Van Gölü Havzası’ndaki maksimum ve minimum sıcaklıkların trend analizi

Yıl 2022, Sayı: 80, 39 - 52, 30.06.2022

Mustafa Recep İrcan , Neşe Duman

https://doi.org/10.17211/tcd.1079628

Cited By: 6

Öz

Yeryüzünde insan kaynaklı etkinliklerin artması, arazi kullanımındaki değişiklikler (Çarpık kentleşme,
ormansızlaşma, tarım alanlarının yerleşime açılması vb.), bilinçsiz ve aşırı tüketim çılgınlığı,
fosil yakıt kullanımını arttırarak küresel ısınmanın yaşanmasına neden olmuştur. Bu durum
yeryüzündeki sıcaklıkların yükselmesine ve küresel iklim sisteminde değişikliklerin yaşanmasını
sağlamıştır. İklim sisteminde yaşanan değişim ortalama sıcaklıklardaki artışı etkilediği gibi ekstrem
sıcaklıkları da önemli ölçüde etkileyerek doğal ve beşerî sistemler üzerinde olumsuz birçok
durumun yaşanmasına neden olmuştur. Bu çalışmada Van Gölü Havzası’nda bulunan Ahlat,
Erciş, Gevaş Muradiye, Özalp, Tatvan ve Van meteoroloji istasyonlarının 1970-2020 minimum
ve maksimum sıcaklıkları Mann-Kendall ve Sen Slope Trend analizi yöntemiyle incelenmiştir.
Analiz sonucu elde edilen bulgulara göre sahadaki tüm istasyonların (Ahlat istasyonun minimum
sıcaklıklarındaki azalma trendi dışında) maksimum ve minimum sıcaklık eğilimlerinde anlamlı/
anlamlı olmayan artış trendinin yaşandığı tespit edilmiştir. Yaşanan bu artış trendinin şehirleşmenin
yoğun olduğu alanlarda (Van merkez ve Erciş’te) minimum sıcaklılardaki anlamlı artışlar
şeklinde yaşandığı, şehirleşmenin yoğun olmadığı ve kentsel dokuya sahip olmayan alanlarda ise
(Gevaş’ta) anlamlı olmayan artışlar şeklinde yaşandığı görülmektedir. Bu durum sahadaki yaşanan
sıcaklık artışlarının sera gazlarının artışına bağlı olarak yaşanan iklim değişikliğinin yanında
“kentsel ısı adası” kavramıyla da ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Van Gölü Havzası, Trend Analizi, Maksimum ve Minimum Sıcaklıklar

Trend analysis of maximum and minimum temperatures in the Van Lake Basin

Öz

The increase in human-induced activities on earth, changes in land use, unconscious and excessive
consumption frenzy have increased the use of fossil fuels and caused global warming.
This situation led to an increase in temperatures on the earth and changes in the global climate
system. The change in the climate system has affected the increase in average temperatures
as well as the extreme temperatures, causing many negative situations on natural and
human systems. In this study, the 1970-2020 minimum and maximum temperatures of Ahlat,
Erciş, Gevaş Muradiye, Özalp, Tatvan and Van meteorological stations located in the Van Lake
Basin were examined by Mann-Kendall and Sen Slope Trend analysis method. According to the
findings obtained as a result of the analysis, it is revealed that there is a significant/non-significant
increase trend in the maximum and minimum temperature trends of all stations in
the field. It is seen that this increase trend is experienced as significant increases in minimum
temperatures in areas where urbanization is intense (in Van center and Erciş), and in the form
of insignificant increases in areas where urbanization is not intense and do not have an urban
texture (in Gevaş). This situation reveals that the temperature increases experienced in the
field are related to the concept of “urban heat island” as well as the climate change experienced
due to the increase in greenhouse gases.

Anahtar Kelimeler

Lake Van Basin, Trend Analysis, Maximum and Minimum Temperatures

Kaynakça

• Abatzoglou, J., & Williams, A. (2016). Impact of anthropogenic climate change on wildfire across western US forests. PNAS, 113(42), 11770–11775. https://doi.org/10.1073/pnas.160717 1113
• Acar-Deniz, Z. & Gönençgil, B. (2017). Türkiye sıcaklık ekstremlerindeki değişkenlikler. Coğrafya Dergisi, 35, 41-54. https://doi. org/10.26650/JGEOG347083.
• Alghamdi, A. S., & Moore, T. W. (2014). Analysis and Comparison of Trends in Extreme Temperature Indices in Riyadh City, Kingdom of Saudi Arabia, 1985–2010. Journal of Climatology, 10, 1–10. http://dx.doi.org/10.1155/2014/56098
• Anderson, J., Panetta, A. M., & Thomas, M. O. (2012). Evolutionary and ecological responses to anthropogenic climate change: Update on anthropogenic climate change. Plant Physiology, 160(4), 1728–1740. https://doi.org/10.1104/pp.112.206219
• Argüeso, D, Evans, J. P., Fita, L., & Bormann, K. J. (2013). Temperature response to future urbanization and climate change. Climate Dynamics, 42 (7-8), 2183-2199 doi:10.1007/s00382-013-1789-6
• Aydın, O. (2014). Türkiye’de yıllık ortalama toplam yağışın kriging yöntemiyle belirlenmesi, (Yayın no: 536622) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Aykır, D. (2017). Türkiye’de ekstrem sıcaklık indislerinin eğilimlerinde şehirleşmenin etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, 69, 47-57. Bornstein, R. D. (1968). Observations of the Urban Heat Island Effect in New York City. Journal of Applied Meteorology, 7(4), 575-582.
• Cosun, F. & Karabulut, M. (2009). Kahramanmaraş’ta ortalama, minimum ve maksimum sıcaklıkların trend analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 53, 41-50. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/ issue/21228/227810
• Çiçek, İ. (2005). Ankara’da Şehir ve Kırsal Sıcaklık Farklarındaki Değişiklikler (1970-2002). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 1-16.
• Çiçek, İ., & Doğan U. (2005). Ankara’da Şehir Isı Adasının İncelenmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 57-72.
• Çiçek, İ., & Ataol, M. (2009). Türkiye’nin Su Potansiyelinin Belirlenmesinde Yeni Bir Yaklaşım. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7 (1), 51-65. DOI: 10.1501/Cogbil_0000000094
• Duman, N. (2011). Erçek Gölü yakın çevresinin fiziki coğrafyası. (Yayın no: 302094), [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi], Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Durmuş, B., Bulut, İ., & Gönençgil, B. (2021). Antalya Bölümünde sıcaklık ve yağış indislerinin değişim analizleri. Türk Coğrafya Dergisi, (78), 91-108. https://doi.org/10.17211/tcd.1009270
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Erinç, S. (1996). Klimatoloji ve metodları. Alfa Basım ve Dağıtım.
• Erlat, E. (2014). Dünya iklimleri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Erol, O. (2014). Genel klimatoloji. Çantay Kitabevi.
• Ezber, Y., Şen, Ö. L., Kindap, T., & Karaca, M. (2007). Climatic Effects of Urbanization in Istanbul: A Statistical and Modeling Analysis. International Journal of Climatology, 27(5), 667-679.
• Gallo, K. P., Mcnab, A. L., Karl, T. R., & Brown, J. F. (1993). The use of NOAA AVHRR data for assessment of the urban heat island effect. Journal of Applied Meteorology, 32(5), 899-908.
• Geçen, R., & Varol, M. (2017). Coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama yöntemleri kullanılarak cilo (buzul) dağı’nda aktif buzul ve değişiminin incelenmesi. International Symposium on Geomorphology, 12-14 October 2017, Elazığ/Türkiye 654-663.
• Gönençgil, B. (2011), Şehirleşmenin sıcaklık trendleri üzerine etkileri ve şehirsel ısı adası kavramı. İçinde Ekinci, D. (Ed.). Fiziki Coğrafya Araştırmaları, Sistematik ve Bölgesel, Prof. Dr. M. Yıldız Hoşgören Anısına Armağan (s.127-136). Türk Coğrafya Kurumu.
• Höök, M., & Tang, X. (2013). Depletion of fossil fuels and anthropogenic climate change - A review. Energy Policy, (52), 797-809 https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.10.046
• IPCC (2001). Climate change 2001: Synthesis report. A contribution of working groups I, II, and III to the third assessment report of the integovernmental panel on climate change. (R. T. Watson, & Core Writing Team, Eds.) Cambridge, UK, New York, NY, USA: Cambridge Universitiy Press. https://www.ipcc.ch/site/assets/ uploads/2018/05/SYR_TAR_full_report.pdf
• V., Zhai, P., Pörtner, H. O., Roberts, D., Skea, J., Shukla, P. R., Pirani, A., Moufouma-Okia, W., Pean, C., Pidcock, R., Connors, S., Matthews, J. B. R., Chen, Y., Zhou, X., Gomis, M. I., Lonnoy, E., Maycock, T., Tignor, M., & Waterfield, T. (2018). Global warming of 1.5°C. An IPCC special report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change. The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). https://www.ipcc. ch/site/assets/uploads/sites/2/2019/06/SR15_Full_Report_ High_Res.pdf
• P. R., Skea, J., Calvo B. E., Masson-Delmotte, V., Pörtner, H. O., Roberts, D. C., Zhai, P., Slade, R., Connors, S., van Diemen, R., Ferrat, M., Haughey, E., Luz, S., Neogi, S., Pathak, M., Petzold, J., Portugal P. J., Vyas, P., Huntley, E., Kissick, K., Belkacemi, M., Malley, J. (2019). Climate change and land: An IPCC special report on climate change, desertification, land degradation, sustainable land. The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2019/11/ SRCCL-Full-Report-Compiled-191128.pdf
• IPCC (2021). Climate Change 2021: The physical science basis. Contribution of working group I to the sixth assessment report of the intergovernmental panel on climate change. Masson-Delmotte, V., Zhai, P., Pirani, A Connors, S. L., Pean, C., Berger, S., Caud, N., Chen, Y., Goldfarb, L., Gomis, M. I., Huang, M., Leitzell, K., Lonnoy, E., Matthews, J. B. R., Maycock, T. K., Waterfield, T., Yelekçi, O., Yu, R., Zhou, B. Cambridge University Press. https://www. ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/ IPCC_AR6_WGI_ Full_Report.pdf
• İçel, G. & Ataol, M. (2014). Türkiye’de yıllık ortalama sıcaklıklar ile yağışlarda eğilimler ve NAO arasındaki ilişkileri (1975-2009). Coğrafya Dergisi, 28, 55-68. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ iucografya /issue/25073/264641
• Johns, T., Gregory, J., Ingram, W., Johnson, C., Jones, A., Lowe, J., Lowe, J. A., Mitchell, J. F. B., Roberts, D. L., Sexton, D. M. H., Stevenson, D. S., Tett, S. F. B., & Woodage, M. (2003). Anthropogenic climate change for 1860 to 2100 simulated with the HadCM3 model under updated emissions scenarios. Climate Dynamics, (20), 583–612. https://doi.org/10.1007/s00382-002-0296-y
• Kale, M. M. (2020). İklim değişikliği çerçevesinde ankara ili ana su havzaları gelecek projeksiyonu: Sakarya ve Batı Karadeniz Havzaları, Coğrafi Bilimler Dergisi/ Turkish Journal of Geographical Sciences, 18(2), 191-215, doi:10.33688/ aucbd.732831
• Kale, M. M. (2021). Akarçay kapalı havzası için hidrolojik kuraklık analizi. Cografya Dergisi, 42, 165-180. https://doi.org/10.26650/ JGEOG2021-892360
• Karabulut, M. (2011). Kayseri’de Yağış ve Sıcaklıkların Trend Analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 79-90 https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksusbd/issue/ 10278/ 126097
• Karabulut, M., & Aydın, K. (2019). Türkiye’deki sıcaklıklar (ortalama, maksimum, minimum) ile yükselti ve enlem arasındaki ilişkilerin incelenmesi. İçinde B. Gönençgil, T. A. Ertek, I. Akova & E. Elbaşı (Eds.), 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı (s. 761-770). İstanbul Üniversitesi Yayınları. https://doi. org/10.26650/PB/PS12.2019.002.075
• Kendall, M. G. (1975). Rank correlation methods. Oxford, Charles Griffin.
• Kızılelma, Y., Çelik, M. & Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde sıcaklık ve yağışların trend analizi. Türk Coğrafya Dergisi, (64),1- 10. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/issue/21271/228382
• Koçman, A. (1993). Türkiye iklimi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Kukla, G., & Gavin, J. (1986). Urban warming. Journal of Climate and Applied Meteorology. 25, 1265-1270.
• Kum, G. & Kılıç, S. (2014). Şehirleşmenin sıcaklık ve yağış parametreleri üzerine etkisi: Gaziantep örneği. Kilis 7 Aralık Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 21-42.
• Landsberg, H. (1981). The Urban Climate. New York: Academic Press. Mann, H. B. (1945). Non-parametric test against trend. Econometrika, 13, 245-259.
• MedECC. (2020). Climate and environmental change in the Mediterranean Basin-Current situation and risks for the future. (W. Cramer, J. Guiot, & K. Marini, Eds.) Marseille, France: Union for the Mediterranean, Plan Bleu, UNEP/MAP. 10.5281/zenodo. 4768833
• Mohsin, T., & Gough, W. A. (2012). Characterization and Estimation of Urban Heat Island atToronto: impact of the ch oice of rural sites. Theoretical and Applied Climatology, 108, 105-117.
• Oke, T. (1987). Boundary Layer Climates. Psychology Press. Rosenzweig, C., Karoly, D., Vicarelli, M., Neofotis, P., Wu, Q., Casassa, G., Menzel, A., Root, T. L., Estrella, N., Seguin, B., Tryjanowski, P., Liu, C., Rawlins, S., & Imeson, A. (2008). Attributing physical and biological impacts to anthropogenic climate change. Nature, 453(7193), 353-357. https://doi.org/10.1038/nature06937
• Sen, P. K. (1968). Estimates of the regression coefficient based on Kendall’s Tau. Journal of the American Statistical Association, 63(324), 1379-1389.
• Salmi T., Määttä A., Anttila P., Ruoho-Airola T., & Amnell T. (2002). Detecting Trends Of Annual Values Of Atmospheric Pollutants By The Mann-Kendall Test And Sen’s Slope Estimates -The Excel Template Application Makesens. Helsinki: Finnish Meteorological Institute Publications on Air Quality No. 31.
• Sarıkaya, M. A. (2011). Türkiye’nin güncel buzulları, fiziki coğrafya araştırmaları: Sistematik ve bölgesel. Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, 6, 527-544.
• Şensoy, S., Demircan, M. & Alan, İ. (2005). “1971-2004 Yılları Arası Türkiye İklim İndisleri Trendleri”, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/yayinlar/turkiye_ iklim_indisleri.pdf, Erişim tarihi 10.01.2022
• Şensoy, S., Türkoğlu, N., Çiçek, İ., Demircan, M., Arabacı, H., & Bölük, E. (2015). Urbanization effect on trends of extreme temperature indcies in Ankara, VII. Uluslararası Katılımlı Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, 28-30 Nisan 2015, İstanbul Teknik Üniversitesi İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. https://www.mgm. gov.tr/FILES/iklim/ yayinlar/ 2015/3.pdf
• Topuz, M. & Karabulut, M. (2021). Doğu Anadolu Bölgesinde kar örtülü gün ve kar yağışlı günler sayısının eğilim analizi (1970-2020). Doğu Coğrafya Dergisi, 26 (46), 1-24
• TÜİK, (2022, Şubat 22). https://data.tuik.gov.tr/
• Türkeş, M. (1995). Türkiye’de yıllık ortalama hava sıcaklıklarındaki değişimlerin ve eğilimlerin iklim değişikliği açısından analizi. Çevre ve Mühendislik Dergisi, 9, 9-15.
• Türkeş, M. (2003). Küresel iklim değişikliği ve gelecekteki iklimimiz. 23 Mart Dünya Meteoroloji Günü Kutlaması Gelecekteki İklimimiz Paneli. İçinde M. Türkeş (Ed.), T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü.
• Türkeş, M. (2010). Klimatoloji ve meteoroloji. Kriter Yayınevi.
• Türkeş, M. (2018). Genel klimatoloji: Atmosfer, hava ve iklimin temel ilkeleri. Kriter Yayınevi.
• Türkeş, M. (2011). Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından coğrafi bireşimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9, 79-99.
• Türkeş, M., Sümer, U. M., & Demiṙ , İ. (2002a). Re-evaluation of trends and changes in mean, maximum and minimum temperatures of Turkey for the period 1929-1999. International Journal of Climatology, 22(8), 947–977. doi:10.1002/joc.777
• Türkeş, M., Sümer, U. M. & Demir, İ. (2002b). “Türkiye’nin günlük ortalama maksimum ve minimum sıcaklıkları ile sıcaklık genişliğindeki eğilimler ve değişiklikler”. Prof. Dr. Sırrı Erinç Adına Klimatoloji Çalıştayı Bildiriler Kitabı, 89-106.
• Türkeş, M., Koç, T. & Sarış, F. (2007). Türkiye’nin Yağış Toplamı ve Yoğunluğu Dizilerindeki Değişikliklerin ve Eğilimlerin Zamansal ve Alansal Çözümlemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5(1), 57-73.
• Türkeş, M. (2008). Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 26-37.
• Yavaşlı, D.D., & Ölgen, M.K. (2008). Recent glacier change in mount süphan using remote sensing and meteorological data. BALWOIS 2008, Conference on Water Observation and Information System for Decision Support, Ohrid, Macedonia.
• Yavaşlı, D.D., Tucker, C.J., & Melocik, K. A. (2015). Change in the glacier extent in Turkey during the Landsat Era. Remote Sensing of Environment, 163, 32-41.