Urbanization in city of Gaziantep and distribution of urban population

Yıl 2019, Sayı: 73, 29 - 40, 31.12.2019

Alpaslan Aliağaoğlu , Atilla Koyuncu

https://doi.org/10.17211/tcd.555307

Öz

In this study, the urbanization process in city of Gaziantep is handled during the period of 1927‐2018 and the distribution pattern of the urban population is revealed in the neighborhood level. The main purpose of the study is to reveal the factors that are effective in shaping city of Gaziantep. In addition to this, it is aimed to determine the potential development areas of the city by taking into consideration distribution of the population in the city. Thus, checking the future distribution of the city population or determining the potential development areas of the city will be easier through distribution of the population. The findings show that the city of Gaziantep exhibits developments in the historical process of urbanization of Turkey, as well as some unique features. In this study, population and density maps were made to show the distribution of urban population. According to this, the neighborhoods in the core part of the city have lost population. The most important reason for this is that these neighborhoods are located within the boundaries of the central business district and are related to the high use of non‐residential areas. Neighborhoods which are on the edge of the city have gained population. This population increase was mostly due to migrations to the city after 1980. Network relations have played an important role in the neighborhood preferences of the migrants who migrated to the city. The neighborhoods in which the south of the city are the most populated settlements nowadays. The reason for this is that Gaziantep University and the Faculty of Medicine are located in this region, the city is developing in this direction, the land that has adequate demand and the applications of TOKİ.

Anahtar Kelimeler

Urbanization, Distribution of population, Urban geography, City of Gaziantep

Gaziantep’te kentleşme ve kentsel nüfusun dağılışı

Öz

Bu çalışmada Gaziantep Kenti’ndeki kentleşme süreci 19272018 dönemi boyunca ele alınmakta ve kentli nüfusun dağılım düzeni mahalle ölçeğinde ortaya konulmaktadır. Çalışmanın esas amacı, Gaziantep’in kent olarak şekillenmesinde etkili olan faktörleri ortaya çıkarmaktır. Bunun yanı sıra, kentte nüfusun dağılış düzenini ele alarak kentin potansiyel gelişim alanlarını belirlemektir. Böylece kent nüfusunun gelecekteki dağılışının kontrol edilmesi veya kentin potansiyel gelişim alanlarının tespit edilmesi nüfusun dağılım düzeninin ortaya konulmasıyla daha da kolay olabilecektir. Elde edilen bulgular, Gaziantep Kenti’nin Türkiye kentleşme hareketlerinin tarihsel süreçte geçirdiği gelişmeleri sergilemesi yanında kendine has bazı özellikler de taşıdığını göstermektedir. Çalışmada kentsel nüfusun dağılımını göstermek için nüfus miktarı ve yoğunluğu haritaları yapılmıştır. Buna göre kentin çekirdek kısmında yer alan mahalleler nüfus kaybetmişlerdir. Bunun en önemli nedeni bu mahallelerin merkezi iş sahası sınırları içerisinde yer alması sebebiyle konut dışı kullanım alanlarının fazla olmasıyla ilişkilidir. Kentin kenarında bulunan mahalleler ise nüfus kazanmışlardır. Bu nüfus artışı daha çok 1980 sonrası kente yapılan göçlerle gerçekleşmiştir. Kente göçle gelen kesimin mahalle tercihlerinde hemşerilik bağları gibi ağ ilişkileri önemli rol oynamıştır. Günümüzde kentin güneyindeki mahalleler nüfusun en fazla olduğu yerleşmelerdir. Bunun sebebi, Gaziantep Üniversitesi’nin ve Tıp Fakültesinin bu bölgede konumlanmış olması, kentin bu istikamette gelişmesi, yeterli talep gören arazi varlığı ve TOKİ uygulamalarıdır.

Anahtar Kelimeler

Kentleşme, Nüfusun dağılışı, Şehir coğrafyası, Gaziantep kenti

Kaynakça

• Aliağaoğlu, A., & Uğur, A. (2015). Şehir Coğrafyası (Genişletilmiş 4. Baskı). Nobel Yayım Dağıtım, Ankara.
• Aliağaoğlu, A. (2015). Balıkesir’de Kentleşme ve Kentsel Nüfusun Dağılış Düzeni. Coğrafyaya Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Hayati Doğanay, içinde Serhat Zaman, Ogün Çoşkun, s. 339353, Atatürk Üniversitesi Yayınları No.1056.
• Anonynous. (1969). Gaziantep İl Yıllığı (1968). Gaziantep Valiliği, Ankara.
• Avcı, S. (1993). Türkiye’de Kent ve Kentli Nüfusun Dağılışı (19271990). Türk Coğrafya Dergisi(28), s. 249269.
• Ay, Y. S. (2001). Gaziantep’te Planlamaya Genel Bakış. Türkiye Mühendislik Haberleri (415), 4446.
• Başak, Z., & Saraçoğlu, D. Ş. (2011). Sermayenin Mekân Arayışı, Kapitalist Üretim İlişkilerinde Değişim ve Yeni Sanayi Odakları: Gaziantep, Quo Vadis. “Ta Ezelden Taşkındır Antep...” Antep. M. Nuri Gültekin (ed.), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Coşkun, O. (2013). Doğu Anadolu Bölgesi’nde Kentleşme ve Kentsel Gelişim. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), 229256.
• Çakmak, H., & Erden, L. (2005). Yeni Sanayi Odakları ve Sanayinin Yeni Mekan Arayışları: Denizli ve Gaziantep örneği. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(1), 111129.
• DİE, Genel Nüfus Sayımları: 1935,1940,1945,1950,1955, 1960, 1965, 1970, 1975 ve 1980, 1985, 1990, 2000, Ankara.
• Emiroğlu, M. (1975). Türkiye Coğrafi Bölgelerine Göre Kent Yerleşmeleri ve Kentli Nüfus. Coğrafya Araştırmaları Dergisi(7), 125157.
• Eraydın, A. (2006). Değişen Mekân: Mekânsal Süreçlere İlişkin Tartışma ve Araştırmalara Toplu Bir Bakış:1923‐2003.(1.Baskı). Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Ergenç, Ö. (1994). Osmanlı Şehrindeki ‘Mahallenin’ İşlev ve Nitelikleri Üzerine. Osmanlı Araştırmaları IV, Enderun Kitabevi, İstanbul.
• Garipağaoğlu, N. (2010). Türkiye’de Kentleşmenin, Kent Sayısı, Kentli Nüfus Kriterlerine Göre İncelenmesi ve Coğrafi Dağılışı. Marmara Coğrafya Dergisi(22), 142.
• Gaziantep Kent Bütünü. (1971). Analitik Etüdleri, Gaziantep Umumi Yapısı. İller Bankası.
• Gaziantep Kent Konseyi. (2014). Gaziantep'te Yaşayan Suriyeli Misafirlere İlişkin Rapor: Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Gaziantep.
• GBB. (2011). Gaziantep2040 İl Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu.
• Göğüş, M. O. (1997). İlk İnsanlardan Bugüne Çeşitli Yönleriyle Gaziantep. Cihan Ofset Matbaacılık, Gaziantep.
• Işık, Ş. (2005). Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri. Ege Coğrafya Dergisi (14), 5771.
• Kaçar, Y. (2008). NeoLiberal Yapılanmanın Kentsel Mekâna Yansıması: Gaziantep Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Karadağ, M. (2011). Gaziantep’te Kentsel Mekânın ve Kültürel Coğrafyanın Değişimi. M. Nuri Gültekin içinde, “Ta Ezelden Taşkındır Antep…”(1.Baskı). İletişim Yayınları, İstanbul.
• Karakaş, E. (2010). Kent Nüfusunun Dağılımında Sosyal ve Ekonomik Faktörlerin Etkisi, Elazığ Örneği. Nature Sciences, 240254.
• Keleş, R. (1998). Kent Bilim Terimleri Sözlüğü (2.Baskı). İmge Kitabevi, Ankara.
• Keyder, Ç., Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz Tarımın Sonu, Küresel İktidar ve Köylülük. İletişim, İstanbul.
• Mortan, K., & Erolat, O. S. (2009). Gaziantep Ekonomisine Bakış (1.Baskı). Heyemola Yayınları, İstanbul.
• Niray, N. (2002). Tarihsel Süreç İçinde Kentleşme Olgusu Ve Muğla Örneği. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 127.
• Öncü, A. (2016). Mekân, Kültür, İktidar (5.Baskı). İletişim Yayınları, İstanbul.
• Sönmez, M. E. (2012). Yerleşme Yeri Seçimi ve Alansal Gelişimi Açısından Gaziantep (1.Baskı). Özserhat Yayıncılık, Malatya. .
• Şahin, Y. (2014). Kentleşme Politikası (4.Baskı). Ekin Basım Yayın, Bursa
• Şengül, H. T. (2009). Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi (2. Baskı). İmge Kitabevi, Ankara.
• Tekeli, İ. (2011). Kent, Kentli Hakları, Kentleşme ve Kentsel Dönüşüm Yazıları. Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Tümertekin, E., & Korkut, C. (1964). İzmir Kentinde Nüfusun Dağılışı. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi (14), s. 125131.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2007). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018). ADNKS Sonuçları. Ankara.
• Ulusoy, R., & Turan, N. (2016). Gaziantep Ekonomisinin Ortadoğu Açısından Önemi. Akademik Bakış, 9 (18), s. 141165.
• Yılmaz, E., & Çitçi, S. (2011). Kentlerin Ortaya Çıkışı ve SosyoPolitik Açıdan Türkiye’de Kentleşme Dönemleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(35), 252267.
• Yücel, T. (1960). Türkiye’de Kentleşme Hareketleri ve Kentler. Türk Coğrafya Dergisi (21), 2335.
• Yüceşahin, M., Bayar, R., & Özgür, E. M. (2004). Türkiye’de Kentleşmenin Mekânsal Dağılışı ve Değişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 2(1), 2329.