ALİ SUAVİ’DE TERAKKİ VE MEDENİYET DÜŞÜNCESİ: MUHBİR YAZILARI

Yıl 2020, Cilt: 126 Sayı: 249, 307 - 322, 08.12.2020

Necati Çavdar

Öz

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’ın idealize ettiği hedeflerin uzantısı olan siyasal ve kültürel gelişmelerden ilk etkilenenler elbette dönemin düşünürleri olmuştur. Ali Suavi de o dönemde içinde yaşadığı toplumun terakkisi konusunda keskin kalemi ve siyasi faaliyetleriyle öne çıkmış, çağının ilerisinde bir aksiyon adamı olarak sembolleşmiştir. Suavi, felsefe, filoloji, tarih, politika, sosyoloji, iktisat, dinî ilimler konusunda fikir beyan etmiş çok yönlü bir karakterdir. Onun üzerinde durduğu temel konulardan birisi de toplumun terakkisi düşüncesi olmuştur. Suavi, yazılarının çoğunda, bir milletin medeniyetteki terakkisinin o ülkede hürriyet, eşitlik ve adalet ortamının yaşanması sayesinde olabileceğini vurgulamıştır. Filip Efendi’nin sahibi olduğu, Ocak-Mayıs 1867 tarihleri arasında İstanbul’da yayımlanan Muhbir gazetesinde Ali Suavi’nin terakki ve medeniyet bağlamındaki düşüncelerini ilk defa halka duyurduğu yazılar bu makalenin konusunu teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ali Suavi, Terakki, Medeniyet, Muhbir, Basın

Kaynakça

• AKBULUT, Uğur, Osmanlı Basın Tarihine Bir Katkı: Gazetelerin Yayınlanma Amaçları Üzerine (1831-1876), Turkish Studies, Volume 8/5 Spring 2013, s. 31-57.
• AKÇURA, Yusuf, Türkçülüğün Tarihi, Haz.: Erol Kılınç, Ötüken Yayınları, İstanbul 2015.
• Atatürk’ün Kültür ve Medeniyet Konusundaki Sözleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 1990.
• ATAY, Falih Rıfkı, Baş Veren Bir İnkılâpçı, Türkiye Milli Talebe Federasyonu, Ankara 1954.
• BAYKARA, Tuncer, Osmanlılarda Medeniyet Kavramı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2007.
• ÇAVDAR, Necati, Muhbir: Osmanlı Basınının Sivri Dili, Kriter Yayınları, İstanbul 2017.
• ÇELİK, Hüseyin, Ali Suavî ve Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul 1994.
• DANİŞMEND, İsmail Hami, Ali Suavi’nin Türkçülüğü, CHP Genel Sekreterliği Neşriyatı, 1942.
• DOĞAN, İsmail, “Siyasal Tutum Geliştirmede İki Tanzimat Aydını: Münif Paşa ve Ali Suavi”, İslami Araştırmalar Dergisi, C. 3, S. 4, Ekim 1989, s. 200-207. Ebüzziyâ Tevfik, Salnâme-i Hadîka, İstanbul 1290.
• Ebüzziya Tevfik, Yeni Osmanlılar Tarihi, Çev.: Ziyad Ebüzziye, Kervan Yayınları, İstanbul 1974, s. 328.
• GÖKALP, Ziya, Hars ve Medeniyet, Balkanoğlu Matbaacılık, Ankara 1964.
• GÖKALP, Ziya, Türk Medeniyeti Tarihi, Sadeleştiren Yalçın Toker, Toker Yayınları, İstanbul 1995.
• GÖZLER, H. Fethi, “Ali Suavi’yi Tanımalıyız”, Türk Kültürü Dergisi, S. 64 (1968), s. 236-247.
• GÜMÜŞOĞLU, Hasan, Modernizmin İnanç Hayatına Etkileri ve Jön Türklük, Kayıhan Yayınları, İstanbul 2012.
• KUNTAY, Mithat Cemal, Sarıklı İhtilalci Ali Suavi, Oğlak Yayınları, İstanbul 2014.
• KUTLUER, İlhan, “Medeniyet”, TDVİA. C. 28, Ankara 2003, s. 296-297.
• MARDİN, Şerif, Türk Modernleşmesi, Der.: Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul 2005.
• MARDİN, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, (Çev: Mümtaz’er Türköne vd.), İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• MERİÇ, Cemil, Kültürden İrfana, İnsan Yayınları, İstanbul 1986, s. 41.
• MUSTAFA Şekib (Tunç), Terakki Fikri: Menşei ve Tekâmülü, İstanbul 1928, Haz. Osman Bahadır, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul 2005.
• TEKİNSOY, Yunus Emre, “Balkan Savaşları’nda Propaganda Unsuru Olarak Kadın ve Kadın Fotoğrafları”, Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, C. II, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2016, s. 1005-1020.
• TOPÇU, Nurettin, Kültür ve Medeniyet, Haz. Ezel Erverdi-İsmail Kara, Dergâh Yayınları, Ankara 2004.
• TÜRKÖNE, Mümtaz’er, Siyasî İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, İletişim Yayınları, İstanbul 1991.
• UÇMAN, Abdullah, “Ali Suavî” , TDV. İslam Ansiklopedisi, C. II, 445-448, İstanbul 1989.
• UĞURLU, Seyit Battal, “Eklektik Bir Tanzimat Aydını: Ali Suavî Efendi (1838-1878)”, History Studies, Volume 2/2, 2010, s. 208-221.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2013.
• Hayat Mecmuası, “Terakki Fikrinin Tekâmülü”, S. 82, Ankara 1928.
• Muhbir gazetesi, 1 Ocak 1867 (H. 25 Şaban 1283)- 28 Mayıs 1867 (H. 23 Muharrem 1284), S. 1-55.