İki Roman İki Başkahraman (Turfanda mı Yoksa Turfa mı? ile Bahadır ve Sona Örnekleri)

Yıl 2022, Cilt: 131 Sayı: 259, 327 - 338, 14.10.2022

Meliha Özturhan , Sabahattin Çağın

https://doi.org/10.55773/tda.1122616

Öz

Modernleşme hareketleriyle birlikte Türkiye’de Batılılaşma hareketlerinin izleri Türk edebiyatında da görünmeye başlamıştır. Bu dönemde Türk yazarları bir Batı edebi türü olan roman yazmaya büyük önem vermişler ve Batılı romanları örnek alarak ilk yerli eserlerini kaleme almışlardır. Diğer taraftan bu süreçte Azerbaycan edebiyatında da başta roman olmak üzere batı tarzında edebi türler ortaya çıkmıştır. Romanlar daha çok sosyal tenkidin bir aracı olarak kullanılmıştır. Aynı kültür ve aynı dile sahip olan Türkiye ve Azerbaycan’da toplumdaki sorunların çözümüne dair dönemin aydın ve yazarları benzer yaklaşımlarda bulunmuşlar, halkı bilinçlendirmek ve eğitmek adına özellikle edebi eserlerden yararlanmışlar. Bu yazarlar, sahip oldukları ideoloji ve bunlara bağlı fikirlerini, yazdıkları eserleri aracılığıyla halka iletmek istemişler. Bu bağlamda yazılan romanlardan biri Mizancı Murat’ın 1891 yılında yazdığı Turfanda mı Yoksa Turfa mı, diğeri ise Neriman Nerimanof’un 1896’da kaleme aldığı Bahadır ve Sona isimli romanlarıdır. Bu eserlerde yazarlar başkahraman olarak sundukları Mansur ve Bahadır aracılığıyla, aslında halkın hayalindeki insan modelini çizmeye çalışmışlar.
Bu çalışmanın amacı iki eserin başkahramanlarının benzer dünya görüşlerini incelemek ve bu konuda iki eserin ortak yönü yanında iki Türk topluluğunun romanlara yansıyan ortak sosyal problemlerini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Roman, Mizancı, Nerimanof, Bahadır, Mansur

Kaynakça

• AKIN, Ümit: “Azerbaycan Edebiyatı Realist Roman Yazarlarından Neriman Nerimanof’un Dinî-Millî Ayrımcılığa Bir Başkaldırı Romanı: Bahadır ve Sona”, “Azerbaycanşinaslık: Geçmişi, Bugünü ve Geleceği” Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, 21-23 Ekim 2015, Kars, 2015.
• Azərbaycan Nəsri Antologiyası I: haz., Zaman ESGERLİ, Şerg-Gerb [yayınevi] Bakü, 2006.
• ÇAĞIN, Sabahattin: “Turfanda mı yoksa Turfa mı Üzerine”, Turfanda mı Yoksa Turfa mı, haz., Sabahattin Çağın, Özgür y., İstanbul 2008.
• KUDRET, Cevdet: Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman 1, Varlık y., İstanbul, 1965.
• Mizancı Mehmet Murat, Turfanda mı Yoksa Turfa mı? haz., Sabahattin Çağın, Özgür y., İstanbul 2008.
• NERİMANOF, Neriman: Bahadır ve Sona, Beraderan-i Orucof Nəşriyyatı [yayınevi], Bakü, 1913.
• RESULZADE, Mehmet Emin: Eserleri II, haz., Şirmemmed Hüseynov, Şirvanneşr [yayınevi], Bakü, 2001.
• ŞİMŞEK, Tacettin: “Roman Hakkında”, Turfanda mı Yoksa Turfa mı?, Özgür y., İstanbul, 1999.
• ULU, Yavuz Sinan: “Turfanda mı Yoksa Turfa mı? ve Yeni Turan Romanları Örneğinde Tanzimat ve Meşrutiyet Aydını”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, c. 4, sayı: 4, 2015.
• UYGUR, Erdoğan: “Neriman Nerimanof’un Bahadır ve Sona Eserinde Türk-Ermeni Kültür Çatışması”, Social Sciences Studies Journal, c. 3, sayı: 12, 2017.
• YILDIRIM, İrfan Murat: Kaynaklar ve Teşekkül Bakımından (1921 Yılına Kadar) Azerbaycan Romanı, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 24, Erzurum, 2004.