Türkiye’de Nohut Üretim Alanını Etkileyen Faktörlerin ARDL Modeli ile Analizi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 67 - 75, 28.06.2022

Kaan Kaplan , Halil Kızılaslan

Öz

Bu çalışmada, nohut üretim alanını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla nohut ekili alanına etki eden üretim miktarı (ton), nohut ürününe verilen destek miktarı (TL/kg), nohut ürün fiyatı (TL/kg) bağımlı değişken olarak alınmıştır. Araştırmanın materyalini, 2003 bazlı fiyat endeksi dikkate alınarak 1991-2020 dönemlerine ait veri seti oluşturmaktadır. Verilerin incelenmesi ile veri setine yapılmış olan durağanlık sınaması sonucunda farklı düzeylerde durağanlaşan veriler için en uygun olan ARDL modeli seçilmiş ve uygulanmıştır. Analiz sonuçlarına göre uzun dönemde nohut ekili alan üzerinde nohut ürün fiyatı %1 düzeyinde, verilen destek miktarı ve ürün miktarının ise %5 düzeyde anlamlı bulunmuştur. Bu sonuca göre tüm değişkenlerin nohut ürününde ekili alan üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Kısa dönemde ise denge halinden bir sapma olması durumunda tekrardan dengeye yönelik bir hareketin olmaması durumu söz konusudur. Ekili alan üzerinde birden fazla değişkenin etkili olması ve verilen destek miktarlarının oluşturulan devlet politikaları ile değişkenlik göstermesi denge halinden sapma durumunda dengeye dönmeyi zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte 2003 yılından itibaren artış gösteren destek miktarının üreticilerin tekrar nohut üretimine döndüğü ve üretim alanına pozitif etki ettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Nohut, ARDL modeli, Türkiye, Eşbütünleşme

Analysis of Factors Affecting Chickpea Production Area in Türkiye with ARDL Model

Öz

In this study, it was aimed to determine the factors affecting the chickpea production area. For this purpose, the production amount (tons), the amount of support given to the chickpea product (TL/kg), the price of the chickpea product (TL/kg) were taken as dependent variables. The material of the research is the data set for the period 1991-2020, taking into account the 2003-based price index. According to the results of the research, the most appropriate ARDL model was selected and applied for the data that became stationary at different levels as a result of the stationarity test performed on the data set. According to the results of the analysis, chickpea product price on the chickpea cultivated area was found to be significant at the level of 1%, the amount of support given and the amount of product 5%. According to this result, it was determined that all variables were effective on the cultivated area in chickpea product. In the short term, if there is a deviation from the equilibrium state, there is no movement towards equilibrium again. The fact that more than one variable is effective on the cultivated area and the amount of support given varies with the state policies, making it difficult to return to the balance in case of deviation from the equilibrium state. However, it can be said that the amount of support, which has increased since 2003, has returned to chickpea production and has a positive effect on the production area.

Anahtar Kelimeler

Chikpea, ARDL model, Türkiye, Cointegration

Kaynakça

• Akel, V., Gazel, S. (2014). Döviz kurları ile BIST sanayi endeksi arasındaki eşbütünleşme ilişkisi: bir ARDL sınır testi yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 44, 23-41.
• Anonim, (1999). Lentils/chick peas, lentils: sitution and outlook. Bi-weekly Bulletin, vol.12 No:9, Canada.
• Ayyıldız, M. ve Gürler, A.Z. (2017). Türkiye’de seçilmiş önemli tarla ürünleri bazında ekiliş alanı, üretim, verim değişimleri ve projeksiyon sonuçları. Journal of Current Researches on Social Science (JoCReSS), 2017(1), Issue:1.
• Belen, M. ve Karamelikli, H. (2016). Türkiye’de hisse senedi getirileri ile döviz kuru arasındaki ilişkinin incelenmesi: ARDL Yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 4(12), 55-72.
• Berk, A., Uçum, İ., (2019). Türkiye’de Nohut Üretiminin ARIMA modeli ile tahmini. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(4): 2284-2293.
• Bolat, M., Ünüvar, F.İ. ve Dellal, İ. (2017). Türkiye’de yemeklik baklagillerin gelecek eğilimlerinin belirlenmesi. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi (TEAD), 3(2): 7-18.
• Bozkurt, H., (2007). Zaman Serileri Analizi. Ekin Kitabevi, Bursa
• Çetin, M., Saygın, S. ve Demir, H. (2020). Tarım sektörünün çevre kirliliği üzerindeki etkisi: Türkiye ekonomisi için bir eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(3), 329-345.
• Dickey, D.A. and Fuller, W.A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Engle, R. and Granger, C.W.J. (1987). Co-integration and error correction: representation, estimation and testing. Econometrica. 55(2), 251-276.
• Granger, C. and Newbold, P. (1974). Spurious regressions with stationary series. Applied Economics, 33, 899-904.
• Granger, C.W.J. (1981). Some properties of time series data and their use in econometric model specification. Journal of Econometrics, 16, 121-130.
• Gül, M. ve Işık, H. (2002). Dünyada ve Türkiye’de baklagil üretim ve dış ticaretindeki gelişmeler. MKU Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(1-2): 59-72.
• Gülümser, A. (2016). Dünyada ve Türkiye’de yemeklik dane baklagillerin durumu. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25(1), 292-298.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vector. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231-254.
• Johansen, S. and Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and ınference on cointegration-with applications to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistic, 52(2), 169-210.
• Kılıç, T. (1997). Türkiye’de yemeklik baklagil üretim tüketim ticaret ve dışsatım pazarlama yapısı. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi), Adana.
• Kızılaslan, N., Gürler, A.Z. ve Kızılaslan, H. (1996). Türkiye’de tarım kredi kooperatiflerinde kooperatif ortak ilişkilerinin değerlendirilmesi: Tokat ili örneği. Türkiye 2. Tarım Ekonomisi Kongresi (Tam Metin Bildiri), Cilt 2: 383-393.
• Kızılaslan, N. Gürler, A.Z. ve Kızılaslan, H. (2007). An analytical approach to sustainable development in Turkey. Sustainable Development, 15(4):254-266.
• Pellet, P. (1988). İnsan beslenmesinde mercimek ve nohutun yeri. Herkes için Mercimek Sempozyumu, 29-30 Eylül 1988, Marmaris.
• Perron, P. (1997). Further evidence on breaking trend functions in macroeconomic variables. Journal of Econometrics, 80(2), 355-385.
• Pesaran, H.M. and Shin, Y. (1997). An autoregressive distrubuted lag modelling approach to cointegration analysis. DAE Working Paper, No:9514, Department of Applied Economics, University of Cambridge.
• Stock, J. and Watson, M.W. (1988). Testing for common trends. Journal of the American Statistical Association, 83, 1097-1107.
• Şaşmaz, M.Ü. ve Özel, Ö. (2019). Tarım sektöründe sağlanan mali teşviklerin tarım sektörü gelişimi üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 61, 50-65.
• TAGEM, (2019). Baklagil Sektör Politika Belgesi 2019-2023. Tarım ve Orman Bakanlığı, TAGEM Arge & İnovasyon, Ankara.
• TOB, (2022). Tarım ve Orman Bakanlığı İstatistikleri, http://www.tarim.gov.tr (Erişim Tarihi: 22.03.2022).
• Toda, H.Y. and Yamamoto, T. (1995). Statistical ınferences in vector autoregression with possibly ıntegrated processes. Journal of Econometrics, 66(1), 225-250.
• TÜİK (2022). Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 21.03.2022).