedsspruch, der als Ergebnis dieses Verfahrens ergeht, vollstrecken. Die rechtlichen Anforderungen an einer gültigen Schiedsvereinbarung werden sowohl durch die Gesetzgebung der Staaten als auch durch internationale Abkommen zwischen Staaten bestimmt. Während die Schiedsvereinbarung auf traditionelle Weise geschlossen werden kann, indem die Parteien zusammenkommen und die Vereinbarung zwischen ihnen auf Papier bringen, ist es dank der sich entwickelnden Kommunikationsmittel der modernen Zeit auch möglich, Schiedsvereinbarungen online (über das Internet) abzuschließen („Online-Schiedsvereinbarung“).

Anahtar Kelimeler

Çevrim içi tahkim anlaşması, New York Sözleşmesi, Milletlerarası Tahkim Kanunu, İptal Davası, Tenfiz Davası, Online arbitration agreement, New York Convention, International Arbitration Law, Annulment Case, Enforcement Case

On the Legal Validity of Online Concluded Arbitration Agreements

Öz

Arbitration agreements can be concluded using online communication tools. Since there are no specific regulations regarding online arbitration agreements, the legal validity of online arbitration agreements will be subject to the limitations imposed by local and international legislation regarding the validity of conclusion and implementation of arbitration agreements. These agreements are generally made with users, buyers or commercial partners within the scope of mobile applications related to the purchase of goods and services over the internet. Characteristics and problems of online arbitration agreements re similar to more conventional types of arbitration agreements however the two types of arbitration agreements may differ in some aspects. Online arbitration agreements can be examined in terms of competence, form and merits. Validity criteria for online arbitration agreements can be determined by considering both conflict of laws rules and substantive law rules. Persons who may be parties to online arbitration agreements are not limited to these, but any person who is competent under the law applicable to the agreement may enter into such agreements. While these agreements can be made over the phone or computer via an internet network connection or blockchain technology, they must also meet the form conditions to which the arbitration agreements are subject to. The New York Convention, the UNCITRAL Model Law and the Turkish International Arbitration Act shall be applied to the form of online arbitration agreements. In matters pertaining to the merits of the agreements, the valid will of the parties and their agreement with each other within the scope of the applicable law are important issues. Online arbitration agreements, which can be in the form of consent to a link tab in a text (click-wrap) or a separately opened text (browse- wrap), are open to evaluation in terms of both form and merits. The legal problems and objections that may arise regarding the signing of these agreements can be examined in the proceedings in arbitration or state courts. In particular, in annulment and enforcement cases, arbitral awards based on online arbitration agreements may be brought before the courts. Due to the increase in online technologies and contracting opportunities, there is a need for local and international legal regulations that better reflect the unique elements of these contracts and contain regulations that are suitable for the needs of the parties.

Anahtar Kelimeler

Online arbitration agreement, New York Convention, International Arbitration Law, Annulment Case, Enforcement Case

Kaynakça

• AKINCI Ziya, Milletlerarası Tahkim, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2021.
• BORN Gary, International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, Alphen aan den Rijn, 2014.
• BORN Gary, International Arbitration: Law and Practice, Wolters Kluwer International, 2012.
• DAĞDELEN YAŞAR Nilay, “Elektronik Tüketici Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların Çözümünde Elektronik Tahkim”, Public and Private International Law Bulletin, Cilt: 41, Sayı: 2, 2021, 779-826.
• DOĞAN Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 8. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2022.
• EKŞİ Nuray, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, Beta Yayınları, İstanbul, 2019.
• EKŞİ Nuray, “Yargıtay Kararlarında Yabancı Hakem Kararlarının New York Konvansiyonuna Göre Tenfizine İlişkin Bazı Sorunlar”, Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümüne İlişkin İstanbul Konferansı, Beta Yayınları, İstanbul, 2008.
• EKŞİ Nuray, “Yargıtay Kararlarında Yabancı Hakem Kararlarının New York Konvansiyonuna Göre Tenfizine İlişkin Bazı Sorunlar”, Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümüne İlişkin İstanbul Konferansı, İstanbul, 2008.
• ERGÜL Ozan, “Sporda Zorunlu Tahkim - Bireysel Başvuru İlişkisi: ‘Yargı Denetimi Dışında Bırakılan İşlemleri’ Dar Yorumlamak Mümkün Değil mi?”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı 32, 2015, 67-78.
• ERKAN Mustafa, Milletlerarası Tahkimde Yetki Sorunları, Ankara, Yetkin Yayınları, 2013.
• ESEN Emre, “Hakem Kararının Tenfizi veya İptali Davalarında Tahkim Anlaşmasının Yetkisiz Temsilci Vasıtasıyla Yapıldığı İtirazı ve Konuya İlişkin 11.10.2000 Tarihli Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 2003, Cilt: 23, Sayı: 1-2, 377-403.
• ESEN Emre, “Uluslararası Ticari Tahkimde Tahkim Anlaşmalarının Şekli”, Milletlerarası Hukuk Bülteni, Yıl 28, Sayı 1-2, 2008, 65-114.
• ESEN Emre, Uluslararası Ticari Tahkimde Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili, Beta Yayınları, İstanbul, 2008.
• EYUBOĞLU Ceren, “Türk Hukukunda Tahkim Anlaşmasının Geçerliliği”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt: 75, Sayı: 3, 2017, 227-241.
• GAILLARD Emmanuel / SAVAGE John, Fouchard Gaillard Goldman on International Commercial Arbitration, Hague, Kluwer Law International, 1999.
• İLHAN Hüseyin Afşın, Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliği, Adalet Yayınları, Ankara, 2016.
• KAYA Aydın, “Araç Çevirme Uygulaması Üzerinden Gerçekleştirilen Yolcu Taşıma Faaliyetleri Kapsamında Uber, Yolcu ve Sürücü Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 141, 2019, 289-323.
• KONURALP Cengiz Serhat, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları: Tahkim, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul 2011.
• LEW Julian D.M., “The Law Applicable to the Form and Substance of the Arbitration Clause”, Improving the Efficiency of Arbitration Agreements and Awards: 40 Years of Application of the New York Convention, Editör Albert Jan Van den Berg, ICCA Congress Series, Sayı: 9, Kluwer Law International, 1999, 114 – 145.
• LEW Julian D. M. / MISTELIS Loukas A. / KRÖLL Stefan, Comparative International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, Hague / New York, 2003.
• NACIMIENTO Patricia, “Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards”, A Global Commentary on the New York Convention, Editör H. Kronke, P. Nacimiento, D. Otto, N. C. Port, Kluwer Law International, 2010 (www.kluwerarbitration.com).
• NOMER Ergin / EKŞİ Nuray / ÖZTEKİN GELGEL Günseli, Milletlerarası Tahkim Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2008.
• NOMER Ergin, Devletler Hususî Hukuku, 23. Baskı, Beta, İstanbul, 2021.
• OĞUZMAN Kemal / ÖZ Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 1, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• OĞUZMAN Kemal / SELİÇİ Özer / OKTAY ÖZDEMİR Saibe, Kişiler Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2018.
• ÖZBİLEN Arif Barış, Sözleşmelerin Şekli ve Şekil Yönünden Hükümsüzlüğü, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2016.
• ÖZDEMİR KOCASAKAL Hatice, Elektronik Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümünde Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Mahkemenin Tespiti, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2003.
• ÖZEL Sibel, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• ÖZEL Sibel, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, İstanbul, Legal Yayıncılık, 2008.
• ÖZTEKİN GELGEL Günseli, “New-York Konvansiyonu’na Göre Hakem Kararlarının Tenfizinde Yargıtay’ın Bazı Kararlarının Değerlendirilmesi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt: 22, Sayı: 2, 2011, 1137-1158.
• PEKCANITEZ Hakan / ATALAY Oğuz / ÖZEKES Muhammet, Medeni Usul Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2021.
• POSTACIOĞLU İlhan, Medeni Usul Hukuku Dersleri, 7. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• SARIAKÇALI Turgay, “İnternet Üzerinden Akdedilen Sözleşmelere Uygulanacak Hukuk”, Public and Private International Law Bulletin, Cilt: 40, Sayı: 1, 2020, 247-297.
• SEVEN Vural / ÖKSÜZOĞLU Hilal Tuğba, “Blablacar Platformu Aracılığıyla Yapılan Taşımaların Hukuki Niteliği (Hatır Taşıması ve Otostop Karşılaştırması)”, Türk Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, 2020, 25-76.
• ŞANLI Cemal / ESEN Emre / ATAMAN-FİGANMEŞE İnci, Milletlerarası Özel Hukuk, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• ŞANLI Cemal, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayınları, İstanbul, 2019.
• ŞANLI Cemal, Hukuki Mütalaalarım, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• ŞİT Banu, “Tahkim Anlaşmasının Şekli: Yazılı Şekil Şartı ve İnternet Aracılığı İle Akdedilen Tahkim Anlaşmaları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 25-26, Sayı: 1-2, 2005, 411-436.
• WOLFF Reinmar, “E-arbitration agreements and e-awards – arbitration agreements concluded in an electronic environment and digital arbitral awards”, Editör M. Piers and C. Aschauer, Arbitration in the Digital Age: The Brave New World of Arbitration, Cambridge Üniversitesi Yayınları, Cambridge, 2018.
• YAVUZ Cevdet, “Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tabi Olduğu Hükümler”, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu, İstanbul, 2009.
• YEŞİLIRMAK Ali, Türkiye’de Ticari Hayatın ve Yatırım Ortamının İyileştiril- mesi İçin Uyuşmazlıkların Etkin Çözümünde Doğrudan Görüşme, Arabuluculuk, Hakem-Bilirkişilik ve Tahkim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2011.
• YEŞİLOVA Bilgehan, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi, Güncel Yayınları, İstanbul, 2008.
• YÜCEL Yeliz, “Uber, Sürücü ve Yolcu Arasındaki Hukuki İlişki ve Bu Çerçevede Uber’in ve Sürücünün, Taşıma Hizmetinin Gereği Gibi İfa Edilememesi Nedeni İle Yolcuya Karşı Hukuki Sorumluluğu”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, 2019, 461-516.