Lise Öğrencilerinde Öznel Mutluluk Suçluluk ve Utancın Yordayıcısı Olarak Siber Zorbalık

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 1, 195 - 212, 26.06.2019

Bülent Dilmaç , Ceylan Özkan

Öz

Araştırmanın amacı ergenlerin siber zorbalık, öznel mutluluk, suçluluk
ve utanç düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Araştırmanın çalışma evrenini 2017-2018 yılındaki İstanbul’un farklı
ilçelerinde yer alan liselerde öğrenim gören öğrencilerden oluşturmaktadır.
Çalışma grubu, bireyler içerisinde tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılarak
belirlenmiş, 350’ sı kız 270’i erkek 620 bireyden oluşmaktadır.  Araştırmada ergenlerin siber zorbalık, öznel
iyi oluş ve utanç ve suçluluk arasındaki yordayıcı ilişkileri ortaya koymak için Yapısal Eşitlik Modeli, AMOS 16 sürümü
kullanılmıştır. Araştırmada gerekli verilerin toplanması için, Kişisel
Bilgi Formu, siber zorbalık düzeylerini belirlemek için ‘Siber Zorbalık
Ölçeği’, mutluluk düzeylerini ölçmek için ‘Öznel Mutluluk Ölçeği’, Suçluluk ve
utanç duygularını ölçmek için ise ‘Suçluluk ve Utanç Ölçeği’ kullanılmıştır. Araştırmadan
elde edilen bulgular ışığında, öznel mutluluk, suçluluk ve utanç arasında
ilişkisel anlamda negatif yönlü bir ilişki görülmüştür. Suçluluk ve utanç
düzeyi arttıkça öznel mutluluk düzeyi azalmaktadır. Siber zorbalık ile öznel
mutluluk arasındaki ilişkisel anlamda negatif yönlü bir ilişki görülmüştür.
Bireyin siber zorbalık davranışlarının öznel mutluluk düzeyi ile ters orantı
görülmektedir. Siber zorbalık davranışlarında bulunan kişilerin öznel
mutluluğunda düzey olarak azalma görülmektedir. Suçluluk ve utanç ile siber
zorbalık arasında ilişkisel anlamda pozitif yönlü anlamlı bir ilişki
görülmüştür. Suçluluk ve utanç duygusunun siber zorbalıkla orantılı düzeye sahiplerdir. 

Anahtar Kelimeler

Zorbalık, Siber Zorbalık, Öznel Mutluluk, Suçluluk Utanç

Kaynakça

• Acaboğa, A. (2007). Din-Mutluluk İlişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sütçü İmam Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü,Kahramanmaraş.
• Akın, A., Akın, Ü. (2015). Friendship quality and subjective happiness: The mediator role of subjective vitality. Education and Science, 40, 233-242.
• Arıcak, T. (2009). Psychiatric symptomatology as a predictor of cyberbullying among university students. Eurasian Journal of Educational Research, (34), 167- 184.
• Batmaz, M., Ayas, T. (2013). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerin psikolojik belirtilere göre sanal zorbalık düzeylerinin yordanması. Sakarya University Journal of Education,3(1), 43-53.
• Beale, Andrew, V., Ve Hall, Kimberly, R. (2007). Cyberbullying: What school administrators (and Parents) can do. The Clearing House 81, 8-12.
• Benetti-McQuoid, J.,Bursik, K. (2005). Individualdifferences in experiences of endresponsestoguiltandshame: examiningthelenses of genderandgender role. SexRoles,53(1/2), 133-142.
• Bollen, K.A. (1989). A new incremental fit index for general structural equation models. Sociological Methods and Research, 17 (3), 303-316.
• Browne, M. W., Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. Sage Focus Editions, 154, 136-136.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS: Basic concepts, applications, and programming (2nd ed.). New York: Taylor and Francis.
• Cüceloğlu, D. (1991). İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi.
• Çalışgan, H. (2013). İlköğretim Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı ve Siber Zorbalık.(Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Çetin, B., Eroğlu, Y., Peker, A., Akbaba, S., Pepsoy, S. (2016). Ergenlerde ilişkisel-karşılıklı bağımlı benlik kurgusu, siber zorbalık ve psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri,12(2),637- 653.
• Dağkurs, A. (2015). Türkiye'de suçluluk ve utanç üzerine yapılan araştırmaların sistematik değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Diener, E., Seligman, M. (2002). Very Happy People. American Psychological Society, 81-84.
• Dilmaç, B. (2009). Sanal zorbalığı yordayan psikolojik ihtiyaçlar: Lisans öğrencileri için bir ön çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri , 9(3), 1291-1325.
• Dinçer, D. (2013). Kendilik bilinci duygularının özgün yaklaşımla incelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Doğan, T., Sapmaz, F., Çötok, N. A. (2013). Öz-eleştiri ve mutluluk. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21 (1), 391-400.
• Dost, M. (2005). Ruh Sağlığı ve Öznel İyi Oluş. Eurasian Journal of Educational Research, 20, 223-231.
• Eken, A. (2010). Ergenlerin anne-babaya bağlanma biçimleri öznel iyi oluş durumlarının sosyal yetkinlik beklentileriyle ilişkileri.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Elevli, S.(2012) Ergenlerde intihar olasılığının yordayıcıları: Yalnızlık, öfke ifade biçimleri,suçluluk ve utanç duyguları. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi/ Eğitim bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Eryilmaz, A., Öğülmüş, S. (2010). Ergenlikte Öznel İyi Oluş Ve Beş Faktörlü Kişilik Modeli. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 189–203.
• Gencer, H. (2017). Ortaokul öğrencilerinde internet bağımlılığı ve siber zorbalık davranışları ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Gökberk, M. (1996). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi.
• Günüç, S., Kayri, M. (2010). Türkiye'deki internet bağımlılığı profili ve internet bağımlılık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik-Güvenilirlik Çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 220-232.
• Hinduja, S., Patchin, J. (2008). Cyberbullying: An Exploratory Analysis of Factors Related to Offending and Victimization. Deviant Behavior, 29, 129-156.
• Hu, L. T., Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6 (1), 1-55.
• İlhan , T. (2009). Üniversite öğrencilerinin benlik uyumu modeli: yaşam amaçları, temel psikolojik ihtiyaçlar ve öznel iyi oluş. (Yayınlanmamış doktora tezi).Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İnandılar-Topaç, H. (2010). Shame-pronenes vs guilt pronenes and their relationship to attributional styles, coping strategies ans depressive symptom levels of university students. (Yayınlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi,Ankara.
• İnselöz, N., Uçanok, Z. (2013). Ergenlerde Sanal Zorbalık: Nedenler, Duygular ve Baş Etme Yollarının Niteliksel Analizi. Türk Psikoloji Yazıları,16 (32), 20-44.
• Karataş, Z. (2008). Lise Öğrencilerinin Suçluluk ve Utanç Puanlarının Disiplin Cezası Alıp Almama ve Cinsiyetleri Açısından İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 103-114.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The GuilfordPress.
• Köksal, F., Gençdoğan, B. (2007). Depresif olanlar ile olmayanların suçluluk, utanç ve öfke tarzlarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1),163-175.
• Larson, R. (1989). Is feeling "in control" related to happiness in daily life? Psychological Reports, 775-784.
• Lu, L., Hu, C. (2005). Personality, leisure experiences and happiness. Journal of Happiness Studies, 6, 325–342.
• Lyubomirsky, S., King, L., Diener, E. (2005). The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychological Bulletin, 131, 803- 855.
• Monks, C., Robinson, S., Worlidge, P. (2012). The emergence of cyberbullying: A survey of primary school pupils perceptions and experiences. School Psychology International, 33(5), 477–491.
• Mürtezaoğlu, S. (2015). Pozitif-Negatif Duyguların, Otomatik Düşüncelerin ve Bazı Kişisel Değişkenlerin Okul Yöneticilerinin Yenilik Yönetimi Yeterlik İnanç Düzeyleri Üzerindeki Etkisi. Yüksek Lisans tezi .İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Myers, D., Diener, E. (1995). Who is happy? Psychological Science, 6(1), 10-19.
• Odabaş, Ş. (2016). Üniversite öğrencilerinin online oyun bağımlılığı düzeylerinin öznel mutluluk düzeyleriyle ilişkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Okur, Z. (2010). Expression and display rules of basic and self-conscious emotions among Turkish children: Role of age, gender, socio-economic status and context.(Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Özbay, A. (2013). Ergenlerde Siber zorbalık, Siber mağduriyet, aleksitimi ve öfke ifade etme biçimleri arasındaki ilişki.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdemir, S. (2015). Ergenlerde Siber Zorbalık Ve Mağduriyetin, Anne-Baba Ve Akran İlişkilerine Göre İncelenmesi. Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özgen, M. K. (2005). Farabinin mutluluk anlayışı. (Yayınlanmamış doktora tezi). Erciyes Üniversitesi,Kayseri.
• Padır, M. A., Eroğlu, Y., Çalışkan, M. (2015). Erganlerde Öznel Mutluluk ile Siber zorbalık ve Mağduriyet Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Onlıne Journal Of Technology Addıctıon & Cyberbullyıng 2(1), 32-51.
• Peker, A. (2015). Negatif Duygunun Siber Zorbalık ve Mağduriyete İlişkin Yordayıcı Rolünün İncelenmesi. K. Ü. Kastamonu Eğitim Dergisi 23 (4), 1633-1646.
• Peker, A. (2015). Ergenlerin Saldırganlık Ve Siber Zorbalık Davranışları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 61
• Peker, A., Ada, Ş., Eroğlu, Y. (2012). Ergenlerde Siber Zorbaliğin Ve Mağduriyetin Yordayicilarının İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,12(2),185–206
• Peker, A.,Yaman , E. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 819-833
• Smith, P., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S.,Tippet, N. (2008). Cyberbullying: Its Nature and Impact in Secondary School Pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 376-385
• Suh, E., Diener, E., Oishi, S., Triandis H. C. (1998). The shifting basis of life satisfaction judgments across cultures: Emotions versus norms. Journal of Personality and Social Psychology, 74, 482–493.
• Tanaka, J. S. ve Huba, G. J. (1985). A fit index for covariance structure models under arbitrary GLSestimation. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 38(2), 197-201.
• Turan, S. G. (2013). Siber Akran Zorbalığı Üzerine Bir Araştırma: İstanbul Örneklemi. XV. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 37-44.
• Türkdoğan, T. (2010). Üniversite Öğrencilerinde Temel İhtiyaçların Karşılanma Düzeyinin Öznel İyi Oluş Düzeyini Yordamadaki Rolü. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Yiğit, M., Seferoğlu, S. (2017). Siber Zorbalıkla İlişkili Faktörler ve Olası Çözüm Önerileri Üzerine Bir İnceleme. Online Journal of Technology Addiction& Ceyberbullying, 4(2), 13-49.