Turizm mekanlarının yeniden üretimle metalaş(tırıl)ması: Mevlana Müzesi ve çevresi

Yıl 2022, Sayı: 80, 71 - 86, 30.06.2022

Ayşe Şardağ , İsmail Kervankıran

https://doi.org/10.17211/tcd.1079438

Cited By: 3

Öz

Konya’nın önemli turizm merkezlerinden olan Mevlâna Müzesi ve çevresi özellikle 1980 yılından
itibaren uygulanan neoliberal politikalarla birlikte sürekli değişim ve dönüşüme tabii tutulmuştur.
Tarihi kent merkezi içerisinde yer alan çarşıların yeniden üretimi sadece çarşıların dönüşümüyle
kalmamış aynı zamanda bölgede bulunan esnaflar arasındaki ilişkilerde, müşterilerde de
bir değişim yaşanmıştır. Toplumsal mekandaki yaşanan değişimler tüketim kültürüne de yansımış
ve mekân meta aracılığıyla sermayeye dahil edilmiştir. Ortaya çıkan süreçleri anlamak ve
sonuçlarını incelemek amacıyla çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni
kullanıştır. Değişim ve dönüşüm süreçlerinin daha iyi anlaşılabilmesi için amaçlı örneklem kapsamında
bölgede bulunan uzun yıllardır devam eden esnaflardan oluşan 10 kişiyle derinlemesine
görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular Lefebvre’nin üçlü mekânsal
diyalektiği ve Marx’ın meta çözümlemesinden yola çıkılarak incelenmiştir. Katılımcılarla yapılan
görüşmeler sonucunda bulgulara göre; katılımcıların uygulanan değişim ve dönüşüm projelerinde
sayılarının yeterli olmamasından dolayı söz sahibi olamadıkları ve yaşanan bu süreçlerin
sürekli gündemde olması ve aynı zamanda belirsizlik içinde olmasına neden olmuştur. Yaşanan
dönüşüm faaliyetleriyle birlikte mekâna yüklenen anlamlar değişmiştir. Mekânın sermaye olarak
görülmesi ve önemli turist çekim merkezi olması, kent imgesinde ve kimliğinde kullanılan “Mevlâna”
ögesinin meta olarak kullanılması metalaşmayı beraberinde getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

mekânın yeniden üretimi, metalaş(tır)ma, Mevlâna müzesi

Being commoditized of tourist space through reproduction: Mevlana museum and its site

Öz

Mevlana Museum and its site which are among the most important touristic attractions have
constantly been subjected to change and conversion especially with neoliberal policies applied
since 1980. The reproduction of the markets which are in the historical city centre hasn’t only
changed the markets but also changed the tradesmen’s relationship and customer’s attitudes.
The change experienced in the social space has reflected the consumption culture and it’s
included the fund through space and meta. The pattern of phenomenology which is one of
the methods of qualitative research is used on this research in order to fathom the process occured
during the research and analyze the results. I had an interview with 10 tradesmen who
have been working in the area for a long time as a sample in order to perceive the change and
conversion process. According to the findings of the interview with the participants, the inadequacy
of the participants’ numbers on the applied change and conversion caused that they
don’t have the right to comment on it, the process has always remained on the agenda that
it’s turned it into a uncertain situation. The meanings attributed to the space has changed
due to the conversion activities that have been experienced. The usage of “Mevlana” factor as
meta used on the city image and its identity has brought with the commodification due to the
space’s being seen as fund and an important tourist attraction.

Anahtar Kelimeler

reproduction of space, commodification, Mevlana Museum

Kaynakça

• Acar, A. (2009). Türkiye’de kamu personel rejiminde 1980 sonrasında yaşanan dönüşüm: Eğitim sektörü örneği. [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Adorno, T. W. (2014). Kültür endüstrisi: Kültür yönetimi. N. Ülner, M. Tüzel ve E. Gen (Çev.), İletişim Yayınları.
• Akbaş, D.N. (2016). Kültür endüstrisi bağlamında Mevlana’nın yeniden üretimi. [Yüksek Lisans Tezi, Doğuş Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Akmaz, A. & Sürme, M. (2018). Somut olmayan kültürel miras kapsamında Mevlevi sema törenleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 84, 425-431. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.14391
• Alimanoğlu, Ç. (2018), Kırsal turizmde otantiklik olgusunun kaybolması ve metalaşma süreci: Şirince örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Alkan, A. (2017). Cins Cins Mekân. Üçüncü Basım, Varlık Yayınları.
• Ambinakudige, S. (2006). Differential ımpacts of commodification of agriculture on people’s livelihoods and the environment in the western ghats of india: An extended environmental entitlement analysis, [Doctor of Philosophy, The Florida State University]
• Avcı, Ö. (2009). Üretilen islami mekânlar ve alternatif tatil mekânları. içinde Özneler, durumlar ve mekânlar, Bağlam Yayıncılık.
• Aytemur, N. (2011). Türkiye tarımında neo-liberal dönüşüm? Ayvalıklı zeytin üreticileri ile bir saha çalışması. [Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Baştürk, T. S. (2016). Popüler kültür ve öteki-“feminen” vücutların metalaştırılması. [Yüksek Lisans Tezi İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Bauman, Z. (2017). Küreselleşme toplumsal sonuçları. A. Yılmaz (Çev.), Yedinci Basım, Ayrıntı Yayınları.
• Bayırbağ, M.K. (2020). Tebdil-i mekân. Strata, 3, 9-31.
• Bütev, S. (2007). İmaj üretimi ve kimliğin metalaşması. [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Che, D. (2000). Tourism, timber, and manufacturing: rural restructuring, commodification, and ınstitutional relationships in forest county, Pennsylvania, [Doctor of Philosophy Clark University] Coomansingh, J. (2005). Commodification and distribution of the steelpan as a conflicted tourism resource. [Doctor of Philosophy, Kansas State University]
• Çetin, B.N. (2017). Metalaştırma kapitalist sistemin tüketime ikna stratejisi. Akçağ Yayınları.
• Çetin, H. (2018). Moda ve değişen tesettür algısı üzerine bir araştırma. [Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Dali, N. (2017). Eğitimde yeni istihdam politikaları ve esnek çalışma ilişkileri: Eskişehir’de ücretli öğretmenler üzerine bir saha araştırması. [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Değirmenci, E. (2014). Türkiye’de tarımsal dönüşüm ve yeniden metalaşma. [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Dilek, S.E. (2016). Turizmin Hayvanlara dair ahlaki sorumluluğunun meta eleştiri bağlamında değerlendirilmesi. [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Dülgeroğlu, S. (2016). Cumhuriyet Dönemi Konya’daki Şeb-İ Arûs törenleri postnişînleri. [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Düzgüner, S. (2007). Mevlevî Semâ Âyini’nin insan psikolojisine etkileri üzerine bir araştırma. Marife, 3, 195-214. https://doi. org/10.5281/zenodo.3343881
• Ekiz, İ. (2014). Suyun metalaşması: Ermenek’te ekonomik ve toplumsal dönüşüm. [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Eren, C. (2021). Şehir markalaşması bağlamında kentsel rekreasyon alanları ile şehir imajı ilişkisinin incelenmesine yönelik bir araştırma. [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Evrensel, Ö. (2016). Tohumun metalaşması: Türkiye örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Genç, F. (2010). Türkiye’de çay üretimi ve değişen sosyal ilişkiler. [Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş. A. Ersoy & P. Yalçınoğlu (Çev.), Anı Yayıncılık.
• Harrison, R. (2013). Heritage: Critical approaches. Routledge.
• Harvey, D. (2002), Sınıfsal yapı ve mekânsal farklılaşma kuramı. B. Duru & A.Altan (Der.), İmge Yayınları.
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin durumu. S. Savran (Çev.). Yedinci Basım, Metis.
• Harvey, D. (2015). Sermayenin mekanları. B.Kıcır., D. Koç., K. Tanrıyar & S. Yüksel (Çev.), İkinci Baskı, Sel Yayıncılık.
• Hill, G.L. (2012). Inventing the basque block: Heritage tourism and ıdentity politics in boise, [Master of Arts. Idaho University of Oregon]
• İlgen, S. (2009). Metalaşan konut ve çevresi: Kapalı siteler. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• İnce, D. (2018). Türkiye’de bölgesel kalkınma üretim doğa ve metalaşma üzerine bir inceleme: Rize Yeşil Yol Projesi. [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Karakaş, H. (2013). Kapalı konut alanları ve değer işaretleri: Ankara örneğinde ayrışmanın mantığı. [Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kaşdoğan, D. (2011). Neoliberal düzende çiftçilerin ve kooperataiflerin dönüşümü: Konya’da Şeker pancarı üretimi örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kaygalak, S. (2012). Sosyolojik açıdan turizm gelişimi ile otantiklik olgusu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi: Mardin örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Keyman, F., & Koyuncu Lorasdağı, B. (2010), Kentler Anadolu’nun dönüşümü Türkiye’nin geleceği, 1. Baskı, Doğan Kitap.
• Kozak, M.A., Evren, S. & Çakır, O. (2013). Tarihsel süreç içinde turizm paradigması. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(1), 7 – 22. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atad/issue/16805/174577
• Kuştepe, A. (2011). Mevlâna Caddesi tarihi dokunun analizi ve süreç içinde değişimi. [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kümbetoğlu, B. (2015). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. Bağlam Yayınları.
• Lefebvre, H. (1979). Space: Social product and use value. J. Freiberg (Der.). içinde Critical Sociology: European Perspective, Grossman. Lefebvre, H. (2016). Mekânın üretimi. I. Ergüden (Çev.) Sel Yayıncılık. Maccannell, D. (1976). The tourist: A New theory of the leisure class. Schocken Books.
• Malkoç, İ. B. (2018). Siber kamusal alanda metalaşan kimlikler ve otosansür: Twitter örneği. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Marx, K. (2014). Kapital: Ekonomi politiğin eleştirisi Cilt:1. N. Satlıgan & M. Selik (Çev.), Yordam Kitap.
• Merriam, S.B. (2018). Nitel araştırma: Desen uygulama için bir rehber. S. Turan (Çev.), Üçüncü Basım, Nobel Yayıncılık.
• Morley, D. & Robins, K. (2011). Kimlik mekanları. E.Zeybekoğlu (Çev.), İkinci Basım, Ayrıntı Yayınları.
• Oakes, T.S. (1995). Tourism in Guizhou: Place and the paradox of modernity, [Doctor of Philosophy University of Washington]
• Öksüz, B. (2017). Metalaşan yerel ürünlerin aile içi ve akraba ilişkilerinde yarattığı etkiler: Kapıkırı örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özdemir, Ö. (2014). Moda programlarında kadın bedeninin metalaşması. [Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özden, L. (2006). Beden ve mekân. [Sanatta Yeterlilik Raporu, Hacettepe Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Özgen, N. & Sarı, V. İ. (2021). Kentsel mekânda kültürel kimliğin yeniden üretimi: Ankara’daki kültür merkezleri örneği, Coğrafi Bilimler Dergisi, 19(1), 128-160. https://doi.org/10.33688/ aucbd.862332
• Özsoy, S. (2009). Su ve yaşam: Suyun toplumsal önemi. [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Öztürk, S. (2012). Mekân ve iktidar filmlerle iletişim mekânlarının altpolitikası. Phoenix Yayınları.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel Araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün & S.B. Demir (Çev.Edt.), Pegem Akademi.
• Richards, G. (2001). Cultural attractions and European tourism. CABI. Sarı, Ö. (2011). Tourism as a tool for development: The case of Mawlana tourism in Konya. Lambert Academic Pub.
• Sarı, Ö. (2013). Kent markalamasında Konya ve Mevlâna örneği. İdealkent, 8, 170-179. https://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/ issue/36692/417427
• Satır, Ö.C. (2014). Yeni Ankaralı müzik anlayışı ve eğlence pratiklerinin dönüşümü. [Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Serin, B., Smith, H. & McWilliams, C. (2020). The role of the state in the commodification of urban space: The case of branded housing projects, İstanbul. European Urban and Regional Studies, 1–17.
• Serttaş Ertike, A. (2010). Yabancılaşmanın televizyona yansımaları ve insanın metalaşması. [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Smith, N. (2017). Eşitsiz gelişim: Doğa, sermaye ve mekânın üretimi. E.Soğancılar (Çev.), Sel Yayıncılık.
• Stavrides, S. (2019). Müşterek mekân: Müşterekler olarak şehir. C. Saraçoğlu (Çev.). Sel Yayıncılık.
• Şengül, T. (2001). Sınıf mücadelesi ve kent mekânı. Praksis, 2, 9-31. Şenyüksel, M. (2009). Neoliberalizmin kentsel taarruzuna karşı bir direniş öyküsü: Başıbüyük Mahallesi. [Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Tan, E. (2011). Günümüz sanat eğitimi anlayışının görsel sanatlar öğretmen adaylarına yansıması (Selçuk Üniversitesi örneği). [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Tarhan, A. (2007). Modern çağda Sema’nın seyirlik gösteri haline dönüştürülmesi. Mevlâna Araştırmaları Dergisi, 1, 177-202.
• Turhanoğlu, F.A. (2014). Kentsel mekânın üretim sürecinde tarihsel ve kültürel miras. Folklor/Edebiyat, 20 (78). https://dergipark. org.tr/tr/pub/fe/issue/26054/274436
• Turut, H. (2018). Türkiye’de orta ölçekli iki kentin neoliberal kentleşme deneyimi: Eskişehir ve Konya örnekleri. [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. Urry, J. (2009). Turist bakışı. E. Tataroğlu. & İ. Yıldız (Çev.), Bilgesu Yayıncılık.
• Urry, J. (2015). Mekânları tüketmek. R.G. Öğdül (Çev.), Ayrıntı Yayınları. Uysal, M. (2010). Tarihsel süreçte geleneksel Konya çarşısı için bir mekânsal analiz. Millî Folklor, 86.
• Wallerstein, I. (2016). Tarihsel kapitalizm ve kapitalist uygarlık. N. Alpay (Çev.). Yedinci Basım, Metis Yayıncılık.
• Yurdandön Arslan, P. & Yavan, N. (2018). Mekânın üretimi ve Lefebvre’in mekânsal üçlü kavramsallaştırmasının görünürlüğü: Taksim Gezi Parkı örneği. Planlama, 28(3), 302–314. https://doi. org/10.14744/planlama.2018.25338
• Yurdigül, A. (2010). Kültür endüstrisi bağlamında yemek kültürü eleştiri. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.