The Affixes Determining Verbs’ Manner of Action in the Kazakh

Yıl 2015, Sayı: 39, 15 - 32, 25.11.2015

Onur Balci

Öz

Manner of action is evaluated as an ingressive, a continuative and egressive meanings of the verbs. The topic of this article concerns the manner of action (Ger. Aktionsart) of verbs and suffixes of Kazakh language. Manner of action may occur with phasal phrases, such as inherent phase, the initial and the final one. This term is covered in Kazakh language by the terms such as sıypat (aspect), amaldıŋ ötüw sıypatı kategoriyası ‘the aspect meaning of the action‘. Most of Kazakh grammar books use statal or final phases, but some of grammar books present the initial phase of action. categories. Generally, the manner of action of verbs in Turkish are analyzed according their inherent, the initial and the final phases. The main point of this paper is the suffixes of Kazakh language, which occur as a manner of action of verb. Futhermore, the manner of action of verbs and suffixes were analyzed in two group categories. Generally, the manner of action of verbs in Turkish are analyzed according their inherent, the initial and the final phases. The main point of this paper is the suffixes of Kazakh language, which occur as a manner of action of verb.

Anahtar Kelimeler

Kazakh, verb, manner of action, affixes

KAZAK TÜRKÇESİNDE FİİL KILINIŞINI BELİRLEYEN EKLER

Öz

Fiilin; başlama, sürme, bitme anlamları olarak değerlendirilebilecek olan kılınış, fiilin hem bünyesiyle hem de ekler ve yardımcı fiiller aracılığıyla ayırt edilebilen bir kategoridir. Bu terim, Kazak Türkçesi dil bilgisinde sıypat, amaldıŋ ötüw sıypatı, sıypat kategoriyası gibi terimlerle karşılanmaktadır. Genel olarak Kazak Türkçesi gramerleri kılınışı bitme ve bitmeme üzerine kurarken bazı gramerler bu kategoriye sürme kılınışını da eklemektedir. Aynı zamanda bu eserler fiilin kılınışını belirleyen yapıları, ekler ve birleşik yapılar olarak iki grupta incelemektedir. Türkiye Türkçesinde ise kılınış konusu genel olarak fiillerdeki başlama, sürme ve bitme özelliklerine dayanarak incelenmektedir. Bu çalışmada Kazak Türkçesinde fiil kılınışını belirleyen ekler, yapıları ve anlamsal özellikleri dikkate alınarak, incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazak Türkçesi, fiil, kılınış, ekler

Kaynakça

• AKSAN, Doğan (2007), Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, 4. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• BACANLI, Eyüp (2014), Kılınış Kategorisi ve Altaycada Kılınış Belirleyicisi Olarak Art Fiiller, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• BALAKAYEV, M. T. Kordabayev-A. Hasenova-A. Iskakov (1967), Kazak Tiliniŋ Grammatikası-I Morfologiya, Kazak SSR’nın İılım Baspası, Almatı.
• BALCİ, Onur (2014), Kazak ve Kırgız Türkçelerinde Yapı ve İşlev Bakımından Fiil Çekim- leri, Basılmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• BANGUOĞLU, Tahsin (2004), Türkçenin Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• BANGUOĞLU, Tahsin (1988), “Türkçede Tekerrür Fiilleri”, TDAY Belleten 1956, s. 111- 123, Türk Dil Kurumu Basımevi, Ankara.
• BENZER, Ahmet (2012), Türkçede Zaman, Görünüş ve Kiplik, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• DELİCE, H. İbrahim (2008), Sözcük Türleri, Asitan Yayıncılık, Sivas.
• DİLÂÇAR, Agop (1974), “Türk Fiilinde Kılınışla Görünüş ve Dilbilgisi Kitaplarımız”, TDAY Belleten 1973-1974, s. 160-171, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• ECKMANN, Janos (2009), Çağatayca El Kitabı, Kesit Yayınları, İstanbul.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Kültür Ba- kanlığı Yayınları, İstanbul.
• ISKAKOV, Aḫmedi (1991), Kazirgi Kazak Tili-Morfologiya; Ana Tili Yayınları, Almatı.
• İMER, Kâmile-Ahmet Kocaman-A. Sumru Özsoy (2013), Dilbilim Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• İSAYEV, S. M. (2007), Kazirgi Kazak Tili, Öner Baspası, Almatı.
• JOLŞAYEVA, M. S. (2011), Kazak Tilindegi Etistikter Jӓne Aspektualdı Semantika, Sü- leyman Demirel AtındaŞı Üniversitettiŋ Baspası, Almatı.
• KORKMAZ, Zeynep (2007), Gramer Terimleri Sözlüğü, Genişletilmiş 3. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• KORKMAZ, Zeynep (2009), Türkiye Türkçesi Grameri-Şekil Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• MEYİRBEK, Orazov (2001), Etistik, I. Altınsarin AtındaŞı Bilim Akademiyasının Res- publikalık Baspa Kabineti, Almatı.
• NURCAMAL, Oralbay (2007), Kazirgi Kazak Tiliniŋ Morfologiyası, JŞC İnjüw-Marjan Poligrafiya Firması, Almatı.
• VARDAR, Berke (2002), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual, İstanbul. Taranan Sözlükler
• ORALTAY, H.-N. Yüce-S. Pınar (1984), Kazak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dünyası Araştır- maları Vakfı, İstanbul.
• KOÇ, Kenan-A. Bayniyazov-V. Başkapan (2003), Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Söz- lüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• BURALKIULI, Mustapa (2008), Kazak Tiliniŋ Tüsindirme Sözdigi, Mektep, Almatı.