Golan Türkmen ağzı

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 23 - Language Documentation in Comparative Turkic Linguistics, 115 - 137, 31.12.2023

Hülya Arslan Erol , Atanur Özdemir , Fatma Kurt Yıldız

Öz

Golan Türkmenleri, 1967’de Suriye-İsrail savaşı sebebiyle Golan tepelerinden ayrılıp Şam, Kuneytra gibi bölgelere ve buraların kırsal kesimlerine yerleşen, 2011’de başlayan iç karışıklıklar nedeniyle de Türkiye başta olmak üzere çeşitli ülkelere zorunlu göç eden Oğuz boylarına dahil bir gruptur. ‟Golan” ismi Suriye’de yaşadıkları bölgeden gelmektedir. Golan Türkmenlerinin dilleri, Türkçenin Batı Oğuz koluna mensup olup Anadolu ağızlarının devamıdır. Golan Türkmen ağzı Anadolu ağızlarıyla büyük ölçüde paralellik gösterse de çeşitli dil içi unsurlar bakımından Azerbaycan Türkçesi başta olmak üzere Türkmen Türkçesi, İran ve Irak Türk ağızlarına yakınlık gösterir ve bu noktada Anadolu ağızlarının Doğu Oğuzcasına bağlanmasında köprü görevi üstlenir. Kısaca, Oğuz grubunun ağızları ve ağız atlaslarının ortaya konmasında Golan Türkmen ağzı önemli bir yere sahiptir. Son yıllarda Arap dünyasında gelişen halk hareketleri neticesinde Suriye’de yaşayan Türkmen gruplar yerlerini terk etmişlerdir. İç savaştan üst düzeyde etkilenen Golan Türkmenlerinin ana dilini kullanım ve yaşatma alanları iyice daralmıştır. Zaten Arapçanın etkisi altında olan Golan Türkmen ağzı ve kültürü, bu zorunlu göç ile birlikte yok olma tehlikesi altına girmiş ve bu süreç hızlanmıştır. Bu makale, Golan Türkmen ağzının bazı fonolojik, morfolojik ve leksik özelliklerine odaklanmaktadır. Veriler, ‟Suriye Türkmen Türkçesi Ağızlarının Tespiti” başlıklı bir TÜBİTAK projesi kapsamında toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suriye Türkmen Türkçesi, Golan Türkmen ağzı, yok olma tehlikesi altındaki diller

The Golan Turkmen dialect

Öz

The Golan Turkmens belong to the Oghuz tribes, who left the Golan Hills and settled in areas such as Damascus, Quneitra, and their rural surroundings due to the Syrian-Israeli war in 1967. They were forced to migrate to various countries, including Turkey, due to the civil war that began in 2011. The name ‟Golan” is derived from the region in which they lived in Syria.
The language spoken by Golan Turkmens belongs to the Western Oghuz branch of Turkic and is related to Anatolian dialects. While showing significant parallels with Anatolian dialects, the Golan Turkmen dialect also exhibits similarities to other Turkic languages such as Azeri, Turkmen (Turkmenistan), and Turkic varieties in Iran and Iraq. Thus it serves as a bridge between Anatolian dialects and the Eastern Oghuz branch, and has an important role in the exploration of Oghuz dialects and in the creation of dialect atlases. As a result of the popular uprisings in the Arab world over the past decade, Turkmen groups living in Syria have been forced to leave their regions. The Golan Turkic variety, which was already under the dominance of Arabic, was significantly endangered by this forced migration, and the process of deterioration accelerated. The article focuses on some phonological, morphological, and lexical features of the Golan Turkmen dialect. The data is gathered in a TUBITAK project entitled ‟Investigation on Syrian Turkmen Dialects”.

Anahtar Kelimeler

Syrian Turkmen Turkic, Golan Turkmen dialect, endangered languages

Kaynakça

• Arslan-Erol, Hülya (2009). Suriye Colan (Golan) Türkmenleri ağzı [The Golan Turkmen dialect in Syria]. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 6/4, 40–63.
• Arslan-Erol, Hülya (2020a). Suriye Türkmen Türkçesi ağızlarının tespiti [The investigation of the Syrian Turkmen dialects] (117K048 Kodlu TUBITAK 1001 Projesi)(https://app.trdizin.gov.tr/proje/TWpFMU1qazU/suriye-turkmen-turkcesi-agizlarinin-tespiti).
• Arslan-Erol, Hülya (2020b). Suriye Türkmen Türkçesi ağız bölgeleri [The dialect regions of Syrian Turkmen]. In: Oa bek, Iohsan et al. (eds.) Prof. Dr. Vahit Türk Armağanı [A festschrift to Prof. Dr. Vahit Türk]. Ankara: Kesit Yayınları. 331–346.
• Arslan-Erol, Hülya & özdemir, Atanur (2021). Suriye Türkmen Türkçesi ağızlarında şimdiki zaman [The present tense in Syrian Turkmen dialects]. In: Öbek, İhsan et al. (eds.) Prof. Dr. S. Mahmut Kaşgarlı armağanı [A festschrift to Prof. Dr. S. Mahmut Kaşgarlı]. Çanakkale: Paradigma Akademi. 47–70.
• Biray Nergis (2007). Şimdiki zaman ekinin Güney-batı Türk lehçelerinde kullanılışı üzerine [On the use of the present tense suffix in Southwestern Turkic languages]. Karaman Dil-Kültür ve Sanat Dergisi 75–88.
• Erol, Mehmet (2012). Halep Türkmenleri halk kültürü araştırması [Research on the Aleppo Turkmen folk culture]. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Erol, Mehmet (2013). Suriye’deki Türkçe yer adları ü zerine [On Turkish place names in Syria]. In: VI. Uluslararası Türk Dil Kurultayı 20–25 Ekim 2008/2. Ankara: TDK Yayınları. 1683–1697.
• Karahan, Leyla (2014). Anadolu ağızlarının sınıflandırılması [Classification of Anatolian dialects]. Ankara: TDK Yayınları.