“Buralarda yabancı yok”: Hemşehri derneklerinin kentlileşme üzerine etkisi, Ankara'daki Oflular örneği

Yıl 2018, Sayı: 70, 87 - 98, 15.06.2018

Muhammet Öksüz

https://doi.org/10.17211/tcd.369212

Cited By: 3

Öz

Türkiye 1950’lerden beri hızlı bir kentlileşme süreci yaşamaktadır. 1950’lerde kırda yaşayan nüfus %75 iken bugün nüfusun % 92’si il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır. Bunun sonucunda kent merkezlerinde aşırı bir nüfus baskısı oluşmuştur. Göçle beraber kentlileşme sorunları ortaya çıkmış ve bu sorunların çözümü için de bir tampon mekanizması görevi gören hemşehri dernekleri kurulmuştur. Hemşehri derneklerinin göçün ilk dönemlerinde adaptasyonu kolaylaştırdığı sonraki dönemlerde ise kentlileşme sürecini yavaşlattığına dair görüşler vardır. Bu çalışma Ankara’ya Karadeniz Bölgesi’nden göç edenlerin kurdukları dernekler arasında ilk sıralarda yer alan Trabzon dernekleri içindeki Of ilçesinden gelenlerin kurduğu hemşehri dernekleri üzerinedir. Bu derneklerin göç sürecinde ve sonrasında göçmenlerin kentlileşme süreçlerini nasıl etkilediğini konu edinmektedir. Bu bağlamda, göçmenlerin kentsel aidiyetlerinin gelişiminde, köken bölgeyle ilişki kurma biçimlerinde, köken bölgeye ait kırsal pratiklerin kent kültürüne aktarımında ve bu aktarımın niteliğinin değişiminde derneklerin rolünün kuşaklararası farklılıklar gözetilerek tartışılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla “Of” adı altında Ankara’da kurulmuş olan derneklerin üyelerinden 10 kişiyle derinlemesine yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Bunlar arasında “anahtar görüşmeci” olarak üç tane dernek yöneticisi bulunmaktadır. Görüşmeler boyunca ses kaydı yapılmış, ses kayıtları çözümlenmiş ve içerik analizi yapılmıştır. Kentlileşme süreci, pek çok farklı faktöre bağlı olarak gelişmektedir ve bu faktörler arasında yer alan kurumsal destek mekanizmalarının yani derneklerin rolü, bu mekanizmaların etkinlik alanı genişledikçe artmaktadır. Bu çalışma, bir bütün olarak kentlileşmeyi, dernekler üzerinden okuma iddiası taşımamakla birlikte, derneklerin özellikle göçün ilk dönemlerinde etkin bir ara mekanizma olduğunu kabul ederek, göçmenin kentteki birincil pozisyonunu belirleyen bir çerçeve sunduğunu iddia etmektedir.  Bununla birlikte kuşaklararası farklılıkların gelişimi yanında derneklerin Türkiye’de yerel yönetimlerin güçlendirilmesine yönelik politikalardan etkilenerek dönüştükleri söylenebilir. Çalışma sonucunda, bu derneklerin Ankara’daki Ofluların kentlileşme süreçlerinde bir ara kurum olarak çalıştığı anlaşılmıştır. Dernekler, özellikle ilk göçmenlerin belirli kentsel alanlarda ve iş kollarında kümelenmelerine neden olmuşlardır. Ancak sonraki kuşaklarda eğitim düzeyinin artması, topluluğun derneklerle ilişkilerinde kuşaklararası farklılıkların oluşmasına neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Göç, Hemşehri Dernekleri, Kentlileşme, Kentsel Aidiyet

“No outsider in here”: The effects of hometown associations on urbanization in the case of immigrants from Of in Ankara, Turkey

Öz

Turkey has been experiencing a rapid urbanization process since the 1950s. In the 1950s, 75% of the population lived in the provincial and district centers; this number has grown to 92% today. As a result, there has been an extreme population pressure in urban centers. Together with immigration, urbanization problems have arisen and hometown associations have been established which serve as a buffer mechanism for resolving these problems. There are opinions that the hometown associations slow down the process of urban adaptation of the immigrants in the later periods while facilitating adaptation in the early periods of migration. Trabzon, a coastal province in the Blacksea region of Turkey, is an important source area for immigration to the Turkish capital city, Ankara. Immigrants from diverse subprovinces of Trabzon province have a large number of  hometown asscoiations in Ankara, however, the ones related especially to Of subprovince are ranking the top among such associations. This is the main reason why I focus on the immigrants from Of in this article. How these associations affect the process of urbanization of immigrants during and after immigration. In this context, it is aimed to discuss the role of associations in the development of urban belonging of immigrants in relation with the origin region, the rural practices of the origin region in the urban cultural transfer, and the change of the quality of this transfer, considering generation-based differences. For this purpose, in-depth semi-structured interviews were made with 10 of the members of the associations established under the name "Of" in Ankara. Among these, there are three association managers as "key interviewee". During the interviews, voice recordings were made and content analyses were made. This study seeks to explore the role of associations in the process of urbanization This study does not claim urbanization as a whole, reading through associations. But these associations were an effective intermediate mechanism, especially in the early days of migration, suggesting that the migrants offered a framework that determines their primary position in the city. As a result of the study, it is understood that the people from the subprovince Of hometown association in Ankara is functioning as an intermediary in the process of urbanization. In particular, this process has caused clusters of first immigrants in certain urban areas and business areas. As the educational levels of the group members increase, their ties with the hometown association also decrease.

Anahtar Kelimeler

Migration, Hometown Associations, Urbanization, Urban Belonging

Kaynakça

• Abadan, U. N. (2006). Bitmeyen Göç Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Adıgüzel, Y. (2016). Göç Sosyolojisi. Ankara Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akbaş, E. (2012). Göçmenler Arasındaki Dayanışmacı Ağların Dönüşümü: Göçmen Sivil Toplum Örgütlerinin Yeni Misyonu. Derleyen: S. Gülfer, Ihlamur Öner, N. Aslı Şirin Öner, Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar, İstanbul, İletişim Yayınları, 335-351.
• Aksoylu, K. (2016). Karadeniz Deyince. Derleyen: Uğur Biryol, Karardı Karadeniz, İletişim Yayınları, 43-73.İstanbul.
• Bal, H. (2008). Kent sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi
• Bartram D., V. Poros M. ve Monforte P. (2017). Göç Meselesinde Temel Kavramlar. (Çeviren: Itır Ağabeyoğlu Tuncay) Ankara Hece Yayınları.
• Bilgin, N. N. (2007). Kimlik İnşası, Aşina Kitapları.
• Bourdieu, P. (1986). The Forms of Capital. Cultural Theory: An Anthology.
• Ckut Krilić, S. (2011). The Role of Ethnicity in Qualitative Migration Research. Migracijske i etnicke teme, 27(2), 161-175.
• Deniz, A. (2017). Kesişen Kimlikler Ekseninde Bir Konum Tartışması: Bir Kadın Araştırmacının Türkiye’de Yaşayan Rus Göçmen Kadınlarla Karşılamasından Notlar. Fe Dergi 9, no. 1, 12-26.
• Erder, S. (2015). İstanbul Bir Kervansaray (Mı?): Göç Yazıları. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erder, S. (1998). “Köysüz “Köylü” Göçü”, Görüş 34.
• Gençler, A. (2015). Emek Göçü ve Ekonomisi. İstanbul Der Yayınları.
• Görmez, K. (1997). Kent ve Siyaset: Bir Metropol Alanda Kentleşme. Ankara: Gazi Kitabevi
• Köse, A. (2008). Küreselleşme Çağında Bir Aidiyet Zemini ve Örgütlenme Şekli Olarak Hemşerilik. Akademik İncelemeler Dergisi, ss.3.
• Kulaçoğlu, H. (2016). Dönmeye Direnmek Derleyen: Uğur Biryol, Karardı Karadeniz. İstanbul, İletişim Yayınları, 219-228.
• Kurtoğlu, A. (2004). Hemşehrilik ve Şehirde Siyaset: Keçiören Örneği İstanbul İletişim Yayınları.
• Kurtoğlu, A. (2005). Mekansal Bir Olgu Olarak Hemşehrilik ve Bir Hemşehrilik Mekanı Olarak Dernekler. European Journal of Turkish Studies. Social Sciences on Contemporary Turkey.
• Kuş Saıllard, E. (2010). Ruhsal Hastalara Yönelik Damgalamaya İlişkin Psikiyatrist Görüşleri ve Öneriler. Türk Psikiyatri Dergisi, 21 (1): 14-24.
• Massey Douglas S., Arango, J., Hugo G., Kouaouci, A., Pelelgrino , A. ve Taylor J.E. (1993). Theories of International Migration : A Review and Apprasial”, Population and Devolopment Review Vol: 19 No:3 September, pp: 431 – 466.
• Maxwell, J.A. (2005). Qualitative research design: An interactive approach, 2nd edition. Thousand Oaks, CA:Sage Publications. Paperback. Miles, M.B, Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage. s. 352.
• Özkan, M. (2012). Karadeniz Halkları, Asimilasyon ve Re Asimilasyon. Derleyen: Uğur Biryol, Karardı Karadeniz, İstanbul, İletişim Yayınları, 163-177.
• Özkiraz, A., Acungil, Y. (2012). Hemşeri Derneklerinin Kentlileşme Sürecindeki Rolü (Tokat Örneği). Edebiyat Fakültesi Dergisi, s.29(1).
• Pessar, P.R. ( 1999 ). Engendering Migration Studies: The Case of New Immigrants in The United States, American Behavioral Scientist, pp. 577 – 600.
• Poros, M.V. (2011). Modern Migrations: Gujarati Indian Networks in New York and London. Standford, CA: Standford University Press.
• Qian, J., Zhu, H., Liu, Y. (2011). Investigating Urban Migrants' Sense of Place Through A Multi-Scalar Perspective. Journal of environmental psychology, pp. 31(2), 170-183.
• Sencer, Y. (1979). Türkiye’de Kentleşme: Bir Toplumsal ve Kültürel Değişme Süreci, Ankara: Kültür Bakanlığı ss. 292.
• Pessar, Patricia R. (1999). The Role of Gender, Household, and the Social Networks in the Migration Process: A Review and Appraisal, The Handbook of International Migration: The American Experience, Ed. by Charles Hirschman,Philip Kasinitz, Josh DeWind, USA, Sage Publications.
• Terzi, E., Koçak, Y. (2014). Hemşehri Dernekleri, Hemşehrilik Bilinci ve Kentlileşme ilişkisi Üzerine Bir Araştırma: İstanbul/Sultangazi’deki Karslı Hemşehri Dernekleri Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 32.
• Toksöz, F. (1983). Dernekler, Cumhuriyet dönemi Türk ansiklopedisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldırım, İ. (2004). Demokrasi, Sivil Toplum Kuruluşları ve Yönetişim. Ankara: Seçkin Yayıncılık.