OSMANLI ŞAİRLERİNE GÖRE GENCELİ NİZÂMÎ

Yıl 2022, , 253 - 266, 14.12.2022

Abdullah Aydın

https://doi.org/10.55773/tda.1164327

Öz

Türklerin İslamiyet’e geçmesiyle başlayan edebî geleneğe genel adıyla Divan Edebiyatı veya Klasik Türk Edebiyatı denilmektedir. Bu edebiyatın daha yaygın olduğu ve geliştiği dönem, Osmanlı hâkimiyeti zamanındadır. Bu sebeple Osmanlı Edebiyatı demek de doğru ve yerinde bir ifade olarak kabul görmektedir.
Hamse sahibi bir şair olarak Genceli Nizâmî, Osmanlı şairleri tarafından takip edilmiş, örnek alınmıştır. Edebî bir iddiası olan şairler kendilerini Genceli Nizâmî ile kıyaslamışlardır. Bu karşılaştırmalarda Genceli Nizâmî’ye nazaran kendilerini çoğu zaman aynı seviyede, bazen yukarıda görmüşlerdir. Büyük bir Türk şairi olması yönüyle Genceli Nizâmî’yi kendilerinden daha üstün görüp, onun açtığı edebî yolda eser vermeyi vazife edinen şairlerin varlığı da görülmektedir.
Bu makalede Osmanlı şairlerinin kendileri ile Genceli Nizâmî arasında yaptıkları karşılaştırmalar ve etkilenme yönleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Edebiyat, Divan Şiiri, Osmanlı Edebiyatı, Gencevî, Genceli Nizâmî

Kaynakça

• AKKUŞ, Metin: Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası: Edebî Türler ve Tarzlar, Fenomen Yayınları, Erzurum, 2007.
• AKSOYAK, İsmail Hakkı: Ahmed-i Yesevî’nin Rumelili Bir Takipçisi Üsküplü Atâ, Tuhfetü’l-Uşşâk, Bizim Büro Yayınları, Ankara, 2006.
• AKSOYAK, İsmail Hakkı: Üsküdarlı Sırrî, Hikâye-i Garîbü’l-Âsâr, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, 2017.
• AKÜN, Ömer Faruk: “Divan Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul, 1994, s. 389- 427.
• AKYÜZ, Kenan v.d.: Fuzûlî Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 2000.
• ASLAN, Üzeyir: XVII. Yüzyıl Şairi Besnili Nehcî Dede (1616-1680?) ve Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, 2012.
• AWAD İBRAHİM, Mohamed L.: Ferîdî ve Dîvânı (İnceleme-Metin), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 2010.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin: Behiştî Ahmed, İskender-nâme, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, 2018.
• AYDIN, Abdullah: “Divan Şairlerine Göre Divan”, Klasik Türk Edebiyatının Ses ve Anlam Dünyası Sempozyumu -Haluk İPEKTEN Anısına-, 10-11 Ekim 2019, Düzce Üniversitesi Yayınları, Düzce, 2020, s. 463- 494.
• AYNUR, Hatice: 15. yy. Şairi Çâkerî ve Dîvânı, Yenilik Basımevi, İstanbul, 1999.
• BABÜR, Yusuf: Nihâlî, Fethiyye-i Yemen Mesnevîsi (Giriş- İnceleme- Transkripsiyonlu Metin- Dil İçi Çeviri ve Tıpkıbasım), Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi: Erzincan, 2016.
• BAYRAM, Asuman: Firakî, Husrev ü Şîrîn, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, 2017.
• CANIM, Rıdvan: Latîfî Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara, 2000.
• DEMİREL, Gamze: 18. Yüzyıl Şairlerinden Belîğ Mehmed Emîn Dîvânı: İnceleme- Tenkitli Metin- Tahlil, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Elazığ, 2005.
• EKMEKÇİ, Güneş: XVI. Yüzyıl Diyarbakır Şairleri, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır, 2008.
• ERDOĞAN, Mustafa: Bursalı Rahmî ve Dîvânı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2011.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki: Şeyh Galib, Hüsn ü Aşk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2019.
• GÜLHAN, Abdülkerim: Hakanî Mehmet Bey Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Divânının Tenkidli Metni, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 1996.
• HARMANCI, M. Esat: Süheylî Ahmed bin Hemdem Kethudâ- Dîvân, Akçağ Yayınları, Ankara, 2007.
• KALKIŞIM, Muhsin: Şeyh Gâlîb Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1994.
• KANAR, Mehmet: “Nizâmî-i Gencevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 33, İstanbul, 2007, s. 183- 185.
• KARAKÖSE, Saadet: Nev’î-zâde Atâyî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Malatya, 1994.
• KARAYAZI, Nurgül: Ahmed Yârî (17 yy.), Yârî Dîvânı (İnceleme- Metin- Tıpkıbasım), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2013.
• KAZAN, Şevkiye: “Hâmidî-zâde Celîlî ve Gazelleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S. 2/4, Fall, 2007, s. 465- 494.
• KIRBIYIK, Mehmet: Kâtib-zâde Sâkıb Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, 2010.
• KURTOĞLU, Orhan: Bosnalı Âsım Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, 2018.
• KUTLUK, İbrahim: Kınalı-zade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ, C. 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989.
• KÜÇÜK, Sabahattin: Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankar, 1994.
• ÖZDEMİR, Fatih Mehmet: Servet Dîvânı (İnceleme-Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla: Osmanlı Şiir Antolojisi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
• TARLAN, Ali Nihat: Zâtî Divanı(Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı, C. II, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1970.
• TARLAN, Ali Nihat: Hayâlî Divânı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1992.
• TARLAN, Ali Nihat: Necati Beg Divanı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1997.
• ÜST, Sibel: Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin), Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, 2012.
• ÜSTÜNER, Kaplan: “Divan Şairlerinin Mecnun’a Üstünlük İddiaları”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 15, Mayıs, 2007, s 151- 164.
• ÜZGÖR, Tahir, Türkçe Dîvân Dîbâceleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990.
• YELTEN, Muhammet: Nev’izade Atayi, Sohbetü’l-Ebkar, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara, (Tarihsiz).
• YENİKALE, Ahmet: Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Kahramanmaraş, 2012.
• YILDIRIM, İsmail, Fındıklılı İsmet Efendi’nin Tekmiletü’ş-Şakâ’ik fî Hakkı Ehli’l-Hakâ’ik’ı (İnceleme-Metin-Dizin), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Kırıkkale, 2018.