TÜRK YÖNETİM KÜLTÜRÜNDE PATRİARKANIN LİDERLİK TANIMINA GİRME ÇABASININ PATERNALİST LİDERLİK DAVRANIŞLARI ÜZERİNDEN OKUNMASI

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 4, 44 - 55, 29.12.2021

Nurettin Gürcan

https://doi.org/10.51727/tbj.1008859

Öz

Türk toplumsal kültürünün patriarkal yapısı içerisinde benimsediği birçok kültürel değer bulunmaktadır. Bu değerler içerisinde toplumsal ve yönetsel açıdan önem taşıyan kültürel değerlerden birini de paternalizm oluşturmaktadır. Türk yönetim kültürü ve çalışma yaşamı açısından bakıldığında örgütsel alana önemli etkileri bulunan toplumun patriarkal yapısı ve paternalist niteliği, bu alanda liderliğin tanımını değiştirecek ölçüde etkiler uyandırabilecek bir potansiyele sahiptir. Örgütlerde ve yönetimde ataerkil yapının ön plana çıktığı birçok uygulama ve sürecin etkin yönetilebilmesi için böyle bir yeniden tanımlama veya kavramsal tartışma gerekli ve önemli görülmektedir. Bu bağlamda çalışmanın amacı Türk yönetim kültüründe birçok araştırmaya konu edilen paternalist liderlik davranışları üzerinden patriarkal yapının liderliği etkileme düzeyinin izlerini sürmektir. Böylelikle hem Türk yönetim tarihine ilişkin önemli eserlerdeki vurgulara değinilerek hem de paternalizmin kültürel temellerine dair yapılan çalışmalardaki bulgular irdelenerek, Türkiye’de liderliğin tanımı üzerine yeniden düşünülmesine ilişkin bir tartışma gündeme getirilmektedir. Böyle bir tartışmanın sonuçları ne olursa olsun Türk liderlik profilinin doğru bir şekilde kavramsallaştırılması açısından katkılar sunacağı düşünülerek, paternalist felsefenin dünü, bugünü ve yarını üzerine değerlendirmeler yapılabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Patriarka, Liderlik, Paternalist Liderlik

Kaynakça

• Aycan, Z. (2001). Paternalizm: Yönetim ve Liderlik Anlayışına İlişkin Üç Görgül Çalışma, Yönetim Araştırmaları Dergisi, Cilt; 1, Sayı; 1, s; 1-26
• Aycan, Z. (2006) Paternalism: Towards Conceptual Refinement and Operationalization. Indigenous and Cultural Psychology: Understanding People in Context içinde (ss. 445-466), Springer, New York
• Aycan, Z. ve Kanungo, R., N. (2000). Toplumsal Kültürün Kurumsal Kültür ve İnsan Kaynakları Uygulamaları Üzerine Etkileri, (Ed.: Zeynep Aycan), Akademisyenler ve Profesyoneller Bakış Açısıyla Türkiye’de Yönetim, Liderlik ve İnsan Kaynakları Uygulamaları (25-53), Türk Psikologlar Derneği Yayınları, Ankara
• Aycan, Z., Kanungo, R. N., Mendonca, M., Yu, K., Deller, J., Stahl, J., Kurshid, A. (2000). Impact of Culture on Human Resource Management Practices: A Ten- Country Comparison. Applied Psychology: An Internatıonal Review, Cilt; 49, Sayı; 1, s; 192-221
• Aydın, İ. (2021).Paternalizm Kavramı, Öğeleri ve Türleri. Paternalizm Felsefi, Sosyal ve Kültürel Temelleri Siyasi ve İktisadi Boyutları Hukuki ve Ahlaki Sınırları içinde (ss. 7-31), C. C. Aktan (Ed.), SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Merkezi Yayınları, İzmir
• Aydoğan, M. (2013). Antik Çağdan Küreselleşmeye Yönetim Gelenekleri ve Türkler Cilt 1, Resse, İstanbul
• Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt; 7, Sayı; 1, s; 231-274
• Başer, S. (2015). Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre, İrfan Yayıncılık, İstanbul
• Berber, A. (2016). 100 Yıl Öncesine Bir Yolculuk: ‘Genel ve Endüstriyel Yönetim’ ve Fransa’da Fayolizm-Taylorizm Kutuplaşması, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Sayı; 45, s; 118-132
• Cesur, D. K., Erkilet, A., Taylan, H. H. (2015). Paternalist liderlik ve örgüt kültürü ilişkisi: Sakarya Üniversitesi Örneği, Akademik İncelemeler Dergisi (AID), Cit;14, Sayı; 1, s; 87-116
• Cerit, Y., Özdemir, T., Akgün, N. (2011). Sınıf Öğretmenlerinin Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışları Sergilemelerini İstemeye Yönelik Görüşlerinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt; 11, Sayı; 1, s; 87-99
• Çalışkan, N., Özkoç, A. G. (2016). Örgütlerde Paternalist Liderlik Algısına Etki Eden Ulusal Kültür Boyutlarının Belirlenmesi, Journal of Yaşar University. Cilt; 11, Sayı; 44, s: 240-250
• Dağlı, A., Ağalday, B. (2018). Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışlarının İncelenmesi, Electronic Journal of Social Sciences, Cilt; 17, Sayı; 66, s; 518-534
• Farh, J. L., Cheng, B. S. (2000). A Cultural Analysis of Paternalistic Leadership in Chinese Organizations. Management and Organizations in The Chinese Context içinde, (ss. 84-127), Macmillian Press Ltd., London
• Erben, G., S. (2004). Toplumsal Kültür Aile Kültürü Etkileşimi Bağlamında Paternalizm Boyutuyla İşletme Kültürü: Türkiye Örneği. 1. Aile İşletmeleri Kongresi Bildirileri Kitabı (ss.345-356), 17-18 Nisan 2004, (Ed.: Koçel, T.), İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul
• Erben, G. S., Çalışkan, K. (2015). Yetişkin Bağlanma Stillerinin Babacan Liderle Çalışma Tercihi Üzerindeki Etkisini Anlamaya Yönelik Deneysel Bir Çalışma. 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı Cilt 2 (ss. 667-673), Düzenleyen Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü. Muğla. 14-16 Mayıs 2015.
• Erben, G. S., Ötken, A. B. (2014). Paternalist Liderlik ve İşe İlişkin İyilik İlişkisinde İş-Yaşam Dengesinin Rolü, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt; 22, s; 103-121
• Ercan, Ü., Sığrı, Ü. (2015). Kültürel Değerlerin Liderlik Özelliklerine Etkisi: Türk ve Amerikalı Yöneticiler Üzerine Bir Araştırma, Amme İdaresi Dergisi, Cilt; 48, Sayı; 3, s; 95-126
• Ertürk, R. (2018). Okul Yöneticilerinin Paternalist Liderlik Davranışları, Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık ve Duygusal Bağlılık Algıları Arasındaki İlişki, Eğitimden Kareler içinde, s; 25-46
• Göka, E. (2014). Yedi Düvele Karşı Türklerde Liderlik ve Fanatizm, Timaş Yayıncılık, İstanbul
• Güler, H. (2014). Patron Baba ve İşçileri İşçi Sınıfı, Köylülük ve Paternalizm, İletişim Yayınları, İstanbul
• Gürcan, N. (2018). Türk Kültüründe Paternalist Liderlik Davranışlarının İzleyenlerin Duygusal Bağlılıkları Üzerindeki Etkisi: Y Kuşağına Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2012). Günümüzde İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş, Evrim Yayınevi, İstanbul
• Kars, G. (2018). Neopatriarkal Yaklaşım Çerçevesinde Toplumsal Yapılanma Sürecinde Kadın: Orta Doğu ve Türkiye. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koca, S. (2016). Türk Kültürünün Temelleri, Berikan Yayınevi, İstanbul
• Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği, BETA, İstanbul
• Machiavelli, N. (2015). Prens, Çev. Leyla Tonguç Basmacı, Remzi Kitabevi, İstanbul
• Mete, Y. A., Serin, H. (2015). Okul Yöneticilerinin Babacan Liderlik Davranışı ile Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Sinizm Davranışları Arasındaki İlişki. Journal Of Hasan Ali Yücel Faculty of Education/Hasan Ali Yücel Egitim Fakültesi Dergisi (Hayef). Cilt; 12, Sayı; 24, s; 147-159
• Paşa, S., F. (2000). “Türkiye Ortamında Liderlik Özellikleri”, (Ed.: Zeynep Aycan), Akademisyenler ve Profesyoneller Bakış Açısıyla Türkiye’de Yönetim, Liderlik ve İnsan Kaynakları Uygulamaları, (ss. 225-241), Türk Psikologlar Derneği, Yayınları Ankara
• Pellegrini, E. K., Scandura, T. A. (2006). Leader-Member Exchange, Paternalism and Delegation in The Turkish Business Culture: An Empirical Investigation, Journal of International Business Studies, Cilt; 37, s; 264-279
• Pellegrini, E. K., Scandura, T., A. (2008). Paternalist Leadership: A Review and Agenda for Future Research, Journal of Management, Cilt; 34, Sayı; 3, s; 566-593
• Sargut, A. S. (2015). Kültürlerarası Farklılaşma ve Yönetim. İmge Kitabevi, Ankara
• Sennet, R. (2014). Otorite, Çev. Kamil Durand, Ayrıntı Yayınları, İstanbul
• Tekin, E. (2019). Paternalist Liderliğin İş Tatmini ve Çalışan Performansına Etkisi Üzerine Bir Araştırma, Third Sector Social Economic Review, Cilt; 54, Sayı; 1, s; 178-204
• Yeh, H. R., Chi, H. K., Chiou, C. Y. (2008). The Influences of Paternalistic Leadership, Job Stress, and Organizational Commitment on Organizational Performance: An Empirical Study of Policemen in Taiwan, The Journal of International Management Studies, Cilt; 3, Sayı; 2, s; 85-91.