Aşağı Meriç Nehri akımlarının mevsimsel ve yıllık değişiminin taşkınlar üzerine etkisi

Yıl 2020, Sayı: 74, 33 - 38, 30.06.2020

Tevfik Erkal , İlayda Topgül

https://doi.org/10.17211/tcd.645865

Cited By: 5

Öz

Akarsu akım değişimlerinin taşkınlara neden olduğu ve çevresel sorunların ortaya çıktığı havzalarda akım trendlerin bilinmesi önem taşımaktadır. Akarsu akımlarındaki değişimlerin bilinmesi su kaynaklarının kullanımı ve planlanması açısından gereklidir. Meriç Nehri’nin Türkiye sınırları içinde kalan bölümü yerleşim ve sanayi faaliyetleri açısından aktif bir bölgedir. Bu bağlamda Aşağı Meriç Nehri araştırma konusu açısından önemli bir örnek alan oluşturmaktadır. Bu çalışmada Aşağı Meriç Nehri akım değişimlerinin taşkınlar üzerindeki etkisinin incelenmesi amacıyla, 4 farklı akım gözlem istasyonu (AGİ) verileri kullanılarak parametrik olmayan trend analizi yöntemleri uygulanmıştır. Akımların aylık, yıllık ve mevsimsel trendlerinin belirlenmesinde Mann-Kendall Trend Analizi yöntemi kullanılmıştır. Trendlerin lineer eğimleri Sen’in Trend Eğim Metodu kullanılarak hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda, incelenen 4 istasyonda yukarı yönlü trend eğilimleri tespit edilmiştir. En anlamlı sonuçlara taşkınların etkili olduğu Kirişhane AGİ’nda rastlanmıştır. Kirişhane AGİ tüm aylarda pozitif yönlü trendlerin varlığı görülmüştür. Yıllık olarak %5’lik önem düzeyinde artan yönde istatistiksel olarak anlamlı bir trend belirlenmiştir. Her mevsimde artan yönde bir trend olduğu görülmüş, özellikle sonbahar mevsiminde %1’lik güven aralığında pozitif yönlü istatiksel olarak anlamlı trend tespit edilmiştir. Sonuç olarak akım trendlerinin yıllık ve mevsimlik etkilerine bağlı olarak taşkınların formunun değiştiği ve taşkınlarda ciddi bir artış olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aşağı Meriç Nehri, Taşkınlar, Mann-Kendall trend analizi, Sen’in eğim testi

The effect of seasonal and annual variation of Lower Meriç River flows on floods

Öz

It is important to know the flow trends in the basins where river flow changes cause floods and environmental problems arise. Knowing the changes in stream flows is necessary for the use and planning of water resources. Meriç River is in active region in terms of the remaining part of the residential and industrial activities within Turkey's borders. In this context, the Lower Meriç River constitutes an important sample area for the research subject. In this study, the effects of current changes of the Lower Meriç River on floods were investigated. Non-parametric trend analysis methods were applied using 4 different stream gagging station (AGI) flow data. In order to determine monthly, annual and seasonal trends of the flows, Mann-Kendall Trend Analysis method was applied. Linear slopes of trends are calculated using Sen's Trend Slope Method. As a result of the analyses, upward trends were detected in the 4 stations examined. The most meaningful results were found in Kirişhane AGI where floods were effective. In Kirişhane AGI have been seen positive trends in all months. An increasingly statistically significant trend was determined at an annual level of 5%. It has been observed that there is an increasing trend in every season. Especially in the fall season, a statistically significant trend with a positive direction was detected in the confidence interval of 1%. As a result, it was observed that the form of floods changed and there was a significant increase in floods depending on the annual and seasonal effects of current trends.

Anahtar Kelimeler

Lower Meriç River, floods, Mann-Kendall trend analysis, Sen’s slope method

Kaynakça

• Artinyan, E., Habets, F., Noilhan, J., Ledoux, E., Dimitrov, D., Martin, E. and Mogine, P. (2008). Modelling the water budget and the riverflows of the Maritsa Basin in Bulgaria. Hydrology and Earth System Sciences 12, 21-37.
• Ay, M. ve Kişi, Ö. (2016). Debi ve sediment değişkenlerinin trend analizi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi (7)2, 169-180.
• Batur, E. (2011). Uzaktan Algılama ve CBS entegrasyonu ile taşkın alanlarının belirlenmesi: Meriç Nehri örneği. Hava Harp Okulu Komutanlığı Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Büyükyıldız, M. ve Berktay, A. (2004). Parametrik olmayan testler kullanılarak Sakarya Havzası yağışlarının trend analizi. Sakarya Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi 19(2), 23-37.
• Cengiz, T.M. (1996). Meriç Havzası’nın Hidrolojik Yönden İncelenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Erbay, Y. (2010). Meriç Nehri ile Saros Körfezi’ne Taşınan Sediment, Tatlısu ve Ağır Metaller. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, Deniz Jeolojisi ve Jeofiziği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Erkal, T. ve Topgül, İ. (2015). Meriç Nehri’nin son 15 yıllık taşkınları ve korunma projeleri. TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (23-24 Ekim 2014), Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara, 165-174.
• Göçmen, K. (1976). Aşağı Meriç Taşkın Ovası ve Deltası’nın Alüvyal Jeomorfolojisi. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayın No.80, İstanbul.
• Gümüş, V. (2006). Fırat Havzası Akımlarının Trend Analizi ile Değerlendirilmesi, Harran Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
• Karakuş, C.B. (2017). Trend analysis methods for hydro-meteorological parameters. International Journal of Scientific and Technological Research 3(2), 22-32.
• Kurter, A. (1976). Meriç Nehri’nin akım özellikleri. Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 4(5), 285-294.
• Malkaralı, S., Korkmaz, M. ve Sezen, N. (2008). Meriç Nehri taşkınları ve taşkınlar için geliştirilen uluslararası projeler. 5. Dünya Su Forumu Türkiye Bölgesel Su Toplantıları Taşkın Konferansı, Edirne.
• MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü) (2018). Meteorolojik Karakterli Doğal Afetler 2017 Yılı Değerlendirmesi. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• MGM (Meteoroloji Genel Müdürlüğü) (2019). Uzun Yıllar Tüm Parametreler Bülteni (Yayımlanmamıştır).
• Özfidaner, M. (2007). Türkiye Yağış Verilerinin Trend Analizi ve Nehir Akımları Üzerine Etkisi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Partal, T. (2002). Türkiye’de Yağış Verilerinin Trend Analizi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Tağıl, Ş. ve Alevkayalı, Ç. (2014). Eğirdir Gölü’ne kuzeyden dökülen akarsularda akım trendi ve yağış ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (17)32, 211-229.
• Topgül, İ. (2019). Hidrografik Açıdan Aşağı Meriç Nehri ve Taşkınlar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Çankırı.
• Turoğlu, H. ve Uludağ, M. (2013). Possible hydrographic effects of climate change on lower part of transboundary Meriç River Basin (Turkey). Trakya University Journal of Natural Sciences 14(2), 77-85.
• Türkeş, M. (1996). Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey. International Journal of Climatology 16, 1057-1076.
• Türkmenoğlu, Y. (2012). Meriç Nehri’nin Kapıkule-Enez Arasındaki Yatak Değişimlerinin Taşkınlar İle İlişkisi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yıldız, D. (2011). Meriç Nehri Havzası Su Yönetiminde Uluslararası İşbirliği Zorunluluğu. ORSAM (Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi) Raporu, Rapor No:4.
• Yue, Y.S., Zou, S. and Whittemore, D. (1993). Non-parametric trend analysis of water quality data of rivers in Kansas. Journal of Hydrology 150, 61-80.
• Zal, N. (2006). Aşağı Meriç Vadisi Taşkın Ovası’nın Biyosfer Rezervi Olarak Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.