Doğaltaş Ocaklarında Kullanılan Ayırma/Gevşetme Yöntemlerinin AHP ile Karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 1 - 8, 29.02.2024

Mohammad Tamım Ahmadı , Merve Karaabat Varol , Servet Demirdağ

https://doi.org/10.35354/tbed.1351822

Öz

Türkiye’ de doğal taş üretimi ihracat açısından önemlidir. Bu nedenle doğal taş ocaklarında üretilen blokların ve bloklardan elde edilen plaka/levhaların ekonomik değere sahip boyut ve kalitede olmasına dikkat edilmektedir. Blok üretimi sırasında uygulanan işlemler, hazırlık, kesme/ayırma, sayalama, taşıma ve stoklama işlemlerinden oluşmaktadır. Bu çalışmada ekonomik değer taşıyan bloklara ulaşmak için yaygın olarak kullanılan ayırma/gevşetme yöntemlerinden hidrolik kırıcılar, piroteknik kaya kırıcılar, genleşme harçları ve geleneksel patlayıcılar incelenerek en uygun yöntem tanımlanmaya çalışılmıştır. Bu yöntemler; fiyat, zaman, atık malzeme, ticari blok kalitesi, çevresel etkiler ve güvenlik kriterleri açısından Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden biri olan AHP yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda piroteknik kaya kırıcılar ile ayırma/gevşetme yönteminin en uygun yöntem olduğu sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Ayırma/Gevşetme yöntemleri;, Genleşme harçları, Piroteknik kaya kırıcılar, Hidrolik kırıcı

Kaynakça

• [1] Afradi, A., Alavi, I. and Moslemi, M., 2021. Selecting the Most Suitable Method for Extracting Construction Materials in Iran Through the Fuzzy Multi-attribute Decision-Making Model. Journal of The Institution of Engineers (India): Series D volume, 102, 113–123.
• [2] Alavi, I., 2014. Fuzzy Ahp Method For Plant Specıes Selectıon In Mıne Reclamatıon Plans: Case Study Sungun Copper Mıne. Iranian Journal Of Fuzzy Systems, 11(5), 23-38.
• [3] Alpay, S. ve Yavuz, M., 2007. A Decision Support System for Underground Mining Method Selection. In: Okuno, H.G., Ali, M. (eds) New Trends in Applied Artificial Intelligence. IEA/AIE 2007. Lecture Notes in Computer Science(), vol 4570. Springer, Berlin, Heidelberg.
• [4] Aktaş Ö., 2012. Elmas Tel Kesme Yöntemi ile Mermer İşletmeciliğinde Elmas Tellerin Kesim Performanslarının Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 58s, Konya.
• [5] Arslankaya, S., Göraltay, K., 2019. Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinde Güncel Yaklaşımlar. İksad Yayınevi, 99s, Ankara.
• [6] Aryafar, A., Mikaeil, R. and Ataei, M., 2010. Selection of an Appropriate Method to Extract the Structural Stones Using TOPSIS Multi Criteria Method. Journal of Jeotechnical Geology, 6(3), 162-169.
• [7] Aryafar, A., Yousefi, S. and Doulati Ardejani, F., 2013. The weight of interaction of mining activities: groundwater in environmental impact assessment using fuzzy analytical hierarchy process (FAHP). Environ Earth Sci 68, 2313–2324.
• [8] Ashmole, I. and Motluong, M., 2008. Dımensıon Stone: The Latest Trends In Exploratıon And Productıon Technology. The Southern African Institute of Mining and Metallurgy, 35-70.
• [9] Bakhtavar, E., 2011. Parallel holes spacing for the extraction of dimension stones using expansive mortars. Archives of Mining Sciences, 56(4), 621-628.
• [10] Balusa, B.C. and Singam, J., 2018. Underground Mining Method Selection Using WPM and PROMETHEE. J. Inst. Eng. India Ser. D 99, 165–171.
• [11] Bascetin A., 2004. Technical note: An application of the analytic hierarchy process in equipment selection at Orhaneli open pit coal mine. Mining Technology, 113(3), 192-199.
• [12] Bascetin, A., 2007. A decision support system using analytical hierarchy process (AHP) for the optimal environmental reclamation of an open-pit mine. Environ Geol 52, 663–672.
• [13] Bogdanovic, D., Nikolic, D., and Ilic, I., 2012. Mining method selection by integrated AHP and PROMETHEE method. Anais Da Academia Brasileira De Ciências, 84(1), 219–233.
• [14] Cardwell, T., 2005. "A comparison of non-explosive rock breaking techniques." Proceedings of the 12th Australian Tunnelling Conference.
• [15] Dambov R., Brandi F. and Dambov, I., 2017. Expansive Mortar to Demolish and Cut Rocks and Concretes. 7th Balkan Mine Congress – Proceedings, 129-134, Prijedor.
• [16] Despodov, Z., Mitić, S. and Peltečki, D., 2011. Application of the AHP method for selection of a transportation system in mine planning. Podzemni Radovi, (19), 93-99.
• [17] Duran Z., Çakmak M., Şengün B., Doğan T. ve Erdem B., 2013. Rock Breaking Technique with Non-Explosive Rock-breaking Cartridges, Proceedings of the 7th Drilling and Blasting Symposium, Eskişehir, Turkey,145-152. (in Turkish)
• [18] Eleren, A. ve Ersoy, M., 2007. Mermer Blok Kesim Yöntemlerinin Bulanık TOPSIS Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Madencilik, 46(3), 9-22.
• [19] Eleren, A. ve Ersoy, M., 2011. Mermer Ocaklarında Elmas Tel Ve Kollu Kesiciyle Kesme Teknolojilerinin İş Güvenliği Bakımından Karşılaştırılmasında Hata Türü Etki Analizi Yönteminin Uygulanması. TÜBAV Bilim Dergisi, 4(1), 9-19.
• [20] Eray, E., 2015. İnşaat Sektöründe Tedarikçi Seçiminde Kullanılan Çok Amaçlı Karar Destek Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 105s, İstanbul.
• [21] Gupta P., Mehlawat M.K., Aggarwal U. and Charles, V., 2021. An integrated AHP-DEA multi-objective optimization model for sustainable transportation in mining industry. Resources Policy, 74.
• [21] Güneş, A., 2017. Mermer Ocaklarında Piroteknik Kaya Kırıcı Malzemelerin Kullanılabilirliğinin Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 70 s, Isparta.
• [22] Güneş A., Demirdağ S., Üner C.O. ve Demirbaş E.O., 2017. Piroteknik Kaya Kırıcı Malzemelerin Mermer Ocaklarında Pasa Söküm İşlemlerinde Kullanılması. Türkiye 9. Uluslararası Mermer ve Doğaltaş Kongresi ve Sergisi (MERSEM), 53-64, Antalya.
• [23] Güneş A., Demirdağ S., Demirbaş E.O. ve Üner C.O., 2022. Investigating the Usabilitiy of Pyrotechnic Rock Breaker Materials in Natural Stone Quarrying. Journal of Mining Science, 58(6), 973-991.
• [24] Huang, S., Li, X. and Wang, Y., 2012. A new model of geo-environmental impact assessment of mining: a multiple-criteria assessment method integrating Fuzzy-AHP with fuzzy synthetic ranking. Environ Earth Sci 66, 275–284.
• [25] Imanbekov, D., 2012. Melen Projesi Kapsamında Cendere I, Cendere II ve Kağıthane Tünelleri Açımında Hidrolik Kırıcı ve Delme-Patlatma Yöntemi Performanslarının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 109 s, İstanbul.
• [26] Jianjing, Z., 2011. The Application of Analytic Hierarchy Process in Mine Gas Prevention System. Procedia Engineering, 26,1576-1584.
• [27] Kasap, Y. ve Subaşı, E., 2017. Risk assessment of occupational groups working in open pit mining: Analytic Hierarchy Process. Journal of Sustainable Mining, 16(2), 38-46.
• [28] Li, M., Wang, H., Wang, D., Shao, Z. and He, S., 2020. Risk assessment of gas explosion in coal mines based on fuzzy AHP and bayesian network. Process Safety and Environmental Protection, 135, 207-218.
• [29] Özsarıkamış E. 2015. Piroteknik Kaya Kırıcı Kartuşların Kullanım Alanları ve İlgili Kaya Biriminde Maksimum Parçacık Hızı Tahmini, 8. Delme-Patlatma Sempozyumu, Istanbul, 139-150.
• [30] Öztel, A., 2016. Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi Seçiminde Yeni Bir Yaklaşım. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 156s, Ankara.
• [31] Patyk, M., and Bodziony, P., 2022. Application of the Analytical Hierarchy Process to Select the Most Appropriate Mining Equipment for the Exploitation of Secondary Deposits. Energies, 15, no. 16: 5979.
• [32] Rehman, Z.U., Hussain, S., Noor Mohammad , Salim Raza , Saira Sherin , Mujahid Khan , Muhammad Tahir and Murtaza Khan, 2018. Comparative Analysis Of Different Techniques Used For Dimension Stone Mining. Journal of Himalayan Earth Sciences, 51(1), 23-33.
• [33] Shahriar, K., Bakhtavar, E., Saeedi, G., and Akbarpour, S. 2007. A new numerical method and AHP for mining method selection. In Proc. 4th Int. Symp, on ‘High performance mine production, 289-306.
• [34] Song, Y. and Hu, Y., 2009. Group Decision-Making Method in the Field of Coal Mine Safety Management Based on AHP with Clustering. Proceedings of the 6th International ISCRAM Conference – Gothenburg, Sweden, J. Landgren and S. Jul, eds.
• [35] Tunçdemir H., 2007. Hidrolik Kırıcıların Performans Tahmini ve Seçim Kriterleri. Ulaşımda Yeraltı Kazıları Sempozyumu, İstanbul, 15-17 Kasım, 215-226.
• [36] Ünal Z., 2015. Tedarikçi Seçiminde Bulanık AHP ve TAGUCHI Kayıp Fonksiyonunun Kullanımı: Bir Otel İşletmesinde Uygulama. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 88s, Antalya.
• [37] Wang, Q., Wang, H. and Qi, Z., 2016. An application of nonlinear fuzzy analytic hierarchy process in safety evaluation of coal mine. Safety Science, 86, 78-87.
• [38] Yari, M., Monjezi, M. and Bagherpour, R., 2013. Selecting the most suitable blasting pattern using AHP-TOPSIS method: Sungun copper mine. J Min Sci 49, 967–975.
• [39] Yavuz, M., 2016. Madencilikte Optimizasyon Uygulamaları Ders Notu. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Maden Mühendisliği Bölümü.