BAŞLANGIÇTAN GÜNÜMÜZE KADAR RUSYA’DA TAGAR-TAŞTIK KÜLTÜRÜ ÇALIŞMALARI

Yıl 2022, Cilt: 130 Sayı: 257, 253 - 268, 30.04.2022

Hakan Nişancı

https://doi.org/10.55773/tda.1048330

Öz

Tagar-Taştık kültürü Güney Sibirya bölgesinde var olan bir Tunç Çağ (Erken Demir Çağ) kültürüdür. Bu kültür çevresinin, aynı bölgede bulunan farklı dönemlere ait ve komşu coğrafyalardaki diğer kültür evreleriyle benzer şekilde Türk kültürü ile alakalı olduğu düşünülmektedir. Bu bakımdan bahsedilen kültür çevreleri için Erken dönem Türk arkeolojisi demek yanlış olmaz. Son yıllarda yapılan önemli girişim ve çalışmalar haricinde çeşitli zorluklar ve eksikliklerden dolayı Türkiye’de Türk Bozkır Arkeolojisi hakkında yeterince çalışma yapılamamaktadır. Bu düşünceden hareketle hazırlanan bu çalışmada, Türk Bozkır Arkeolojisinin geç prehistorik döneminin erken tarihli bir kültür evresi olan Tagar-Taştık kültürü hakkında Rusya’da yapılan çalışmaların tanıtılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tagar Kültürü, Sibirya, Bozkır, Arkeoloji, Tunç Çağı

Kaynakça

• ASPELIN, J. R. Inscriptions de l’Iénissei, Récueillies et publiées par la Société Finlandaise d’Archeologie, Helsingfors 1889.
• BLACK, J. L. “G.-F. Müller and the Russian Academy of Sciences Contingent in the Second Kamchatka Expedition, 1733-1743” Canadian Slavonic Papers / Revue Canadienne des Slavistes Vol. 25, No. 2 (June 1983), pp. 235-252.
• BOKOVENKO, Nikolay, “The Emergence of the Tagar Culture “Antiquity, Vol. 80. Issue 310., December 2006. pp.860-879.
• ÇELENOVA, N.L., Karasukskie Kinjali, İzdatelstva Nauka, Moskova, 1976.
• ÇELENOVA, N.L., Proiskhojdenie i Rannyaya İstoriya Plemen Tagarskoy Kulturi, Akademiya Nauk SSSR İnstitut Arkheologii, Moskva, 1967.
• ÇELENOVA, N.L., “Tagarskaya Kultura” Ed. B.A. Ribakov, R.M.Munçaev, vd. Stepnaya Polasa Aziatskoy Çasti SSSP V Skifo-Sarmatskoe Vremya, Moskova, 1992 pp.206-224.
• ÇELENOVA, N.L., Khronologiya Pamyatnikov Karasukskoy Epohi, İzdatelstva Nauka, Moskova, 1972.
• ÇORUHLU, Yaşar, Erken Devir Türk Sanatı İç Asya’dak Türk Sanatının Doğuşu ve Gelişmesi, Ötüken, İstanbul, 2020.
• DEVLET, M.A., “A.V. Adrianov kak Arkheolog. Perviy Period (1879-1900)”, Oçerki İstorii Oteçestvennoy Arkheologii Vip II, Gasudarstvenniy İstoriçeskii Muzei M. Bogorodsky Peçatnik, Moskva, 1998. pp.167-186.
• FORMAZOV, A.A., “Arkheologiya i İdeologiya (20-30-e godi)”, Vaprosi filosofii, Rossiyskaya Akademiya Nauk İnstituta Filosofii RAN, Moskva, 1993. pp. 70-82.
• FORMAZOV, A.A., Oçerki Po İstorii Russkoy Arkheologii, Akademii Nauk SSSR İnstitut Arkheologii, Moskva, 1961.
• GRYAZNOV, M.P., Arjan Çarskiy Kurgan Ranneskifskava Vremeni, Leningrad “Hauka” Leningradskoe Otdelenie 1980.
• GRYAZNOV, M.P., “Klassifikatsiya,Tip, Kultura” Teoretiçeskie Osnovi Sovetskoy Arkheologii, Leningrad, 1969.
• GÜNERİ, Semih, Türk Altay Kuramı, Kaynak yayınları, Ankara, 2018. pp.18-22.
• KARTSOV, V.G.. “Materiali po Arkheologii Krasnoyarskava Rayona”, Opisanie Kollektsii i Materialov Muzeye Otdel Arkheologiçeskii, Krasnoyarsk, 1929.
• KİSELEV, S. V., Drevnyaya İstoriya Yujnoy Sibiri, Akademii Nauk SSSR, Moskva, 1961.
• KİSELEV, S. V., Materiali Arkheologiçeskoy Ekspeditsii v Minusinskiy Kray, Ejegodnik Gos.Muzeya im. N.M. Martyahova V.G. Minusinske. T.VI. Vip. 2.1928, Minusinsk, 1929.
• KİTOVA, L.Yu, BOBROVA,. L.Yu., “Arkheologiçeskaya Deyatelhost C.K. Kuznetsova v Sibiri”, Pamyatniki Arkheologii v İssledovaniyah i Fotografiyah, Rossiyskaya Akademiya Nauk İnstitut İstorii Materialnoy Kulturi, Sankt- Peterburg, 2018 pp.205-211.
• KİTOVA, L.Yu., “Georgiy Petroviç Sosnovskiy”, Rossiyskaya Arkheologiya, no.3., Moskva, 2010 pp.146-153.
• KLEMENTS, D. A., Drevnosti Minusinskava Muzeye. Pamyatniki Metalliçeskih Epoh, Tipografiya “Sibirskoy Gazeti” Tomsk, 1886.
• KOZİNTSEV, A. G., Antropologiçeskiy Sostav İ Proiskhojdenie Naseleniya Tagarskoy Kulturi, İzdatelstva Nauka (Leningradskoe Otdelenie), Leningrad, 1977.
• LİPSKİY, A.N., “Nekatorie Vaprosı Taştikskoy Kulturı V Svete Sibirskoy Etnografii”, Kraevedçeskiy Sbornik, no.1., Abakan, Hakasskoe Knijhoe izd-vo, 1956. pp.11-92.
• MARSADOLOV, L.S., Arkheologiçeskie Pamyatniki IX-III Vekov do H.E. Gornikh Rayonov Altaya Kak Kulturna-İstoriçeskiy İstoçnik, Dissertatsiya Na Soishanie Uçenoy Stepeni Doktora Kulturologii, Sankt-Peterburg, 2000.
• MARSADOLOV, L.S., Bolşoy Salbikskiy Kurgan v Khakasii, Khakasskoe Knijnoe İzdatelstvo, Abakan, 2010.
• MARTINOV,A.İ., Lesostepnaya Tagarskaya Kultura, Nauka Sibirskoye Otdelenie, Novosibirsk,1979.
• MESSERSCHMİDT, D.G., Forschungsreise durch Sibirien 1720-1727:T. 1 Tagebuch Aufzeichnungen 1721- 1722, Akademie Verl, Berlin, 1964.
• PALLAS, P.S., Puteşestvie Po Razhim Provintsiyam Rossiyskava Gasudarstva Knig 1-5, Pri İmperatorskoy Akademiy Hauk Sankt-Peterburg, 1773.
• PASSEK, T.S., “Pamyati Sergeya Vladimiroviça Kiseleva”, Sovetskaya Akheologiya, Akademii Nauk SSSR, no.2., Moskva, 1963. pp. 3-11.
• PŞENİTSİNA, M.N., BOKOVENKO, N.A., “Viklad Mikhaila Petroviça Gryaznova v Mipovuyu Arkheologiçeskuyu Nauk”,Materiali Mejdunarodnoy Nauçnoy Konferehtsii, Posvyaşennoy 110- Letiyu so Dnya Rojdeniya Vidayuşevasya Rossiyskava Arkheologa, Mikhaila Petroviça Gryaznova Kniga 1., Rossiyskaya Akademiya Nauk İnstitut İstorii Materialnoy Kulturi, Sankt- Peterburg, 2012.
• RADLOV, V.V, Sibirskie Drevnosti: İz Putevikh Zapisok Po Sibiri, İmperatorskava Ruskava Arkheologiçeskava Obşestva Akademii Nauk, Petersburg, 1896.
• SİMİRNOV, A.S., “Stefan Kiroviç Kuznetsov Çlen Obşestva Arkheologii, İstorii i Etnografii Pri Kazanskom Universitete”, İzvestiya Obşestva Arkheologii, İstorii i Etnografii Pri Kazanskom Universitete İstoriya İstoriçeskie Nauk, Kazan, 2017. pp.134-155.
• SUBBOTİN, A.V., Dinamika Razvitiya Tagarskoy Kulturi: Po Materialam Monografiçeski Raskopannikh Mogilnikov, Sankt- Peterburg, 2001.
• SUBBOTİN, A.V., Nelineyniya Kharakter Razvitiya Tagarskoy Kulturi (Po Materialam Monografiçeski Raskopannikh Mogilnikov), İnstitut İstorii Materialnoy kulturi RAN, Sankt- Peterburg, 2014.
• TEPLOUKHOV, S.A., “Opit Klassifikatsii Drevnikh Metalliçeskih Kultur Minusinskava Kraya”, Materiali Po Etnografii, Etnografiçeskiy Otdel Gasudarstvennava Russkava Muzeya, Tom, IV.VP.2 Leningrad, 1929. pp. 41-62.
• VADETSKAYA, E.B., Taştikskaya Epoha V Drevney İstorii Sibiri, Rossiyskaya Akademiya Nauk İnstitut İstorii Materialnoy Kulturi, Sankt- Peterburg, 1999.
• YILDIRIM, Elvin “Büyük ve Küçük Boyar Kaya Resimleri”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Sayı.372., Cilt. 62., Aralık 2017. s.34-38.
• YILDIRIM, Elvin, “Orta Asya’da Erken Dönem Kültürleri ve Türk Kültürünün Ortaya Çıkışı”, İnsanlığın Serüveni Dünyanın Oluşumundan Sanayi Devrimine, Ed. Ahmet Taşağıl, Aykut Kar, İstek Yayınları, İstanbul, 2018. s,151-160.