KARAY EDEBİYATININ ÇOK YÖNLÜ ŞAİRİ: ZACHARIASZ IZAAK ABRAHAMOWICZ

Yıl 2023, Sayı: 56, 115 - 144, 27.10.2023

Murat Koçak

https://doi.org/10.24155/tdk.2023.227

Öz

Zachariasz Abrahamowicz, Karay edebiyatının altın çağını yaşadığı
XX. asrın başlarındaki dönemde seküler şiirleriyle de öne çıkan bir şairdir.
Makalede, onun hayatı ve bazı şiirleri tanıtılıp değerlendirilmiştir.
Dinî temaların çevresinde gelişen ilk dönem Karayca eserler, XX. asrın
başlarından 1940’lı yıllara doğru farklı tema ve yapılarda gelişmiştir. Karay
Avazı, Onarmach, Myśl Karaimska gibi Karayca yayınlanan dergilerin
bunda emekleri büyüktür. Şahıs temelinde bakıldığında ise “Zachariasz
Abrahamowicz”in bahsi geçen dönemdeki şiirleri Karay edebiyatında
ve kültüründe kalıcı izler bırakmıştır.
1878 yılında dünyaya gelen Abrahamowicz, zorlu ve yoksul bir hayat
sürmüş, henüz yirmi beş yaşında iken vefat etmiştir. Şiirlerini Karayca,
Lehçe, Ukraynaca ve Rusça olarak kaleme alan şair, seküler olarak tanınsa
da şiirlerinde Karay inancının gerekleri ve Tanrı sevgisi kendini
hissettirmektedir. Lirik ve didaktik türdeki şiirleriyle dikkat çeken Abrahamowicz;
farklı kimliklerin ruhundaki izleri ile köklerine olan bağlılığı,
ana dile verdiği önemi, gelenek ve göreneğe göre yaşamın ilkelerini şiirlerine
yansıtmıştır.
Polonya ve Ukrayna topraklarının verdiği tarihî altyapı ile millî
köklerine olan bağlılığını birleştiren Abrahamowicz, dinî kimliğindeki
unsurları geleneksel altyapısı ile harmanlayıp eserlerinde işlemiştir. En
önemli şiirleri arasında, Karayların marşı hâline gelen “Karaj edim, Karaj
barmen (Karay idim, Karay’ım)” ve Polonya marşı “Jeszcze Polska nie zginela (Polonya Henüz Ölmedi)”nin Karay Türkçesi varyantı “Hanuz
Karajlar Eksilmed (Karaylar Daha Eksilmez)” gelmektedir.
Bu makalede Abrahamowicz’in “Hanuz Karaylar Eksilmed, Karay
Edim Karay Barmen, Ullu Titinbe, Alğemi Tenrinin, Tsivre Tsivre, Tenrim
Senin Ulanların, Tenrim Ki Biznin Atalarımıznı, Ulusum Yisrael,
Taḫanun Ullu Kinge, Tuvğan Ana, Ey Neşer Neşer, Ne Fayda ve Tigendi
Yaz” adlı şiirleri “Millî Altyapı, Dinî Altyapı ve Sosyal Altyapı” olmak
üzere üç tematik başlık altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karay, Zachariasz Abrahamowich, edebiyat, Karay edebiyatı, şiir.

The Versatile Poet of Karaim Literature: Zachariasz Izaak Abrahamowicz

Öz

Zachariasz Abrahamowicz, is a poet who came to the fore with his
secular poems at the beginning of the twentieth century, the golden age
of Karaim literature. In the article, his life and some of his poems are
introduced and evaluated. The first period of Karaim works developed
around religious themes, developed in different themes and structures from
the beginning of the twentieth century to the 1940s. On the personal basis,
the poems of “Zachariasz Abrahamowicz” in the aforementioned period
left permanent traces in Karaim literature. Born in 1878, Abrahamowicz
led a difficult and poor life and died at the age of twenty-five. Although
the poet, who wrote his poems in Karaim, Polish, Ukrainian and Russian,
is known as secular, the requirements of Karaim belief and love of god
are felt in his poems. Abrahamowicz, who draws attention with his lyrical
and didactic poems, reflected the traces of different identities in his soul
and his loyalty to his roots, the importance he gave to the mother tongue,
and the principles of life according to tradition and custom.
Combining the historical infrastructure provided by the Polish and
Ukrainian lands and his devotion to his national roots, Abrahamowicz
blended the elements of his religious identity with his traditional
infrastructure and processed them in his works.
In this article, Abrahamowicz’s poems as “Hanuz Karaylar Eksilmed,
Karay Edim Karay Barmen, Ullu Titinbe, Alğemi Tenrinin, Tsivre Tsivre,
Tenrim Senin Ulanların, Tenrim Ki Biznin Atalarımıznı, Ulusum Yisrael,
Taḫanun Ullu Kinge, Tuvğan Ana, Ey Neşer Neşer, Ne Fayda, Tigendi
Yaz” were analyzed under three thematic titles.

Anahtar Kelimeler

Karaim, Zacharias Abrahamowicz, literature, Karaim literature, poetry.

Kaynakça

• Besalel, Y. (2001). Karaim, Yahudilik ansiklopedisi, 2. Gözlem Yayıncılık.
• Feliks, K. (1921). Polskie logos a ethos; roztrzasanie o znaczeniu i celu Polski. Poznan-Warsawa.
• Güleryüz, N. (2009). The Turkish jews, Naim Avigdor Güleryüz, Gözlem Yayıncılık.
• Haam, A. (1931). Zecharja Jicchak Abrahamowicz. Karaj Awazy-II.
• Kizilov, M. (2006). Faitful unto death language, tradition and the disappearance of the East European Karaim communities vol. 36/1. East European Jewish Affairs.
• Koçak, M. (2022). Geçmişten yankılanan Karay avazı. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kuzgun, Ş. (1985). Hazar ve Karay Türkleri. Se-da Yayınları.
• Mardkowicz, A. (1931). Karaj Awazy S I. Lutsk.
• Mardkowicz, A. (1931). Karaj Awazy S II. Lutsk.
• Mardkowicz, A. (1937). Karaj Awazy S III. Lutsk.
• Rudkowski, S. (1931). Korutkan Cuvaherler. Karaj Awazy.
• Sinanoğlu, M. (2013). Karaîlik. TDV İslam Ansiklopedisi, 24. TDV.
• Stanisław, R. (1978). Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Wiedza Powszechna.
• Sulimowicz, A. (1989). Zachariasz Abrahamowicz. Awazymyz. Tevrat, (2011). Korean Bible Society.
• https://www.lexilogos.com/english/hebrew_dictionary.htm erişim tarihi: 20.10.2022
• https://www.polskatradycja.pl/piesni/patriotyczne/choral-z-dymem-pozarow.html erişim Tarihi: 25.10.2022
• https://doitinhebrew.com/Translate/default.aspx?kb=IL%20Hebrew%20Phonetic erişim Tarihi: 26.10.2022