TEKE YÖRESİ, KEÇİ (TEKE) FİGÜRÜ VE SERAMİK SANATINA YANSIMALARI

Yıl 2021, Cilt: 127 Sayı: 251, 375 - 394, 19.04.2021

Serap Ünal , Tennur Yaşar

Öz

İnsanoğlunun yerleşik hayata geçmesi ile birlikte ilk evcilleştirdiği hayvanlar arasında bulunan teke/keçi, besin değeri ve ürünleriyle insan yaşamının sürekliliğine sağladığı katkının yanı sıra figüratif anlayışın yansıması olarak, farklı medeniyetlerin sanatçılarını etkilemiştir. Sanatçı, keçileri doğanın devinimi içerisinde binlerce yıl önce avın ve bereketin simgesi olarak eserlerinde kullanmıştır.
Özellikle Türk Kültüründe önemli bir yeri olan, idari sembol olması yanında simgesel sanat değeri de taşıyan keçi/teke figürü, Anadolu dâhil farklı Türk coğrafyalarında simge olmuş, sanat eserlerine konu olmuştur.
Günümüzde Teke Yöresi olarak adlandırılan bölge, prehistorik dönemlerden günümüze gelen köklü bir geçmişe sahiptir. Çalışmada farklı sanat dallarına konu olan teke figürünün kültürel betimi ve seramik sanatı geneli ile Teke Yöresi (Burdur) özelindeki seramik eserlerinde betimlenmiş örneklerinin sanatsal açıdan değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Teke Yöresi, Keçi/Teke Figürü, Seramik, Sanat Eseri

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi BAP Komisyonu

Proje Numarası

SDK-2019-69-67

Teşekkür

Doktora Programı için destek veren Süleyman Demirel Üniversitesi BAP Komisyonuna teşekkür ediyoruz.

Kaynakça

• AKERSTÖM, Ake: Die Architektonischen Terrakotten Kleinasiens, Lund, 1966.
• AKKURNAZ, Sedat: Hacıbayram Arkaik Dönem Mimari Terrakottaları, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Aydın, 2013.
• ALİYEVA, Metanet: “Türk Milletinin Kaya Üstü Resimlerdeki Mühürü: Teke”, I. Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 04-06 Mart 2015, Burdur, S. 483, 2015.
• ALYILMAZ,, Cengiz: “Petrogliften Ortak Türk Alfabesine Türklerin Yazı Serüveni”, Uluslararası Eğitimde ve Kültürde Akademik Çalışmaları Sempozyumu Tam Metin Kitabı, 12-14 Eylül 2019 / Denizli, S. 7.
• BIÇAKÇI, Erhan: “Tepecik-Çiftlik Höyüğü (Niğde) Kazısı Işığında Orta Anadolu Tarih Öncesi Kültürleri ile İlgili Yeni Bir Değerlendirme”, TÜBA-AR IV, S. 25-41, 2001.
• BOARDMAN, John: Siyah Figürlü Atina Vazoları, Çev. Gürkan Ergin, Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti /İstanbul, 2003.
• BOZDEMİR, Oğuz: Boynuzlu Hayvan Figürlerinin Seramik Formlarda Yorumu, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Seramik Anasanat Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2015.
• CARTER, Elizabeth – HOLE, Frank – BAHRANİ, Zainab – SPYCKET, Agnès – ARUZ, Joan: Prehistoric Susa, The Royal City of Susa Ancient Near Eastern Treasures in the Louvre The Metropolitian Museum of Art (Edited by Prudence O. Harper, Joan Aruz, Françoise Tallon), New York, S. 25-46, 1992.
• ÇİNE, Hamit: “Teke Yöresi Halk Kültürünün Milli Kültür Açısından Değeri”, Teke Yöresi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (Ed. Ş.Kazan Nas), (I), S. 797-799, 2015.
• ÇORUHLU, Yaşar: Türk Mitolojisinin Ana hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2011, S.174.
• DALKIRAN, Ahmet- BAYRAK, Tekin: “Türk Kültüründe Keçinin Yeri Ve Mehmet Başbuğ Resimlerindeki Yansımaları”, Tarihin Peşinde ‐Uluslararası Tarih Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2019, Sayı: 22, S. 25, 2019.
• DURU, Refik: Kuruçay Höyük I, 1978-1988 Kazılarının Sonuçları Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ Yerleşmeleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1994.
• ___________: Kuruçay Höyük II, 1978-1988 Kazılarının Sonuçları Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerleşmeleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1996.
• ER, A. Cüneyt: Seramikte İşlevsel Simge Biçimlerin Araştırılması ve Plastik Biçim Olarak Çömlekçi Çarkında Üretilmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Seramik Anasanat Dalı, Sanatta Yeterlilik Tezi (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi), İzmir, 2011.
• ERMAN, D. Onur: Seramik Sanatında Kuş Figürü Üzerine Kişisel Uygulamalar, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Seramik Anasanat Dalı (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi), Ankara, 2009.
• _________________: “Türk Seramik Sanatının Gelişimi: Toprağın Ateşle Dansı,” Acta Turcica Yıl IV, Sayı 1, S.18-33, 2012.
• ERÖZ, Mehmet: “Türk Köy Sosyolojisi Meseleleri ve Yörük‐Türkmen Köyleri”, Fakülteler Matbaası, İstanbul, S. 121, 1966.
• GENZ, Hermann: “Kızılırmak Bölgesi’nde Demir Çağı”, Friglerin Gizemli Uygarlığı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• GLENDİNNİNG, O. Matt: “Frig Pişmiş Toprak Mimari Levhaları”, Friglerin Gizemli Uygarlığı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• KARA, Seda: Ovaören-Yassıhöyük Demir Çağı Hayvan Figürlü Seramikleri, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Arkeoloji Ana Bilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2019.
• KARAHAN, Ü.Ozan: Eskiçağda Uşak ve Çevresi (En Eski Devirlerden M.S 395 Yılına Kadar), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Tarih Bilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Konya, 2015.
• KOŞAY, H. Zübeyr: Pazarlı Hafriyatı 1936-38 Raporu, TTK 5. Seri, No:4, Ankara, 1941.
• METİN, Hüseyin: Kibyra Kandilleri, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2012.
• ÖZKAYA, Vecihi: İ.Ö. Erken Birinci Binde Frig Boyalı Seramiği Doğu-Batı Siyasal Kültürel İlişkileri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum, 1992.
• ÖZTAN, Aliye: Köşk Höyük: Anadolu Arkeolojisine Yeni Katkılar, TÜBA-AR V, S. 55-69, 2002.
• SİLİSTRELİ, Uğur: Köşk Höyük’te Bulunan Kabartma İnsan ve Hayvan Figürleriyle Bezeli Vazolar, Belleten Cilt: LIII-Sayı:206, S. 361-374, 1989.
• ŞAKAR, Gözde - ERSOY, Akın: “Geç Antik Çağ Smyrnası’ndan Bir Oinophoros”, TÜBA-KED 21, 2020, S. 209-221.
• TÜRKTAŞ, M. Metin: “Dede Korkut Hikayelerinde Adı Geçen Hayvanlar ve Bu Hayvanların Diğer Türk Lehçelerindeki Adlandırılışları”, Önder Göçgün’e Armağan, Pamukkale Üniversitesi Yayınları, (Ed. Mithat Aydın), Cilt 2, S. 1093-1102, 2013.
• YİĞİTPAŞA, Davut: Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağı (MÖ 6.-4. Y.Y.) Çanak Çömleği, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2010.
• _________________: Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağı (MÖ 7.-4. Y.Y.) Çanak Çömleği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 37, S. 512-538, 2015.
• _________________: Late Iron Age Rhytons Kept in Van and İstanbul Eski Şark Eserleri Museums, Van ve İstanbul Eski Şark Eserleri Müzelerinde Korunan Geç Demir Çağı Ritonları, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Ek Sayı 1, S. 21-41, Sonbahar 2016.
• Resim 1a: http://www.turkbilimi.com/p-15999-wordpress/ Erişim Tarihi: 19.12.2020)
• Resim 1b: https://uqusturk.wordpress.com/2012/02/03/dag-kecisi-damgasi-2 / Erişim Tarihi:19.12.2020
• Resim 3: https://www.google.com/search?q=teke+yoresi+harita&tbm / Erişim Tarihi:19.12.2020
• Resim 25: http://sanat.ykykultur.com.tr/sergiler/friglerin-gizemli-uygarligi /Erişim Tarihi: 22.03.2020
• Resim 31: (http://www.royalathena.com/PAGES/GreekCatalog/Vases/AtticBF/DLP03JE.html Erişim Tarihi: 05.04.2020)
• Resim 32: https://www.pablopicasso.org/she-goat.jsp / Erişim Tarihi: 24.03.2020