Dindarlık ile Evrim Teorisini Kabul Etme Arasındaki İlişki: Nicel Bir Araştırma

Yıl 2022, Sayı: 6, 77 - 99, 30.12.2022

Oğuzhan Avan , Hasan Kayıklık

Öz

Türkiye’de evrim teorisinin kabul edilme oranı düşüktür. Evrim teorisinin kabul edilmemesi ve eleştirilmesi sadece bilimsel güvenirliği ile ilgili değil pek çok farklı konuda yapılmaktadır. Evrim teorisi bilimsel bir teori olmasına rağmen sınırlarını çoktan aşarak birçok bilimsel disiplinin araştırma alanına girmiştir. Evrim teorisi politik, psikolojik ve birçok düzlemde incelenmekte olan bir felsefe niteliğindedir. Türkiye’de evrim teorisi hakkında bilgi edinmek istenildiğinde bilimsel bir konu hakkındaki kitapların birçoğunun konusunun din-evrim çatışmasını içerdiği görülmektedir. Bu durum dindar bireylerin evrim teorisini kabul etmede zorluk yaşamasına sebep olabilmektedir. Dindarlığın bazı yaşanış şekillerinde, kişilerin evrim teorisini bilmek dahi istemeyebileceği düşünülmektedir. Ülkemizde bu fikirleri okuyan dindarlar, dine karşıt bir görüş olarak sunulduğunu düşünüp, bu düşünceye karşı olumsuz bir tutum sergileyebilir. Tüm bu tartışmaların, dindarların evrim teorisini kabul etmesini zorlaştırdığı ve evrim ile ilgili detaylı bilgi sahibi olmak istememelerine sebep olduğu düşünülebilir. Evrim teorisinin kabulünün zor olmasının dindarlık ve evrim teorisini bilmeme ile ilişkili olduğu düşünülebilir. Bu çalışmada evrim teorisinin kabulünün dindarlık ve evrim bilgisi ile ilişkisi araştırılmıştır. Yapılan bu araştırma Türkiye’den 18-40 yaş arası (n: 26,5) toplam 551 genç yetişkinin katılımıyla yapılmıştır (224 erkek, 327 kadın). Araştırmada veriler, Evrim Teorisi Ölçeği, Evrim İçerik Bilgi Testi, Dindarlık Ölçeği ve Katılımcı Bilgi Formu ile toplanmıştır. Bulgulara göre; evrim teorisini kabul etme, dindarlık ile negatif yönde (r =- 0,503) ; evrim bilgisi ile pozitif yönde (r = 0,361) ilişkili çıkmıştır. Ayrıca, dindarlık ile evrim bilgisi arasında negatif yönde (r = -0,215) ilişki bulunmuştur. Regresyon analizine göre, evrim bilgisi ve dindarlık evrim teorisini kabul etmenin yordayıcılarıdır. Eğitim düzeyine göre, evrim teorisini kabul etme, dindarlık ve evrim bilgisi düzeyleri farklılaşmaktadır. Elde edilen bulgular, öngörüldüğü üzere, evrim teorisini kabul etmenin zor olmasının, birçok farklı değişken ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak evrim sadece bilimsel bir teori olmaktan çok daha fazlasıdır. Bu araştırmada evrimin kabulünün/reddinin dindarlıkla ilişkili olduğu ifade edilmiştir ve çıkan sonuçlar hipotezleri doğrulamıştır.

Anahtar Kelimeler

Din psikolojisi, Evrim teorisi, Evrim teorisini kabul etme, Dindarlık, Evrim bilgisi

The Relationship Between Religiosity and Acceptance of the Theory of Evolution: A Quantitative Study

Öz

The acceptance rate of the theory of evolution is low in Turkey. The rejection and criticism of the theory of evolution are not only related to its scientific reliability but also to various different issues. Although the theory of evolution is a scientific theory, it has long exceeded its limits and entered the research field of numerous scientific disciplines. The theory of evolution is a philosophy that is being studied on political, psychological and many levels. To learn about the theory of evolution in Turkey, it is seen that most of the books on scientific subjects include the conflict between religion and evolution. This situation may cause religious individuals in Turkey to experience difficulties in accepting the theory of evolution. It is even accepted that people who are sensitive to matters of religion would not even want to know about the theory of evolution. Religious people in Turkey who read about these ideas may think that the theory of evolution is presented as an opposing view to God and religion, and may display a negative attitude towards the theory of evolution. It is thought that all these discussions make it difficult for religious people to accept the theory of evolution and cause them to not want to have detailed information about evolution. It is considered that the acceptance of the theory of evolution is difficult due to its relationship with religiosity and the lack of knowledge about the theory. In this study, the relationship between religiosity and lack of knowledge about and the acceptance of the theory of evolution were investigated. The study was conducted with 551 participants in total (224 males and 327 females), aged between 18 and 40 (n, 26.5). The data of the research was collected by Scale of Acceptance of the Theory of Evolution, Evolutionary Content Knowledge Test, Religiosity Scale and Participant Information Form. The findings revealed that the acceptance of the theory of evolution was negatively correlated with religiosity (r =- 0.503) and positively correlated with evolutionary content knowledge (r = 0.361). Besides, a negative correlation was found between religiosity and knowledge on evolution (r = -0.215). The results of the regression analysis showed that knowledge on evolution, and religiosity are the predicators of the acceptance of the theory of evolution. It was also determined that the levels of the acceptance of the theory of evolution, religiosity and knowledge on evolution changed according to the educational levels of the participants. The findings in this study show that the difficulty of accepting the theory of evolution is correlated with many different variables as it was proposed in advance. In conclusion, evolution is much more than just a scientific theory. In this study, it was stated that the acceptance/rejection of evolution was related to religiosity, and the results confirmed the hypotheses.

Anahtar Kelimeler

Psychology of religion, Theory of evolution, Acceptance of the theory of evolution, Religiosity, Knowledge on evolution

Kaynakça

• Akyol, G., Tekkaya, C., Sungur, S., & Traynor, A. (2012). Modeling the interrelationships among pre-service science teachers’ understanding and acceptance of evolution, their views on nature of science and self-efficacy beliefs regarding teaching evolution. Journal of Science Teacher Education, 23(8), 937-957.
• Alpyağıl, R. (2013). Evrim ve tasarım, geleneksel ve çağdaş metinler seçkisi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Arvas, F. B. (2017). Dindarlığın evlilik doyumu üzerindeki etkileri ve değerlerin, dindarlık ve evlilik doyumu ilişkisi üzerindeki arabulucu rolü (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayala, F. J. (2014). Evrim. (Çev. E. Kılıç). İstanbul: Aylak Kitap.
• Bakırcı, Ç. M. (2017). Evrenin karanlığında evrimin ışığı. İstanbul: Kor Kitap.
• Bakırcı, Ç. M. (2018). Evrim kuramı ve mekanizmaları. İstanbul: Ginko Bilim.
• Barash, D.P. (2013). Atheism and darwinimzm. Stephen Bullivant ve Michael Ruse (Ed.). The Oxford Handbook of Atheism içinde. Oxford: Oxford University Press.
• Baynal, F. (2015). Yetişkinlerde dindarlık ve ruh sağlığı ilişkisinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 206-231.
• Behe, M. J. (1998). Darwin'in karakutusu. (Çev. B. Çekmece). İstanbul: Aksoy Yayıncılık.
• Beit-Hallahmi, B. (2007). Atheists: A psychological profile. [içinde] The Cambridge Companion toAtheism. Ed. M. Martin. New York: Cambridge UniversityPress.
• Beyers, J. (2010). “What is religion? An african understanding”. Teologiese Studies, 66(1), 2-8.
• Caldwell-Harris, C. (2014). Examining low religiousness among university students in Istanbul. Non religion and Secularity Research Network 3rd International Conference, 19-20 November 2014, California, USA.
• Carlson, M., Oehrtman, M. & Engelke, N. (2010). The precalculus concept assessment: A tool for assessing students’ reasoning abilities and understandings. Cognition and Instruction, 28(2), 113–145.
• Coyne, J.A. (2016). Evrim neden gerçektir. (Çev. H.H. Başıbüyük). İstanbul: Palme Yayıncılık.
• Çakmak, M. (2013). Evrim teorisi tanrının varlığı için gerçek bir tehdit midir?. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22(2), 55-81.
• Dawkins, R. (2004). Gen bencildir. (Çev. A. Ü. Müftüoğlu). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• Demirsoy, A. (2017). Evrim, atom altı parçacıktan insana türlerin görkemli yolculuğu. İstanbul: Asi Kitap.
• Deniz, H., Donnelly, L.A. & Yilmaz, I. (2008), Exploring the factors related to acceptance of evolutionary theory among Turkish preservice biology teachers: toward a more informative conceptual ecology for biological evolution. J Res Sci Teach, 45, 420-443.
• Evans, D & Selina, H. (2018). Evrim. (Çev. M. Moralı). İstanbul: Say Yayınları.
• Giraud, M. (2012). Darwin ve evrim teorisi. (Çev. Ö. Berksoy). İstanbul: Alfa Bilim.
• Göcen, G. Ş. (2014). Pozitif psikolojiden din psikolojisine köprü. İstanbul: DEM yayınları.
• Hökelekli, H. (2013). Din psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hökelekli, H. (Ed.) (2010). Din psikolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Jalajel, D. S. (2009). Islam and biological evolution: Exploring classical sources and methodologies. Bellville: University of the Western Cape.
• Johnson, R. L. (1985). The acceptance ofevolutionary theory bybiology majors in colleges of the west north central states. (Doctoral dissertation). University of Northern Colorado, Greeley.
• Kaya, T. (2019). Evrim. İstanbul: Ginko Bilim.
• Kayıklık, H. (2006). Bireysel dindarlığın boyutları ve inanç-davranış etkileşimi. İslami Araştırmalar Dergisi, 19(3), 491-499.
• Kayıklık, H. (2011). Din psikolojisi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Keysar, A. (2014). Shifts along the American religious-secular spectrum. Secularism and Nonreligion, 3(1), 1-16.
• Kızılgeçit, M. (2016). Dindarlık üzerine meta-analitik bir çalışma Doğu Karadeniz örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 5(4), 1143-1163.
• Komay, T. (2018). Evrim teorisi ve kelam açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köprülü, T. (2008). Günümüz Türkiye'sinde evrim tartışmaları üzerine bir değerlendirme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mayr, E. (2018). Evrim nedir?, (Çev, N. Soysal). İstanbul: Say Yayınları.
• Mehmedoğlu, A. U. (2004). Kişilik ve din. İstanbul: Dem yayınları.
• Milton, R. (2003). Darwinizm’in mitleri. (Çev. İ. Kapaklıkaya). İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
• Mutlu, K. (1989). Bir dindarlık ölçeği: Sosyoloji’de yöntem üzerine bir tartışma (Thereligiosityscale: thediscussion of methodology in sociology). İslami Araştırmalar (Islamic Research), 3, 194-199.
• Niekerk, B. V. (2018). “Religion and spirituality: What are the fundamental differences?”. HTS Teologiese Studies/Theological Studies, 74(3), 2-13.
• Özdamar, K. (2002). Paket programlarla istatistiksel veri analizi-1. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özgökman, F. (2012). Evrim teorisi tanrı inancını dışlar mı?. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 41-60.
• Rifkin, J. (2001). Darwin’in çöküşü, (Çev. A. Köse). İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Rutledge, M. L. & Warden, M. A. (2000). Science and high school biology teachers: Critical relationships. American Biology Teacher, 62, 23–31.
• Rutledge, M.L. & Warden, M. A. (1999). Development andvalidation of themeasure of acceptance of thetheory of evolution instrument. School Science and Mathematics, 99, 13–18.
• Sevinç, K. (2016). Psikososyal açıdan inançsızlığın oluşum ve gelişimi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şahin, D. (2011). 50 soruda yaşamın tarihi. Ankara: Bilim ve Gelecek.
• Taslaman, C. (2017). Bir Müslüman evrimci olabilir mi?. İstanbul: Destek Yayınları.
• Tatlı, A. (1992). Evrim ve yaradılış. Konya: Fırat Kitabevleri.
• Yapıcı, A. (2013). Ruh sağlığı ve din: Psiko-sosyal uyum ve dindarlık. Adana: Karahan Yayınevi.
• Yıldırım, C. (1998). Evrim kuramı ve bağnazlık. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Zimmer, C. (2014). Evrim (Bir fikrin zaferi). (Çev. H. E. Eroğlu). İstanbul: Alfa Yayıncılık.