TURKISH FOLK POETRY AND FOLK MUSIC IN MECMUÂ-İ SÂZ U SÖZ BY ALİ UFKÎ BEY (ALBERT BOBOWSKI)

Yıl 2017, Sayı: 43, 259 - 282, 31.05.2017

Fikret Türkmen , Hande Devrim Küçükebe

Öz

Soylu bir Polonya ailesinde 1610 yılında, bugün Ukrayna’da bulunan, Lvov şehrinde
doğan Albert Bobovius’un adı Wojciech’tir. Wojciech delikanlılık döneminde
çok iyi bir eğitim görmüştür. Latince ve Yunanca’nın yanı sıra musiki eğitimi de almıştır.
18 yaşında Kırım Tatarları tarafından esir alınarak hayatının ikinci döneminin
başladığı İstanbul’a getirilmiştir. Böylece genç Wojciech’in. Çeşitli kaynaklarda ismi
Albert Bobowski, Albert Bobovio, Albertus Bobovius gibiLehçe isimlerinin yanı sıra
Müslüman olduktan sonra Ali Bey, Hali Bey, Alli, Hulis Bey isimlerinin de kullanıldı-
ğı görülür. Sonunda Ufki mahlasını alır ve “Santurî Ali Bey” olarak şöhret kazanır.
Tahminlere göre 19 yılını geçirdiği Topkapı sarayına geldiğinde yaşı 22 ile 29 arasında
olmalıdır. Enderun’da eğitimini tamamlar. Burada mükemmel Türkçe öğrenir,
Türk musikisi ve şarkılarıyla ilgilenir. Nota yazmayı bilmesi ve sesinin güzelliğiyle
kısa sürede takdir kazanarak hanendeliğe yükselir ve musiki hocası olur. Avrupa nota
sistemiyle Türk klasik musiki eserlerinin yanında halk ezgilerini notaya alarak “Mecmuâ-i
Sâz u Söz” (Ali Ufkî Edvârı) adıyla bir eser hazırlar. Bugün bu eser Londra’da
British Library’de saklanmaktadır. Bu eserin müsveddesi niteliğindeki “Şiir ve Şarkı
Mecmuası” isimli diğer bir yazma da Paris’te Biblioteque National’de Türkçe Yazmalar
arasında bulunmaktadır. 1657 yılında da bir Paşa’nın yanında Mısır’a gitmiştir.
Paşa’nın lütfuyla burada azat edilmiş ve İstanbul’a dönmüştür. Ömrünün sonuna kadar
pek çok eser yazmıştır. Bu çalışmada kaynak olarak Londra’daki nüsha üzerinde
yazılmış 1976’da Şükrü Elçin tarafından “Ali Ufkî Mecmuâ-i Sâz u Söz” adıyla yayımlanan
kitap ile öğrencim Hakan Cevher’in doktora tezi olarak 2003’te hazırladığı
“Hâzâ Mecmuâ-i Sâz u Söz (Çeviri-Yayım-İnceleme)” adlı eserleri kullanılmıştır

Anahtar Kelimeler

Ali Ufki, “Mecmua-i Saz u Söz”, Türk musikisi, ilk modern notalama

Kaynakça

• Ali Ufkî Bey (1976), Mecmua-i Saz u Söz, (Haz.: Şükrü Elçin), Ankara, MEB Basımevi.
• Ali Ufkî Bey (2002), Topkapı Sarayı’nda Yaşam, (Haz.: StefanosYerasimos veAnnie Berthies), İstanbul.
• BEHAR, Cem (1990), Ali Ufkî ve Mezmurlar, İstanbul, Pan Yayıncılık.
• BEHAR, Cem (1992), Zaman, Mekan, Müzik, İstanbul, İstanbul, Afa Yayınları.
• CEVHER, Hakan (2003), Ali Ufkî Bey ve Mecmua-i Saz u Söz (Transkripsiyon-İnceleme), İzmir.
• OMONT, H (1902), Mission Archeologiques Françaises en Orient aux XVII et XVIII siècle, 2 V. Paris.
• ORANSAY, Gültekin (1980), “Santurcu Ali Beğ’e Göre XVII. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı Sarayında Musiki”, I. Millî Türkoloji Kongresi Tebliğleri, İstanbul, Kervan Yayınları.
• TÜRKMEN, Fikret (2007), “XVII. Yüzyılda Notaya Alınmış Köroğlu Türküleri Üzerine”, Prof. Dr. Taciser Onuk’a Armağan, (Ed.: H. Feriha Akpınarlı vd.), Ankara, Kültür Ajans Yay., s. 320-332.