Enneagram Kişilik Modeli Bağlamında İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Kişilik Özelliklerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 3, 9 - 38, 30.06.2021

Ali Yüksel , Muhammed Kızılgeçit

Öz

İnsanın duygu, düşünce ve davranışlarını inceleyen psikoloji biliminin özel olarak incelediği olgulardan birisi de kişiliktir. Kişilik, genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle kararlı ve tutarlı bir şekilde insanın karşılaştığı olaylara verdiği tepkilerin ve gündelik hayattaki tutumlarının tümüdür. Kişiliğin anlaşılması amacıyla birçok teori sunulmuş ve kişilik özelliklerinin ölçülmesi üzerine pek çok ölçme aracı geliştirilmiştir. Enneagramın tarihsel kökenleri tam açıklanamamakla birlikte milattan önceye ve sufi geleneğe dayandığı varsayılmaktadır. Ennegagram, insanın doğuştan getirdiği mizaç özelliklerinin çevresel etkenlerle etkileşimi sonucu dokuz kişilik tipine ayrıldığını savunan, dinamik bir yapıya sahip, günümüzde doğu ve batı ülkelerinde geniş yankı uyandırarak pek çok alanda kullanılan ve ülkemizde de dikkatleri üzerine çeken bir kişilik modelidir. Araştırmanın temel amacı, ilahiyat fakültesi öğrencilerinin kişilik özelliklerinin Enneagram Kişilik Ölçeği (EKÖ) yardımıyla belirlenmesi ve kişilik tiplerinin bağımsız değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesidir. EKÖ, 27 madde ve 9 faktörden oluşmakta olup 4’lü likert tipi derecelendirmeye sahiptir. Araştırmaya, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde 2019-2020 akademik yılı güz döneminde öğrenim gören 497 öğrenci katılmıştır. Örneklem seçiminde cinsiyet dağılımı ve sınıf ayrımı göz önünde bulundurularak nicel araştırma yaklaşımında yer alan tabakalı seçkisiz örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Bu kapsamda örneklemin %22,1’i hazırlık sınıfı, %19,1’i 1. sınıf, %20,8’i 2. sınıf, %20,9’u 3. sınıf ve %17,1’i 4. sınıf ile %66,6’sı kız ve %33,4’ü erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Verilerin analizinde t testi ve tek faktörlü ANOVA teknikleri kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre; Tip 1, Tip 5 ve Tip 8 faktörlerinde erkeklerin kızlara göre ortalama puanlarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Tip 4 faktöründe büyük şehirlerde yaşayanların küçük şehirlerde ve köylerde yaşayanlara göre ortalama puanlarının daha yüksek, Tip 8 faktöründe ailesinin sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olanların orta olanlara göre ortalama puanlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Tip 5 faktöründe çok dindarın biraz dindar ve dindar olanlara, Tip 8 faktöründe çok dindarın biraz dindar olanlara, Tip 9 faktöründe çok dindarın dindar, biraz dindar ve dindar olmayanlara göre ortalama puanlarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Öznel dindarlık algısı ve Enneagram kişilik tipleri arasındaki ilişki ilgili literatür temelinde yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, İlahiyat fakültesi öğrencileri, Enneagram, Kişilik, Öznel dindarlık algısı

Examination of Personality Traits of Faculty of Theology Students in Terms of Some Variables in the Context of Enneagram Personality Model

Öz

One of the elements that the science of psychology, which deals with emotions, thoughts and behaviours of people, specifically examines is personality. Personality is the body of the responses and attitudes of people in daily life in a determined and consistent manner under the influence of genetic and environmental factors. Many theories have been presented in order to understand personality, and many of measuring tools have been developed to measure personality traits. Enneagram is a personality model that attracts attention and is used in many areas in the world, especially in our country, that is Turkey. Though there isn’t any concrete data, its roots have been assumed to be based on Sufi tradition and or go back the pre-Christ era. It has a dynamic structure, arguing that human beings are divided into 9 personality types as a result of their interaction with environmental factors. The main purpose of the study is to determine the personality traits of the students in a Faculty of Theology with the help of the EKÖ. 497 students studying at Atatürk University Faculty of Theology in the fall semester of 2019-2020 academic year participated in the study. The scale consists of 27 items and 9 factors and has a 4-point Likert-type rating. In sample selection, the stratified random sampling method, which is included in the quantitative research approach, was preferred considering the gender distribution and class distinction. T-test and one-factor ANOVA techniques were used to analyse the data. According to the findings obtained; It was determined that the average scores of the boys were higher than those of the girls in Type 1, Type 5 and Type 8 factors. In the Type 4 factor, it was determined that the average scores of those living in big cities were higher than those of the ones living in small cities and villages, and those with high socioeconomic level of their families in the Type 8 factor had higher average scores than those living in the middle. It was determined that the average scores of very religious people were higher in the Type 5 factor than those of the ones who were slightly religious and religious, in the Type 8 factor, the very religious people’s were higher than those of the ones who were slightly religious, and in the Type 9 factor, very religious people’ were higher than those of the ones who were religious, slightly religious and non-religious. The relationship between subjective religiousness perception and Enneagram personality types has been interpreted on the basis of relevant literature.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Students of faculty of theology, Enneagram, Personality, Subjective perception of religiosity

Kaynakça

• Acarkan, İ ve ark., (2018). İlişkilerin 9 rengi. İstanbul: Kurtuba Kitap.
• Acarkan, İ. (2019a). Enneagram ile kendini keşfet 9 tip kişilik modeli. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Acarkan, İ. (2019b). Kişiliğin DNA’sı enneagram & dokuz mizaç modeline göre kendimizi tanımak başkalarını anlamak. İstanbul; Kurtuba Kitap.
• Allport, G. W. (2016). Birey ve dini. (çev. B. Sambur). Ankara: Elis Yayınları.
• Ateş, A. (2019). Öğretmenlerin mizaçları ile güç mesafesi algıları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Batı, U. (2018). Enneagram ile kişilik analizi. İstanbul: Alfa Basım Yayın Dağıtım.
• Burger, J. M. (2016). Kişilik psikoloji biliminin insan doğasına dair söyledikleri. (çev. İ. Deniz & E. Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. ve ark. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri . Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme kuramı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
• Enç, R. (2020). Enneagram ile dini eğitim. (Erişim: 21 Aralık 2020). https://www.youtube.com.
• Erçin, H. Ş. (2018). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile Enneagram kişilik tipleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı.
• Erik, L. (2016). Baş ağrısı olan hastalarda kişilik tipleri. (Yayınlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı.
• Erkan, İ. (2020). Enneagram modeline göre öğretmen adaylarının kişilik tipleri ile sınıf yönetimi öz yeterlik inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Erkasap, A. (2020). Çalışanların kişilik özellikleri ile örgütsel demokrasi algılarının örgütsel muhalefet davranışları ve örgütsel sessizlikleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Jöreskog, K. & Sorbom, D. (1996) Lisrel 8: user’s reference guide 2. Lincolnwood: Scientific Software International.
• Kalgı, M. E. & Kayıklık, H. (2020).Dindarlık ile kişilik ilişkisi üzerine bir saha araştırması: Siverek örneği. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20 (2), 552-569.
• Karabulut, Y. (2007). Yeni kişilik teorisi enneagram ve din psikolojisi açısından kullanım alanları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karacoşkun, M. D. (2019). Dini kişilik. [içinde] Din Psikolojisi El Kitabı. (ss. 193-224). ed. M. D. Karacoşkun. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karslı, N. (2020). Beş faktörlü kişilik yapısı ve dindarlık. [içinde] Dindarlık Kişilik ve Ruh Sağlığı. (ss. 37-62). ed. N. Gencer & M. Cengil. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Keskin, N. (2019). Enneagram öz’e giden yol. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Kızılgeçit, M. (2017). Din psikolojisinin 200’ü. Ankara: Otto Yayınları.
• Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, 30, 607-610.
• Kurt, A. (2019). Kişisel satış sürecinde bireysel farklılıklar enneagram tipolojisi üzerine bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Maitri, S. (2018). Enneagramın spiritüel boyutu ruhun dokuz farklı yüzü. (çev. S. Özgün). İstanbul: Omega Yayınları.
• Özen, Ş. (2019). Takipçilerin mizaç özelliklerine göre liderlik algısı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Palmer, H. (2014). Ruhun aynası enneagram’a yansıyan insan manzaraları. (çev. O. Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Peker, H. (2014). Din psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Riso, D. R. & Hudson, R. (2018). Dünyanın en ünlü iki uzmanından enneagram ile kişilik analizi. (çev. G. Aksoy). İstanbul: Butik Yayıncılık.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci spss ve lısrel uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Selçuk, Z. & Yılmaz, E. D. (2018). Ebeveyn benim dokuz tip mizaç modeli’ne göre ebeveyn-çocuk ilişkileri. Ankara: Mizmer Yayınları.
• Subaş, A. & Çetin, M. (2017). Enneagram kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: Güvenirlik ve geçerlilik çalışması. Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (7), 160-181.
• Subaş, A. (2017). Okul yöneticilerinin “liderlik stilleri” ile “enneagram kişilik tipleri” arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şentepe, A & Güven, M. (2015). Kişilik özellikleri ve dindarlık ilişkisi üzerine ampirik bir araştırma. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,17 (31), 27-44.
• Taştan, K. (2018). Kişilik tiplerine göre stresle mücadele yöntemleri. Erzurum: Zafer Medya.
• Turan, Y. (2017). Kişilik ve dindarlık. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Ulu, M. (2017). Üniversite öğrencilerinin kişilik özelliklerinin hexaco ile ölçülmesi. Bilimname, 34 (2), 443-463.
• Ulu, M. (2018). Mistik tecrübe ve kişilik ilişkisi üzerine: Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğrencileri örneklemi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22 (1), 33-61.
• Yazgan, İ. B. & Yerlikaya, E. E. (2018). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Akademi.