Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) kullanılarak Pınarbaşı ilçesi (Kayseri) arazilerinin tarımsal uygunluk derecelerinin belirlenmesi

Yıl 2020, Sayı: 75, 119 - 130, 31.12.2020

Mine Şahin , Emin Toroğlu

https://doi.org/10.17211/tcd.798755

Cited By: 6

Öz

Çalışma sahası olarak Yukarı Kızılırmak bölümünde yer alan Pınarbaşı ilçesi idari sınırları seçilmiştir. Geniş arazi varlığı ve bol su kaynağına sahip ilçede nüfusun büyük çoğunluğunun tarımla uğraşıyor olmasına karşın kırsal fakirliğin yaşanması, halkın tarımsal verimden ve geçimden memnun olmaması toprakların potansiyeline uygun kullanılıp kullanılmadığı sorusunu akla getirmiştir. Bu nedenle Pınarbaşı ilçe topraklarının tarımsal uygunluk derecelerinin belirlenmesinin hedeflendiği bu çalışmada Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) tekniklerinden Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ile Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) birlikte kullanılmıştır. Tarımsal uygunluk derecelerinin belirlenebilmesi için literatürel bilgiler ve sahanın coğrafi koşulları dikkate alınarak ana kriterler ile bunlara ait alt kriter aralıkları belirlenmiştir. Her bir ana kriter ikili karşılaştırmalarla kıyaslanmış, öncelik değerleri ve tutarlılık oranları elde edilmiştir. Ulaşılan ağırlık değerleri ve alt kriter puanları kullanılarak katmanlar arası çakıştırma yapılmıştır. Elde edilen tarımsal uygunluk haritası Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) kriterlerine göre tekrar sınıflandırılarak sonuç haritası üretilmiştir. Buna göre ilçe arazisinin %2,15’i tarımsal açıdan “son derece uygun”; %35,26’sı “orta derecede uygun”; %16,74’ü “marjinal olarak uygun” iken; %45,85’i ise tarımsal faaliyete “uygun değildir”. Tarımsal uygunluk haritası ile mevcut arazi kullanımı karşılaştırıldığında, saha için tarımsal anlamda yanlış arazi kullanımının olmadığı, tarımsal faaliyetlerin “son derece” ve “orta derece” tarıma uygun sahalar üzerinde yapıldığı sonucuna varılmıştır. Var olan problem durumunun sebebi ise sahanın olumsuz iklim ve toprak koşulları ile kullanıcı kaynaklı hatalardır. Bu durumu aşmak için toprak bünyesi dâhilinde yorulmadan kullanılmalı, uygun sulama yöntemleri tercih edilmeli ve ekonomik değeri yüksek alternatif tarım ürünleri seçilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Pınarbaşı, arazi kullanımı, AHP, tarım, planlama

Determination of agricultural suitability levels of Pinarbasi district (Kayseri) lands by using Analytical Hierarchy Process (AHP)

Öz

The study area is located in the Upper Kizilirmak section Pinarbasi district administrative boundaries were selected. Despite the fact that the majority of the population is engaged in agriculture in Pinarbasi district lands, which have a large land presence and abundant water resources, the rural poverty in the district and the dissatisfaction with the agricultural productivity and livelihood of the people have raised the question of whether the land is used in accordance with its potential. For this reason, Multi Criteria Decision Making (MCDM) techniques Analytical Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information Systems (GIS) were used together to determine the agricultural suitability levels of Pinarbasi district lands. In order to determine the agricultural suitability degrees, the main criteria and their sub-criteria ranges have been determined by taking into consideration the literature information and the geographical conditions of the site. Each main criterion was compared with binary comparisons; priority values and consistency ratio were obtained. Weighted overlay was performed using the weight values and sub criterion points reached. Obtained agricultural suitability map was reclassified according to Food and Agriculture Organization (FAO) criteria and a result map was produced. Accordingly, 2.15% of the district land is “extremely suitable” in terms of agriculture; 35.26% are “moderately suitable”; 16.74% are “marginally suitable”, 45.85% are “not suitable” for agricultural activity. When the agricultural suitability map is compared with the current land use, it has been concluded that there is no agricultural misuse for the field, and that agricultural activities are carried out on “extremely” and “moderate” agricultural lands. The reason for the existing problem is the unfavorable climatic and soil conditions of the site and user-induced errors. In order to overcome this situation, it should be used within the soil structure, appropriate irrigation methods should be preferred and alternative agricultural products with high economic value should be selected.

Anahtar Kelimeler

Pinarbasi, land use, AHP, agriculture, planning

Kaynakça

• Akıncı, H., Özalp, A. Y. & Kılıçer, S. T. (2015). Coğrafi bilgi sistemleri ve AHP yöntemi kullanılarak planlı alanlarda heyelan duyarlılığının değerlendirilmesi: Artvin örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Çevre Dergisi, 1(1-2), 40-53.
• Akıncı, H., Özalp, A. Y. & Özalp, M. (2017). Investigating impacts of large dams on agricultural lands and determining alternative arable areas using GIS and AHP in Artvin, Turkey. Selçuk Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 5(1), 83-95.
• Amiri, F. & Shariff, A. R. (2012). Application of geographic information systems in landuse suitability evaluation for beekeeping: A case study of Vahregan watershed (Iran). African Journal of Agricultural Research, 7(1), 89-97.
• Anonim. (2008). Toprak ve Arazi Sınıflaması Standartları. Ankara: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını.
• Bathrellos, G. D., Gaki-Papanastassiou, K., Skilodimou, H., Skianis, G. ve Chousianitis, K. G. (2013). Assessment of Rural Community and Agricultural Development. Stoch Environ Res Risk Assess, 27(2), 573-588.
• Bedirhanoğlu, Ş.B. & Lezki, Ş. (2018). KOBİ’lerin banka tercihini etkileyen kriterlerin AHP yöntemi ile belirlenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 191-208.
• Bozdağ, A., Yavuz, F. & Günay, A. S. (2016). AHP and GIS based land suitability analysis for Cihanbeyli (Turkey) county. Environment Earth Science, 75(9), 1-15.
• Cengiz, T., & Akbulak, C. (2009). Application of analytical hierarchy process and geographic ınformation systems in land-use. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 16(4), 286-294.
• Çelikyay, S., Cengiz, S. & Görmüş, S. (2015). Coğrafi bilgi sistemleri ile Bartın ili’nin arazi kullanım uygunluk analizi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 17(25-26), 73-81.
• Dedeoğlu, M., & Dengiz, O. (2018). Coğrafi bilgi sistemleri ile entegre edilen çok kriterli karar destek analiz yaklaşımı kullanılarak arazi uygunluk sınıflarının belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(2) 60-72.
• Demir, M., Demircioğlu Yıldız, N., Bulut, Y., Yılmaz, S. & Özer, S. (2011). Alan kullanım planlamasında potansiyel tarım alanlarının ölçütlerinin coğrafi bilgi sistemleri (CBS) yöntemi ile belirlenmesi (İspir örneği). Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3), 77-86.
• Dengiz, O., & Sarıoğlu, F. E. (2013). Arazi değerlendirme çalışmalarında parametrik bir yaklaşım olan doğrusal kombinasyon tekniği. Tarım Bilimleri Dergisi, 19 (2) 101-112.
• Eastman, R.J., Jin, W., Kyem, P. & Toledano, J. (1995). Raster prosedures for multi-criteria/multi-objective decisions. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 61(5), 539-547.
• Elaalem, M., Comber, A. & Fisher, P. (2011). A comparison of fuzzy AHP and ideal. Transactions in GIS, 15(3), 329-346.
• Ersoy, M. (2019). Mermer blokların ahp destekli topsıs ve GİA yöntemleri ile sınıflandırılması. Politeknik Dergisi, 22(2), 303-317.
• Food and Agriculture Organization (FAO) (1976). A Framework for Land Evaluation. FAO Soils bulletin 32, ISBN 92-5-100111-1.
• Groot, R., Alkemade, R., Braat, L., Hein, L. & Willemen, L. (2010). Challenges in integrating the concept of ecosystem services and values in landscape planning, management and decision making. Ecological Complexity, 7(3), 260-272.
• Huang, I. B., Keisler, J. ve Linkov, I., (2011). Multi-criteria decision analysis in environmental sciences: Ten years of applications and trends. Science of the Total Environment. 409(19), 3578–3594.
• Jankowski, P. (1995). Integrating geographical information systems and multiple criteria decision-making methods. International Journal of Geographical Information Systems, 9(3), 251-273.
• Joerin, F., Theriault, M. & Musy, A. (2001). Using GIS and outranking multicriteria analysis for land-use suitability assessment. International Journal of Geographical Information Science, 15(2), 153-174.
• Kuruüzüm, A. & Atsan, N. (2001). Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 1(1), 83-105.
• Mazahreh, S., Soul, B. & Hamoor, D. A. (2019). GIS approach for assessment of land suitability for different land use alternatives in semi arid environment in jordan: Case study (Al Gadeer Alabyad- Mafraq). Informatıon Processıng in Agrıculture, 6(1), 91- 108.
• Mezughi, T., Akhir, J., Rafek, A. G. & Abdullah, I. (2012). Analytical hierarchy process method for mapping landslide susceptibility to an area along the E-W highway (Gerik-Jeli), Malaysia. Asian Journal of Earth Sciences, 5(1), 13-24.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) (2019). İklim Verisi. Kahramanmaraş. Mishra, A. K., Deep, S. ve Choudhary, A. (2015). Identification of suitable sites for organic farming using AHP & GIS. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space, 18(2), 1-14.
• Mohit, M. A. & Ali, M. M. (2006). Integrating GIS and AHP for land suitablity analysis for urban development in a secondary city of Bangladesh. Jurnal Alem Bina, 8(1) 1-20.
• Nortcliff, S. (2002). Standardization of soil quality attributes. Agriculture Ecosystems & Environment, 88(2), 161-168.
• Pereira, J., & Duckstein, L. (1993). A multiple criteria decision-making approach to GIS-based land suitability evaluation. International Journal of Geographical Information Systems, 7(5), 407-424.
• Pramanik, M. K. (2016). Site suitability analysis for agricultural land use of darjeeling district using AHP and GIS techniques. Modelling Earth Systems and Environment, 7(3), 1-22.
• Quaddus, M. A. & Siddique, M. (2001). Modelling sustainable development planning:A multicriteria decision conferencing approach. Environment International, 27(2-3), 89-95.
• Radulescu, C., Rahoveanu, A. & Radulescu, M. (2010 Eylül). A hybrid multi-criteria method for performance evaluation of romanian south muntenia region in context of sustainable agriculture. Proceedings of the International Conference on Applied Computer Science, 303-308. Malta.
• Ramanathan, R. (2001). A note on the use of the analytic hierarchyprocess for environmental ımpact assessment. Journal of Environmental Management, 63(1), 27-35.
• Saaty, R. W. (1987). The Analytic Hierarchy Process-What It Is And How It Is Used. Mathl Modellin, 9 (3-5), 161-176.
• Saaty, T. L. (1994). How to Make a Decision—The Analytic Hierarchy Process. INFORMS Journal on Applied Analytics, 24(6), 19-43. Saaty, T. L. (1980). The Analytic Hierarchy Process: Planning, Priority Setting, Resource Allocation. McGraw-Hill International Book Company. Samut, P. K. (2014). İki aşamalı çok kriterli karar verme ile performans değerlendirmesi: AHP ve Topsis yöntemlerinin entegrasyonu. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 57-67.
• Saya, Ö. & Güney, E. (2014). Türkiye Bitki Coğrafyası. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Soba, M., Şimşek, A., Erdin, E. & Can, A. (2016). AHP temelli vikor yöntemi ile doktora öğrenci seçimi. Sosyal Bilimler Dergisi, 50, 109-132.
• Şahin, M. & Toroğlu, E. (2018 Mayıs). Pınarbaşı (Kayseri) ilçesinin kuraklık analizi. I. Pınarbaşı (Aziziye) Sempozyumu Genişletilmiş Bildiri Özetleri: 729-742, Kayseri.
• Thapa, R. B. & Murayama, Y. (2007). Land evaluation for peri-urban agriculture using analytical hierarchical process and geographic information system techniques: A case study of Hanoi. Land Use Policy, 25(2), 1-15.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2019). 08.05.2019 tarihinde <https:// biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr adresinden erişildi. URL 1: 11.23.2019 tarihinde https://land.copernicus.eu/pan-european/ corine-land-cover/clc2018/# adresinden erişildi.
• Vlachopoulou, M., Silleos, G. & Manthou, V. (2001). Geographic information systems in warehouse site selection decisions. International Journal of Production Economics, 71(1-3) 205-212.
• Yalew, S. G., Griensven, A., Mul, M. &Zaag, P. V. (2016). Land suitability analysis for agriculture in the Abbay Basin using remote sensing, GIS and AHP techniques. Modelling Earth Systems and Environment, 2(2), 1-14.
• Yılmaz, E. (2003 Nisan). Multi-criteria and multi-objective analysis for land allocation decisions: A case study of Tarsus, Turkey. Decision Support for Multiple Purpose Forestry, 1-9, Austria.