MUHTAR AVEZOV’UN HİKÂYELERİNDEKİ KÖTÜ ADLANDIRMALARIN TÜRKİYE TÜRKÇESİNE ANLAM VE YAPI BAKIMINDAN ÇEVİRİSİ

Yıl 2018, Sayı: 45, 159 - 169, 31.05.2018

Gülmira Ospanova

Öz

Son yıllarda çeşitli Türk lehçeleri arasında gittikçe artan edebiyat çevirileri, bu

lehçeleri konuşan Türk halkları arasındaki tarihî bağların canlanarak gelişmesi yolunda

önemli adımlardır. Bu bağlamda Kazak klasik yazarlarından Muhtar Avezov’un

eserleri, Kazak Türkçesi ve edebiyatı, gelişimi ve özellikleri hakkında önemli bilgiler

vermesi açısından değerlendirmeye esas eserlerdir.

Bu çalışmada nitel araştırma yöntemi uygulanmıştır. Doküman incelemesi tekniği

kullanılarak Muhtar Avezov’un Türkiye Türkçesine çevrilmiş bazı hikâyelerinde yer

alan kötü adlandırma örnekleri tespit edilmiştir. Bunların aktarımında anlam ve yapı

bakımından izlenen yol belirlenerek incelemeye tâbi tutulmuştur. Ele alınan söz/sözcüklerin

hedef dile çevrilirken kötü adlandırmalarla mı yoksa başka söz/sözcüklerle

mi karşılandığına, bunların aynı anlam gücünü taşıyıp taşımadığına dikkat edilmiştir.

Dilde kötü adlandırma adı verilen kullanımlar, bilerek veya bilmeyerek, isteyerek

veya istemeyerek daha çok teklifsiz, kaba veya müstehcen konuşma sırasında yerme,

küçük düşürme amacıyla başvurulan sert ifadelerdir. Kişinin yaşı, cinsiyeti, eğitim

düzeyi, sosyal statüsü ve dinî inancına bağlı olarak çeşitlilik arz eden bu tür söz/sözcüklere

edebî eserlerde bolca rastlanır. Bunlara incelenen hikâyelerde de sıklıkla yer

verildiği görülmüştür. Böylece hikâyelerdeki kişilerin ruh hâli, olaylar karşısındaki

tutum ve davranışları canlı bir anlatım bulmuştur. Hemen hepsinin kişilerin ağzından

sarf edilmesi ise anlatıma hareketlilik, renk ve duygu katmıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhtar Avezov, hikâye, örtmece, kötü adlandırma, kaynak

Kaynakça

• AVEZOV, Muhtar (1997), Hikâyeler, Çev.: Z. İSMAİL - A. GÜNGÖR, Ankara, Bilig Yayınları.
• AYVERDİ, İlhan (2006), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 1. C, İstanbul, Kubbealtı Neşriyâtı.
• GÜDEN, Menekşe Pınar (2006), Dilde Cinsiyet Ayrımcılığı: Türkçe’nin İçerdiği Eril ve Dişil İfadeler Bakımından İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• GÜNGÖR, Ahmet (2006), “Tabu-Örtmece (Euphemism) Sözler Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 29, s. 69-93.
• DEMİRCİ, Kerim (2008), “Örtmece (Euphemism) Kavramı Üzerine”, Milli Folklor, 10. Cilt, S 77, s. 21-34.
• İNAN, Abdülkadir (1986), Tarihte ve Bugün Şamanizm. Materyaller ve Araştırmalar, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İNAN, Abdülkadir (1987), “Al Ruhu Hakkında”, Makaleler ve İncelemeler, 3. Baskı, 1. Cilt, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KARA, Mehmet (2009), “Lehçeler Arası Aktarmalarda Temel Sorunlar”, Turkish Studies, 4/4, s. 1056-1082.
• KARABULUT Ferhat ve OSPANOVA Gülmira (2013), “Örtmece Sözlerin Mantığı: Kazak Türkçesi ile Türkiye Türkçesinde Karşılaştırmalı Model Analizi”, Teke Dergisi, 2/2, s. 122-146.
• Til Komiteti (2008), Kazak Tilinin Tüsindirme Sözdigi, Kazakistan Respublikasının Madeniyet jane akparat ministrligi Til komiteti, Almatı, Dayk-Press.
• KRÖLL, H. (1984), O eufemismo e o disfemismo no Portuguese moderno, Lisbon, Instituto de Cultura e Lingua Portuguesa.
• OSPANOVA, Gülmira (2014), Türkiye Türkçesinde Örtmeceler, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
• OYTUN ALTUN, H. (2009), “Hakaret Anlamı Olmayan Kelimelerin Hakaret Amaçlı Kullanımı”, Acta Turcica: Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, Online Thematic Journal of Turkic Studies, 1, 2/1, s. 1-16.
• SIĞIRCI, İlhami (2015), “Kültürün Aktarımı: Türkçe ve Fransızcada Ölümle İlgili Örtmece Sözlerin İncelenmesi”, Milli Folklor, 27. Cilt, S 108, s. 103-115.
• TDK (2005), Türkçe Sözlük, 10. Baskı, Ankara, TDK Yayınları.
• YURTBAŞI, Metin (1996), Örnekleriyle Deyimler Sözlüğü, İstanbul, Özdemir Yayıncılık.