Mehmet Akif Ersoy ve Aşık Şenlik’te Medeniyet Kimliği: Kendilik Bilincinin Fenomenolojik Dışa Vurumu

Yıl 2023, Cilt: 133 Sayı: 262, 49 - 68, 28.02.2023

Aykut Karahan

https://doi.org/10.55773/tda.1205550

Öz

Bir medeniyetin düşünce dünyasının en önemli yapıtlarını görebileceğimiz alanlardan biri de edebiyat ve onun bir dalı olan şiir alanıdır. Şiirler aynı zamanda bir medeniyetin kültür ürünleri olarak fenomenolojik bir dışavurum şeklidir. Bir diğer yandan ise şiirler; bir medeniyetin diğer kültür ürünleri gibi bireylerine medeniyet bilincinin aktarımının yapılma imkanlarının göz önüne serildiği fenomenolojik dışavurumlardır. Psikolojik bir tabir olarak da dışa vurum zaten içte olan duygu ve düşüncelerin söz başta olmak üzere başka şekillerde görünür kılınması hadisesidir. Bu anlamda felsefi soyutlamalardan kurtulabilmek için fenomenoloji büyük imkanlar sunmaktadır. Çünkü fenomenoloji gündelik hayat ile bağ kurabilmeyi ve günlük yaşamın zenginliği ile irtibat kurabilme imkânı vermektedir. Tamda bu noktada Osmanlı’nın en çalkantılı siyasi ve fikri döneminde yaşamış olan Mehmet Akif Ersoy ve Aşık Şenlik hem eserleri ile birer kültür göstergeleri ortaya koyarak bir fenomenolojik araçlar sunmuşlardır hem de bir dönemin kültürel direnişinin önemli isimleri olarak bu çalışmada iki önemli şiirleri üzerinden ele alınmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Akif, Aşık Şenlik, İstiklal Marşı, 93 Koçaklaması, Medeniyet Kimliği, Bilinç, Fenomenoloji

Kaynakça

• ARDIÇ, Nurullah: “Modernite, Kimlik, Siyaset: Ahmet Davutoğlu’nun Medeniyet Söylemi”, içinde Stratejik Zihniyet: Kuramdan Eyleme Ahmet Davutoğlu ve Stratejik Derinlik, (ed.) Talha Köse, Ahmet Okumuş ve Burhaneddin Duran, Küre Yayınları, İstanbul 2014.
• AVCI, Casim: “Rum”, TDV İslam Ansiklopedisi, (çevrim içi) https://islamansiklopedisi.org.tr/rum, 21.09.2022.
• BROWN, Wendy: Tarihten Çıkan Siyaset, çev. Emine Ayhan, Metis Yayınları, İstanbul, 2010.
• ÇALIŞ, Sunay: “Aşık Şenlik’in Şiirlerinde Mistik Teselli Terapisi”, Uluslararası Aşık Şenlik Sempozyumu Bildiriler Kitabı (26-27.03.2012), Kafkas Üniversitesi Yayınları, 2012.
• ÇINTAY, Veysel: Aşık Şenlik’in Şiir ve Hikayelerinde Folklor Unsurları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde, 2019.
• DAVUTOĞLU, Ahmet: Medeniyetlerin Ben İdraki, Küre Yayınları, İstanbul, 2018.
• DEVECİ, Mutlu: “Bahtiyar Vahabzade’nin Şiirlerinde Kendilik Bilinci”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, sayı. 31, s.131-146.
• DURDUDİLER, Zeynep: Mehmet Akif Ersoy’un Milliyetçilik Anlayışı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi, İstanbul, 2020.
• DURGUN, Şenol: Ulus İnşası ve Milliyetçilik, Binyıl Yayınevi, Ankara, 2014.
• FAZLIOĞLU, İhsan: Kendini Aramak, Papersense Yayınları, İstanbul, 2015.
• GÜNDÜZÖZ, Soner, “Renk”, TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/renk, (çevrimiçi), Erişim tarihi: 29.09.2022.
• JUNG, Carl Gustav, Doğu Metinleri’ne Psikolojik Yaklaşım, çev. Ahmet Demirhan, İnsan Yayınları, İstanbul, 2001.
• KARA, İ.: Bir Düşünce Tarihi Metni Olarak İstiklal Marşı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2022.
• KARAHAN, Aykut: Karşılaştırmalı Siyaset Teorisi Açısından Ahmet Davutoğlu’nun Medeniyet Söylemi ve Ben İdraki, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul, 2022.
• KARAŞAH, E.: “Aşık Şenlik’in Şiirlerinde Millet Olma Bilinci”, (çevrim içi) www.ayk.gov.tr., 21.09.2022
• KAYA, Hasan: Mehmet Akif Ersoy’un Dini ve Siyasi Fikirleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Elâzığ, 2009.
• KOÇ, Munise: “Ruhul Ervah (Ahmedi Bican)”, Türk Edebiyatı Eserleri Sözlüğü, (çevrim içi), http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ruhu-l-ervah-ahmed-i-bic%C8%83n, 21.09.2022.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Kars İl Müdürlüğü web adresi: (çevrim içi) “Aşık Şenlik Maddesi”, https://kars.ktb.gov.tr/TR-289537/asik-senlik.htm, 19.10.2022.
• LAING, Ronald. D: Bölünmüş Benlik, çev.Ergün Akça, Pinhan Yayıncılık,İstanbul, 2015. LEWIS, Michael, STAEHLER, Tanya:. Fenomenoloji, Fol Kitap, Ankara, 2019.
• ÖZTÜRK, Ali: “İslam Şairi Olarak Mehmet Akif”, Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni, 9. Cilt, ed. Bayram Ali Çetinkaya, İnsan Yayınları, İstanbul, 2015.
• SAYDAM, M. Bilgin: Deli Dumrul’un Bilinci: Türk İslam Ruhu Üzerine Bir Kültür Psikolojisi Denemesi, Metis Yayınları, İstanbul, 2019.
• SPIEGELBERG, Herbert: Fenomenolojik Hareket Tarihsel Bir Giriş, çev. Seçim Bayazit, Pinhan Yayınları, İstanbul, 2021.
• SUNAR, Lütfi, “Giriş: Medeniyet, İslam ve Modernite Üzerine Tartışmalar”, içinde Müslüman Dünyada Medeniyet Tartışmaları: Çağdaş Düşüncede İslam ve Modernite, çev.Fatma Büşra Helvacıoğlu, Albaraka Yayınları, İstanbul, 2021.
• TAYLOR, Charles, Benliğin Kaynakları Modern Kimliğin İnşası, çev. Selma Aygül Baş, Küre Yayınları, İstanbul, 2018.
• TOPRAK, Zafer: Türkiye’de Yeni Hayat: İnkılap ve Travma 1908 -1928, Doğan Kitap, İstanbul, 2017.
• Türk Dil Kurumu Çevrimiçi Sözlüğü, www.sozluk.gov.tr “İstiklal maddesi”, (çevrim içi) 20.09.2022.
• Türk Edebiyatı Eserleri Sözlüğü, “Ruhul Ervah maddesi”, (çevrim içi) www.tees.yesevi.edu.tr, 21.09.2022.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi “Mehmet Akif Ersoy Maddesi” cilt 28, Ankara, 2003, s.432-439, (çevrim içi) https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-akif-ersoy?sclid=lbanbcbw55618510617 (erişim tarihi: 19.10.2022).
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi “Ruh Maddesi Akıl bağlamında”, cilt 2, Ankara, 1989, s. 238-242. (çevrim içi) www.islamansiklopedisi.org.tr/rum, 21.09.2022
• UÇAROL, Rifat: Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1995
• YENİARAS, Orhan: Karapapak ve Terekemelerin Siyasi ve Kültür Tarihine Giriş, Yayınevi Bilinmiyor, İstanbul, 1994
• YILDIRIM, Özlem: Çıldırlı Aşık Şenlik’in Şiirlerinin Dili, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum Atatürk Üniversitesi, 2018.
• ZAHAVİ, Dan: Fenomenoloji İlk Temeller, çev. Seçim Bayazit, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2020