Changes and trends in precipitation and air temperature values during the period of 1970 and 2009 in the Seyhan Basin

Yıl 2012, Sayı: 58, 21 - 34, 01.01.2012

Türkan Altın , Belma Barak

Öz

In this study, Erinç’s aridity index was calculated, the climate type of 29 meteorological stations was designated and mapped using the mean temperature and annual precipitation data of in the Seyhan Basin and its surrounding area covering the years 1970-2009. The recorded temperature data have been examined as the period (1970-2009) was divided into two parts: 1970-1992 and 1993-2009. The long term trend of the annual mean temperature, seasonal mean temperature and total annual precipitation were analyzed using the Mann-Kendall rank correlation coefficient test and their trend ratio was also calculated. A statistical significant increase trend in the series of annual temperatures and significant decrease in the series of the annual precipitation 29 meteorological stations were determined. The increase in temperature is shown in whole seasons and the increase in the summer temperature is evident and strong. The autumn and the winter temperatures follow this temperature. Moreover, the decrease trend in total annual precipitation is more evident in the stations situated within the coast and the middle parts than stations situated within the north part (Suşehri, Zara and Sivas). After 1988, a general decreasing trend in precipitation was considerable severe. When changes of the precipitation and temperature accounts are followed from the north to the south of the basin, it is has been seen aridification is more in the middle and south parts and in these parts, water deficit will be more in later years. A trend towards drought was determined in Pınarbaşı, Divriği, Kangal, Elbistan, Mut, Adana, Kozan, Karaisalı, Silifke, Göksun, Afşin ve Gemerek during second period. In addition, arid condition took place of the semiarid condition in Develi, Kayseri and Şarkışla during this period. The increase in aridity index shows that Karataş, Mersin, Ceyhan, Kahramanmaraş, Anamur and Yumurtalık do not under the aridity hazard in the south part.

Key words: Seyhan Basin, Temperature trend, Precipitation trend, Climate change, Aridity index.

Anahtar Kelimeler

-

Seyhan Havzasında 1970-2009 yılları arasında yağış ve hava sıcaklığı değerlerindeki değişimler ve eğilimler

Öz

Çalışmada Seyhan Havzası’nda ve yakın çevresinde bulunan 29 meteoroloji istasyonun 1970-2009 yıllarını kapsayan ortalama sıcaklık ve toplam yağış değerleri kullanılarak Erinç kuraklık indisi hesaplanmış ve iklim tipi belirlenmiş ve haritalandırılmıştır. Kayıtlı sıcaklık değerleri 1970-1992 ve 1993-2009 şeklinde iki döneme ayrılarak incelenmiştir. Yıllık ortalama sıcaklık, mevsimlik sıcaklık ve yıllık toplam yağış değerlerinin uzun süreli eğilimleri Mann-Kendall sıra ilişki katsayısı sınaması yöntemine göre analiz edilmiş ve eğilim oranları hesaplanmıştır. Çalışmaya konu olan meteoroloji istasyonlarının sıcaklık dizilerinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış ve yağış dizilerinde anlamlı bir azalış tespit edilmiştir. Sıcaklıklardaki artış tüm mevsimlerde de görülmekle birlikte yaz sıcaklıklarındaki artış daha belirgin ve kuvvetlidir. Bunu sonbahar ve kış sıcaklıkları takip eder. Ayrıca yıllık toplam yağış miktarlarındaki azalış yönündeki eğilim kıyı ve orta bölümlerde kalan istasyonlarda daha belirgin iken kuzey bölümde kalan istasyonlarda (Suşehri, Zara ve Sivas) azalma belirsizdir. 1988’den sonra yağışlarda daha kurak koşullara doğru bir eğilim vardır. Yağış ve sıcaklık miktarlarındaki değişimler havzanın kuzeyinden güneyine doğru takip edildiğinde kuraklaşmanın orta ve güney bölümde daha fazla olduğunu ve su açığının ileriki yıllarda fazlaşacağını göstermektedir. 2. periyotta Pınarbaşı, Divriği, Kangal, Elbistan, Mut, Adana, Kozan, Karaisalı, Silifke, Göksun, Afşin ve Gemerek’de kuraklığa giden bir eğilim tespit edilmiştir. Ayrıca 2. periyotta Develi, Kayseri ve Şarkışla’da yarıkurak kurak iklim şartları yerini kurak iklim şartlarına bırakmıştır. Güneydeki Karataş, Mersin, Ceyhan, Kahramanmaraş, Anamur ve Yumurtalık’ta indis miktarında tespit edilen artış bu istasyonların şu an için kuraklık tehlikesi altında olmadığını göstermektedir.

Anahtar kelimeler: Seyhan Havzası, Sıcaklık eğilimi, Yağış eğilimi, İklim değişikliği, Kuraklık indisi.

Anahtar Kelimeler

Seyhan Havzası, Sıcaklık eğilimi, Yağış eğilimi, İklim değişikliği, Kuraklık indisi

Kaynakça

• ATİK, M., ALTAN, T., ATMACA, M., AKTOKLU, E., KAPLAN, K., ARTAR, M. GÜZELMANSUR, A., ÇİNÇİNOĞLU ve A., BÜYÜKAŞIK, A.Y. (2007). İklim Değişikliği ve Bitki Örtüsüne Etkileri; ICCAP Projesi ve Seyhan Havzası. 1. Türkiye’de İklim Değişikliği Ulusal Konferansı, Bildiri Özetleri: 203-211, İstanbul.
• BARAK, B. (2009). İç Anadolu Bölgesi’nde Küresel Isınma Sürecinde Yağış ve Sıcaklık Verilerinde Meydana Gelen Değişimler ve Eğilimler. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ÇOB (Çevre ve Orman Bakanlığı) (2012). Çevre ve Orman Bakanlığı Seyhan Havzası Küresel İklim Değişikliği Etkileri http://iklimcbs.çevreorman.gov.tr, son erişim, 16 Mart 2012. İzleme Sitesi.
• DEMİR, İ., KILIÇ, G. ve COŞKUN, M. (2007). “Türkiye ve Bölgesi İçin PRECIS Bölgesel İklim Modeli Çalışmaları”. I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi Bildiriler Kitabı: 252- 261, İstanbul.
• DEMİR, İ., KILIÇ, G., COŞKUN, M. ve SÜMER, U. M. (2008a). “Türkiye’de Maksimum, Minimum ve Ortalama Hava Sıcaklıkları ile Yağış Dizilerinde Gözlenen Değişiklikler ve Eğilimler”. TMMOB İklim Değişimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı: 69-84 Ankara.
• DEMİR, İ., KILIÇ, G. ve COŞKUN, M. (2008b). “PRECIS Bölgesel İklim Modeli ile Türkiye İçin İklim Öngörüleri”: HadAMP3 SRES A2 Senaryosu, IV. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 365-373.
• ECSN. 1995. “Climate of Europe: Recent Variation, Present State and Future Prospects”, European Climate Support Network (ECSN), Nijkerk (the Netherlands).
• ERİNÇ, S. (1965). Yağış Müessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayımları No: 41, İstanbul.
• GÖNENÇGİL, B., İÇEL, G. (2011). “Türkiye’nin Doğu Akdeniz Kıyılarında Yıllık Toplam Yağışlarda Görülen Değişimler (1975-2006). Türk Coğrafya Dergisi 55: 1-12.
• IPCC. (2007) Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assemsent Report of the Intergovermental Panel on Climate Change (Ed. S.Solomon, D.Qin, M.Manning, Z. Chen, M.Marquis, K.B. Averyt, M.Tignor and H.L. Miller) Cambridge University Pres, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
• İÇEL, G. (2009). Türkiye’nin Doğu Akdeniz Kıyılarında Sıcaklık ve Yağış Trend Analizleri ve Ekstrem Hadiseler. İ.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• KANBER, R., KAPUR, B. ve TEKİN, S. (2007). “İklim Değişiminin Tarımsal Üretim Sistemleri Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesine Yönelik Yeni Bir Yaklaşım”: ICCAP Proje-si. Adana: Çukurova
• Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü.
• KARACA, M., ŞEN, Ö. L. (2008). “Küresel İklim Değişimi: Dünya Geneli ve Türkiye”. http://www.harb- is.org.tr/dergi/dosya_3, son erişim 23. 10. 2011.
• KAPUR, B., KANBER, R., ÜNLÜ, M. (2008). “Aşağı Seyhan Ovasında İklim Değişikliği ve Buğday, Mısır ve Pamuk üretimi Üzerine Etkileri”. Çevre ve Orman bakanlığı DSİ VI. Bölge Müdürlüğü, Sulama-Drenaj Konferansı Bildiriler Kitabı: 157-172, Adana.
• KUTIEL, H., MAHERAS, P. (1998). “Variations in the Temperatureregime Acrossthe Mediterranean During the Last Century and Their Relationship with Circulation Indices”. Theor. Appl.Climatol 61: 39-53.
• MADEN, T.E. (2008). “Global Warming and Environmental Security”. Proc. The 3rd International Conf. (BALWOIS 2008) on Water Observation and Information System for Decision Support, Macedonia, Ohrid, Balkan Institute, 1-7.
• ÖZFİDANER, M., TOPALOĞLU, F., KAPUR, B (2008).“Türkiye Yağış analizi”.http://www.ikidek.org/bildiriler/TürkiyeninDur umu3.doc. son erişim, 16 Mart 2012. Trend
• ÖZLÜ, H. (2007). “Drought and Water Management”. Proc. The National Conf. on Climatic Change and Water Economy, Turkey, Ankara, 1-77.
• SARIŞ, F. (2006). Türkiye’de Yağış Yoğunluğunun Alansal ve Zamansal Değişimi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (basılmamış yüksek lisans tezi).
• SOLOMON, S. (2007). Technical Summary. In Climate Change 2007: The Physical Sciences Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Asesment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Ed. S. Solomon, D.Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averty, M. Tigor and H.L.Miller), Cambridge University Pres, United Kingdom and New York, NY, USA.
• ŞEN, E., BAŞARAN, N. (2007).“Küresel Isınma Sürecinde Konya Ovasının Bazı İklim Verilerinde Meydana Gelen Değişimler ukidek.org/bildiriler/Bölgesel_15.doc. son erişim 23. 10. 2011. Eğilimler”. http://www.
• ŞENSOY, S., DEMIRCAN, M., ALAN, İ. (2008).“Trends in Turkey Climate Extreme Indices from 1971 to 2004”.BALWOIS. http://balwois.com/balwois/admini stration/full_paper/ffp-1000.pdf. son erişim 24.10. 2011.
• TÜBA. (2010). “Türkiye Açısından Dünyada İklim Değişikliği”. Türkiye Bilimler Akademisi Raporlar, 280 s.
• TÜRKEŞ, M. (1996). “Spatial and Temporal Analysis of Annual Rainfall Variations in Turkey”. International Jour-nal of Climatology 16: 1057-1076.
• TÜRKEŞ, M. (1999). “Vulnerability of Turkey to Desertification with Respect to Precipitation and Aridity Conditions”. Turkish Journal of Engineering and Environmental Science 23: 363-380.
• TÜRKEŞ, M. (2001). “Hava, İklim, Şiddetli Hava Olayları ve Küresel Isınma” T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 2000 Yılı Seminerleri, Teknik Sunumlar, Seminerler Dizisi 1, s. 187-205.
• TÜRKEŞ, M. (2003). “ Küresel İklim Değişikliği ve Gelecekteki İklimimiz. 23 Mart dünya Meteoroloji Günü Kutlaması, Gelecekteki İklimimizin Paneli Bildiriler Kitabı (Ed. M., Türkeş): 12-37, DMİGM, Ankara
• TÜRKEŞ, M. (2005). “Orta Kızılırmak Bölümü Güney Kesiminin (Kapadokya yöresi) İklimi ve Çölleşmeden Etkilenebilirliği”. Ege Coğrafya Dergisi 14: 73-97.
• TÜRKEŞ, M. (2007). Türkiye’nin Kuraklığa, Çölleşmeye Eğilimi ve İklim Değişikliği Açısından Değerlendirilmesi. Pankobirlik 91: 38-47.
• TÜRKEŞ, M. (2008a). “Gözlenen İklim Değişiklikleri ve Kuraklık: Nedenleri ve Geleceği”. Toplum ve Hekim 23: 97-107.
• TÜRKEŞ, M. (2008b). “İklim Değişikliği ve Küresel Isınma Olgusu: Bilimsel Değerlendirme. Küresel ısınma ve Kyoto Protokolü”. İklim Değişikliğinin Bilimsel, Ekonomik ve Politik Analizi (Ed. Karakaya, E.), İstanbul, Bağlam Yayınları No.308: 21-57.
• TÜRKEŞ, M., SÜMER, U. M., KILIÇ, G. (1995). “Variations and Trends in Annual Mean Air Temperatures in Turkey with Respect to Climatic Variability”. International Journal of Climatology 15: 557-571.
• TÜRKEŞ, M., SÜMER, U. M., KILIÇ, G. (1996). “Observed Changes in Maximum and Minimum Temperatures in Turkey”. International Jour-nal of Climatology 16: 463- 477.
• TÜRKEŞ, M., SÜMER, U. M., Demir, İ. (2002a). “Türkiye’nin Günlük Ortalama, Maksimum ve Minimum Hava Sıcakları ile Sıcaklık Genişliğindeki Eğilimler ve Degisiklikler”. Prof. Dr. Sırrı Erinç Sempozyumu Klimatoloji Çalıstayı 2002, Bildiriler Kitabı, 89-106. İzmir.
• TÜRKEŞ, M., SÜMER, U. M., DEMİR, İ. (2002b). “Re- evaluation of Trends and Changes in Mean, Maximum and Minimum Temperatures of Turkey for the Period 1929-1999”. International Journal of Climatology 22: 947-977.
• TÜRKEŞ, M., SÜMER, U. M (2004). “Spatial and Temporal Patterns of Trends and Variability in Diurnal Temperature Ranges of Turkey”. Theor. Appl. Climatol 77: 195-277.
• TÜRKEŞ, M., KOÇ, T., SARIŞ, F. (2007). “Türkiye’nin Yağış Toplamı ve Yoğunluğu Dizilerindeki Değişikliklerin ve Eğilimlerin Zamansal ve Alansal Çözümlemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5 (1), 57-73.
• TÜRKEŞ, M., TATLI, H. (2009). “ Use of the Standardized Precipitation Index (SPI) and Modified SPI for Shaping the Drought Probabilities over Turkey”. International Journal of Climatology 29: 2270-2282.
• TÜRKEŞ, M., AKGÜNDÜZ, A.S., DEMIRÖRS Z. (2009a). “Palmer Kuraklık İndisine Göre İç Anadolu Bölgesi’nin Konya Bölümü’ndeki Kurak Dönemler ve Kuraklık şid- deti”. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7 (2), 129-144.
• TÜRKEŞ, M., KOÇ, T., SARIŞ, F. (2009b). “Spatiotemporal Variability of Precipitation Total Series over Turkey”. International Journal of Climatology 29: 1056-1074.
• UKMO. (1995). “Modelling Climate Change 1860-2050, Report Published Coincide with the COP-I to the UN/FCCC”, Berlin, March 27 to April 7 1995, UK Meteorological Office, the Hadley Centre for Climate Prediction and Research.
• WMO (1999). WMO Statement on the Status of the Global Climate in 1998. WMO No. 896, World Meteorological Organization, Geneva.
• Yazarlar hakkında Doç. Dr. Türkan Bayer Altın Niğde Üniversitesi
• Fen-Edebiyat Fakültesi Niğde
• İklim değişikliği ve drenaj morfometrisi ile ilgili
• çalışmalar yapmaktadır. Arş. Gör. Belma Barak Bartın Üniversitesi
• Eğitim Fakültesi Bartın.
• Klimatoloji alanında çalışmalar yapmaktadır.