OSMANLI HAKİMİYETİ DÖNEMİNDE BULGARİSTAN’DA PAZAR KELİMESİ İÇEREN YER ADLARININ SOSYO-KÜLTÜREL ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 125 Sayı: 247, 421 - 432, 27.08.2020

Neval Konuk Halaçoğlu

Öz

Öz
Yer adları bir toplumun sosyal ve kültürel yapısı ile bulundukları, kullanıldıkları mekânın tarihî geçmişi ve coğrafya özellikleri hakkında da önemli ip uçları taşırlar. Yer adları insanlığın ve uygarlığın izlerini yansıtır. Toplumların coğrafi mekânla bütünleşmesinin göstergesidir. Bulgaristan coğrafyasında Osmanlı hakimiyeti döneminde Türkler, kültürel özelliklerin de içeren yeradlarını isim olarak vermişlerdir. Zaman içerisinde bir kısmı değişmiş ya da tümüyle ortadan kalkmış ve yerlerine yenileri kullanılır olmuştur. Herhangi bir nesneye verilen ismin anlamı, kökeni, yapısal özellikleri vs. dilbilimin inceleme konusudur. Ancak, konu yer adları olunca dilbilimin yanı sıra etnoloji, sosyoloji, tarih, coğrafya ve mimaride bunlarla ilgilenmeye başlar. Rumeli’deki şehirlerde çeşitli özellikleri ile farklı bilimlerin konusu olmuştur. Bu çalışmada Bulgaristan’da Pazar kelimesi geçen çok fonksiyonlu Osmanlı şehirleri/yerleşim yerleri bir bütün halinde ilk defa ele alınmıştır. Ticari bir faaliyet olan Pazar, sosyolojik olarak her bir mekâna farklı şekillerde yansımıştır. Bu çalışmanın, arka planı daha çok siyasi nedenlerle şekillenen Osmanlı şehrinin kültürel ve sosyolojik fonksiyon alanını ele alarak işlemektir.

Abstract
Place names also carry important clues about the social and cultural structure of a society and the historical background and geographical features of the place where they are located. Place names reflect the traces of humanity and civilization. It is an indicator of the integration of societies with geographical space. During the Ottoman rule in the Bulgarian geography, the Turks named their places, which include cultural features. In time, some of them have changed or disappeared completely and new ones have been used. The meaning, origin, structural features of the name given to any object etc. linguistics is the subject of study. However, when it comes to place names, it begins to deal with ethnology, sociology, history, geography and architecture, as well as linguistics. It has been the subject of different sciences with its various features in the cities in Rumelia. In this study, for the first time, multi-functional Ottoman cities / settlements, which refer to the bazaar in Bulgaria, were discussed. Bazaar, which is a commercial activity, is reflected sociologically in each place in different ways. The aim of this study is to study the cultural and sociological function area of the Ottoman city, the background of which is shaped mostly for political reasons.

Anahtar Kelimeler

Bulgaristan, Pazar, Rumeli, şehir tarihi

Kaynakça

• ACAROĞLU, M.Türker: Bulgaristan’da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2004.
• AKKILIÇ, Niyazi: "Eski bir Osmanlı eseri: Bulga¬ristan'da Yeni-pazar kenti", Bayrak gazetesi, İstanbul 15-21 Ekim 1983.
• AYDIN, Mahir: “Ahmed Arif Hikmet Beyefendi’nin Rumeli Tanzimat Müfettişliği ve Teftiş Defteri”, TTK Belleten, LVI/215, Ankara 1992,
• AYVERDİ, Ekrem Hakkı: Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, C:4, 4.5. ve 6.Kitap, İstanbul 1982.
• BARKAN, Ömer Lütfi: “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler”, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, C:13, Ekim 1951-Temmuz 1952, Nu.:1-4, İstanbul 1953.
• BAYRAM, Sadi: “Bulgaristan’daki Türk Vakıfları ve Vakıf Abideleri”, Vakıflar Dergisi, S.XX, Ankara 1988.
• DAŞÇIOĞLU, Kemal: “1827 M./1243 H.Tarihli Muhallefât Defterine Göre Bektâşî Zâviyeleri, Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• EREN, İsmail: “Rucer Yosif Boşkoviç’in 1762 Tarihli İstanbul-Lehistan Seyahatine Ait Hatıra Defteri”, TD, XIII/17-18, 1963.
• EVLİYA ÇELEBİ: Seyahatnâme (Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı Neşri), C: VIII, İstanbul 2003; C: III, İstanbul 2007.
• GÖKBİLGİN, Tayyib: Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan, İstanbul 1957.
• HALAÇOĞLU, Yusuf: Osmanlılar’da Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), PTT Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2002.
• KİEL, Michael: “Sarı Saltuk ve Erken Bektaşilik Üzerine Notlar”, (Çev.:Fikret Elpe), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, C:2, S.9, İstanbul 1980.
• MEMİŞOĞLU, Hüseyin: Bulgaristan’da Türk-İslam Kültürü ve Sanatı, İBB, Tarih Araştırma Serisi, İstanbul 2007.
• MİKOV, Vasili: Proizhod i znaçenie na imenata na naşite gradove, sela, reki, planini i mesta, Sofia 1943.
• OBRUÇEV, N.N.: Voenno-Statistiçeskiy Sbornik na 1868, g., III, Petersburg 1868.
• TODOROV, Nikolay: Balkanskiyat Grad XV-XIX.vek, Sotsialno-İkonomiçesko i Demografsko Razvitie, Sofia 1972.
• Tuna Vilâyeti Salnâmesi 1290.
• Tuna Vilayeti Salnâmesi, Rusçuk 1285.
• ÜNAL Mehmet Ali: “Evliya Çelebi'ye Göre Balkanlar’da Kurulan Pazarlar ve Panayırlar-17.Yüzyılda Balkanlar’da Ticaret”, Balkan Tarihi, UBTAS, Osmanlı Mirası ve Türk Kültürünü Araştırma Derneği Yayınları, Nu.:1, C.1, Mart 2016.
• VULPE, R.: La Dobroudja à travers les siècles, Bucarest 1930.
• YENİSOY, Hayriye Süleymanoğlu: “Osmanlı Kaynaklarında Balkan Toponim ve Hidronimleri”, Balkanlar'da Türk Kültürü, Bursa, III/8, Temmuz-Eylül 1993.