Türkiye Türkçesi ve Kazak Türkçesi Örnekleriyle Orhun Yazıtları’nın Çağdaş Türk Lehçelerine Aktarma Farklılıkları (The Translation Differences to Modern Turkic Languages of Orkhun Inscriptions with Sample of Turkish and Kazakh)

Yıl 2015, Sayı: 40, 7 - 20, 15.12.2015

Onur Balci

Öz

Bugünkü Moğolistan’ın sınırları içinde bulunan Orhun Yazıtları, Türk dilinin

bilinen ilk yazılı metinleridir. Bu nedenle bu metinler çağdaş Türk yazı dillerinde

de ilk metin olarak ele alınmaktadır. Bu çalışmada Orhun Yazıtları’nın çağdaş Türk

yazı dillerinden Türkiye Türkçesine ve Kazak Türkçesine aktarımı üzerinde durulmuştur.

Yazıtlardan cümleler ve kelimeler alınmış ve bu cümleler ve kelimelerin Türkiye

Türkçesi ve Kazak Türkçesinde karşılıkları tablo hâlinde verilmiştir. Bu incelemelerin

sonunda Orhun Yazıtları’nın Türk lehçelerine aktarımında farklılıklar olduğu

tespit edilmiştir. Bu farklılıkların üç temel nedeni olduğu görülmüştür. Bunlar; anlamlandırma

farklılıkları, farklı okuma kaynaklı aktarma farklılıkları, gramer kaynaklı

aktarma farklılıklarıdır. Bu sebeplerden dolayı farklı aktarılan cümleler tablolarda

teker teker gösterilmiştir.

The Orkhon Inscriptions which located within the boundaries of Mongolia are

the first written texts of Turkic. Therefore these texts are considered as the first texts

in the modern Turkic languages, too. In this work it was studied that the translation of

Orkhun Inscriptions to modern Turkish and Kazakh. Additionally some sentences and

words were taken from the inscription and listed on the table with their counterparts of Turkish and Kazakh. At the end of these investigations it was determined that there

are differences in the translation of Orkhon Inscriptions to modern Turkic languages.

Briefly, there are three main reasons of these differences. These are difference of meaning,

translation differences due to different readings and translation differences due

to grammar. Because of these reasons of translation differences, the sentences which

translated differently are shown one by one in tables.

Anahtar Kelimeler

Orhun Yazıtları, aktarma, farklılık, Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi (Orkhun Inscriptions, translation, differences, Turkish, Kazakh)

Kaynakça

• UĞURLU, Mustafa (2004), “Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği”, Bilig, S 29, s. 29-40.
• TEKİN, Talat (2008), Orhon Yazıtları, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEKİN, Talat (2008), Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul, Kitap Matbaası.
• RESULOV, Asker (1995), “Akraba Diller ve ‘Yalancı Eş Değerler’ Sorunu”, Türk Dili, S 524, s. 916-924
• ORAZOV, Meyirbek (2001), Etistik, Almatı, I. Altınsarin Atındağı Bilim Akademiyasının Respublikalıq Baspa Kabineti.
• ORALTAY, H.-N. YÜCE-S. PINAR (1984), Kazak Türkçesi Sözlüğü, İstanbul, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• KOÇ, Kenan-Oğuz DOĞAN (2004), Kazak Türkçesi Grameri, Ankara, Gazi Kitabevi.
• KOÇ, Kenan-A. BAYNİYAZOV-V. BAŞKAPAN (2003), Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü, Ankara, Akçağ Yayınları.
• KARADOĞAN, Ahmet (2004), “Türk lehçeleri Arasında Yapı Eş Değerliği ve Yalancı Eş Değer Yapılar”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri- I, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• GABAİN, A. Von (2007), Eski Türkçenin Grameri, Çev. Mehmet Akalın, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERGİN, Muharrem (2006), Orhun Abideleri, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.
• ERCİLASUN, Ahmet B. (2008), Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara, Akçağ Yayınları.
• ERCİLASUN, Ahmet B. (1994), “Köl Tigin Yazıtı Bir Nutuk Metni midir?”, TDAY Belleten-1990, s. 31-39.
• BAZILXAN, B. (İlmi Redaktör) vd. (2005), Qazaqstan Tarihı Tuwralı Türki Derektemeleri II. Tom Köne Türik Bitiktastarı Men Eskertkişteri (Orxon, Enisey Talas), Almatı, Dayk-Press.
• BALCİ, Onur (2014), Kazak ve Kırgız Türkçelerinde Yapı ve İşlev Bakımından Fiil Çekimleri, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
• ALYILMAZ, Cengiz (2005), Orhun Yazıtları’nın Bugünkü Durumu, Ankara, Kurmay Yayınları.