İRAN’DA TÜRKÇE ÇOCUK KİTABI YAZARI URUMİYELİ BEHRAM ‎ESEDİ

Yıl 2020, Cilt: 125 Sayı: 247, 257 - 266, 27.08.2020

Roghaiyeh Azizpour , Nabi Kobotarıan

Öz

Türkmençay ve Gülistan antlaşmalarıyla Rusya ve İran arasında ikiye ayrılan Azerbaycan ‎coğrafyası her biri ayrı kültürel gelişmeler yaşamışlardır. Kuzey’de edebi dilin gelişmesi, Güney’de ise ‎yoğun şifahi edebiyatın varlığını görmekteyiz. İran sınırları içinde bulunan Güney kısmı Azerbaycan ‎Türkçesinin kısıtlamalara rağmen Arap alfabesini kullanmış, Rusya sınırları içinde Kuzey kısmı ise ‎Kiril ve Latin alfabesini işletmiştir. İran sınırları içindeki Güney kısmı Pehlevilerin iş üstüne gelmesi ve ‎resmi dilin Farsçaya çevrilmesi ile kültürel kısıtlamalara maruz kalmıştır. Bu coğrafyada Türk ‎varlığının inkâr edilmesine rağmen büyük bir Oğuz Türk nüfus kitlesinin yaşaması sonucu ortaya ‎çıkan şifahi edebiyat inkâr edilememiştir. Azerbaycan Türklerinin yanı sıra, Türkmen Türkleri, Kaşkay ‎Türkleri İran coğrafyasında yaşamaktadırlar. Oğuz grubunun Azerbaycan Türkçesi en büyük kitle dili ‎olarak İran’ın Kuzey Batı bölgesinde konuşlanmaktadır. Bu coğrafya Hazar Denizi kıyısından ‎Türkiye sınırlarına kadar uzanan geniş bir bölgedir. Bu bölge İran Türklerinin yaşadığı diğer bölgeleri ‎gibi yazılı edebiyattan çok sözlü edebiyat ürünlerine sahiptir. Büyük Türk nüfusunun varlığı zengin ‎şifahi halk edebiyatı ürünlerini ortaya koymuştur. Yazarlar bu zengin şifahi edebiyattan yararlanarak ‎kimi zaman onları toplayıp yazıya ‎geçirmiş, kimi zaman yazılarında konu etmişler.‎ Behram Esedi ‎Azerbaycan Türk çocukları için hazırladığı kitaplarda bu malzemeden faydalanarak eserlerini ortaya ‎koymuştur. Yazar hazırladığı kitaplarda çocukların ana dillerinin öğrenmesi yanında zihin ‎gelişmelerine çaba göstermiştir. Onun yazılarında milli kültür ve milli folklor vurgulanarak insani ‎değerlerin yüceltilmesi, vatan ve millet sevgisi, anadilin benimsenmesi görmekteyiz. Hazırladığı eserler ‎tamamıyla kendi çabaları olmuş, öğretmen maaşıyla hiçbir yerden destek görmeksizin eserlerini ‎yayına hazırlayıp kendi kurduğu yayınevinde bastırmıştır. Bu çalışmada Behram Esedi’nin ‎hazırladığı çocuk kitapları konusunda bilgi verilecektir. ‎

Anahtar Kelimeler

İran Türkleri, Çocuk Edebiyatı, Urumiye, Behram Esedi

Kaynakça

• ESEDİ, Behram: Yağdı Yağışlar, ‎Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.‎
• ESEDİ, Behram: Hayvanları Tanıyalım, ‎Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.‎
• ESEDİ, Behram: Gün Çıktı, ‎Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.‎
• ESEDİ, Behram: El Ele, Düğme Dele, ‎Yaz Neşriyatı, Urumiye 2004.‎
• OĞUZKAN, A. Fahrettin. Çocuk Edebiyatı. Anı Yayıncılık, Ankara 2000.‎
• TANJU, Hasibe, Ebru, “Çocuklarda Kitap Okuma Alışkanlığı’na Genel Bir Bakış” Aile ‎ve ‎Toplum, Cilt: 6 Sayı: 22, Ankara ‎2010.‎