Ortaokul Öğrencilerinin Cümle ve Paragraf Yazma Becerilerini Geliştirmeye Yönelik Bir Öneri

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 1, 453 - 477, 28.04.2023

Emine Berrin Bostancı , Yusuf Doğan

https://doi.org/10.37217/tebd.1227232

Öz

Beyin ve öğrenme üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde, becerilerin geliştirilmesi için öğretim materyali hazırlanırken beynin yapısının, işleyişinin, öğretim sürecini etkileyebilecek faktörlerin dikkate alınmasının önemi ortaya koyulmaktadır. Yazma becerisinin gelişim süreçleri ve alt becerileri düşünüldüğünde beynin öğrenme yapısına ve eğitim ilkelerine uygun bir öğretim için cümle ve paragraf yazma becerilerine odaklanmanın gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Alt becerilerin öğretilmesinden sonra ise metin yazma sürecine geçilmesinin daha kalıcı öğrenmelere olanak tanıyacağı söylenebilir. Bu çalışmada öğrenme süreçleri, yazma becerisi, cümle ve paragraf yazma becerilerine ilişkin alanyazın taranmış ve bu kaynaklar cümle ve paragraf yazma becerisine odaklanılarak sentezlenmiştir. Yazma becerisinin geliştirilmesine yönelik hazırlanacak materyaller “amaç belirleme, literatür tarama, haftalık uygulama planı ve içerik hazırlama, etkinliklere ilişkin puanlama anahtarlarını hazırlama, uzman görüşü alma, deneme uygulaması yapma, asıl uygulama ve uygulamaya katılanlara dönüt verme” alt başlıkları kapsamında ele alınmıştır. Ardından beceri gelişiminin ana basamakları göz önünde bulundurularak cümle ve paragraf yazma becerisinin gelişimine yönelik bir örnek uygulama planı oluşturulmuştur. Bu çalışmadaki adımlar takip edildiğinde ve içerikler uygulandığında ortaokul öğrencilerinin cümle ve paragraf yazma becerilerinin gelişeceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cümle ve Paragraf Yazma Becerisi, Ortaokullarda Yazma Çalışmaları, Öğrenme ve Beyin, Kalıcı Öğrenme

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

A Recommendation for Improving the Skills of Secondary School Students in Writing Sentences and Paragraphs

Öz

When the studies on the brain and learning are evaluated, it is obvious that the structure of the brain, its functioning and factors that may affect the teaching process should be taken into account while preparing the instructional material for the development of the skills. When the development processes and sub-skills of writing skills are considered, the necessity of focusing on the sentence and paragraph writing skills emerges for teaching which is suitable for the learning structure of the brain and educational principles. It can be said that proceeding to the text-writing process after teaching sub-skills will allow for better permanent learning. In this study, the relevant literature was reviewed, and sources were synthesized by focusing on sentence and paragraph writing skills. Materials to be prepared were organised under the sub-headings of "determining the purpose, literature review, weekly implementation plan and developing content, designing the rubric, consulting the experts, conducting the pilot study and implementation, and giving feedback to the participants". Considering the main steps of skill development, an implementation template was created as an example for the development of these skills. It is considered that the sentence and paragraph writing skills of secondary school students will improve when the steps and the contents in this study are followed.

Anahtar Kelimeler

Sentence and Paragraph Writing Skills, Writing in Secondary Schools, Learning and the Brain, Permanent Learning

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Akyol, H. (2006). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Alkan, İ. & Bayri, N. (2017). Fen öğrenmeye yönelik motivasyon ile fen başarısı arasındaki ilişki üzerine bir meta analiz çalışması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 865-874. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.1853
• Altuntaş, B. & Can, R. (2017). Paragraf yazma becerilerini geliştirme üzerine bir uygulama. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(12), 281-296. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/563924 sayfasından erişilmiştir.
• Arcagök, S. (2016). Dördüncü sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki özerklik desteği algılarının motivasyon, girişimcilik ve yaratıcılık ile ilişkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Anılan, H. (2005). Yazılı anlatım becerilerinin geliştirilmesinde kelime ağı oluşturma yönteminin etkililiği. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Arı, G. (2008). Öğrencilerin hikâye edici metinlerinin çözümleyici puanlama yönergesine göre değerlendirilmesi (6 ve 7. sınıf örneği). (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Bağcı, H. (2007). Türkçe öğretmeni adaylarının yazılı anlatım derslerine yönelik tutumları ile yazma becerileri üzerine bir araştırma. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Baştuğ, M. (2015). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin yazma eğilimi, tutumu ve yazma tutukluğunun yazma başarısı üzerindeki etkisi. Eğitim ve Bilim, 40(180), 73-88. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4279
• Batovski, D. A. (2008). How to write a review article. Assumption University Journal of Technology, 11(4), 199-203. https://www.academia.edu/297574/How_to_Write_a_Review_Article sayfasından erişilmiştir.
• Baykul, Y. (2015). Eğitimde ve psikolojide ölçme: klâsik test teorisi ve uygulaması. Ankara: Pegem Akademi.
• Baytekin, Ç. (2001). Ne niçin neden öğreniyoruz ve öğretiyoruz. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bedirhanoğlu, H. (2010). İlköğretim 8. öğrencilerinin yazılı anlatımlarında görülen kurucu yanlışlıklarının sezdirilmesi ve cümlelerin doğru kuruluşlarının kavratılması. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Caine, N. C. & Caine G. (1995). Reinventing schools through brain-based learning. Educational Leadership, 52(7), 43-47. https://eric.ed.gov/?id=EJ502910 sayfasından erişilmiştir.
• Calp, M. (2010). Özel eğitim alanı olarak Türkçe öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Can, R. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinin yazılı anlatımlarında paragraf düzeyinde bağdaşıklık ve tutarlılık. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ceyhan, N. G. (2014). Süreç-odaklı yazma yaklaşımının yazma dersindeki yeri ve etkisi. Dil Dergisi, 163, 46-63. https://doi.org/10.1501/Dilder_0000000206
• Coşkun, E. (2007). Türkçe öğretiminde metin bilgisi. A. Kırkkılıç & H. Akyol (Ed.), İlköğretimde Türkçe öğretimi içinde (s. 231-283). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çakır, Ö. (2003). Yazma öğretiminde süreç yaklaşımına dayalı programın yazılı anlatım becerisini geliştirmedeki rolü: Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi örneği. Dil Dergisi(122), 31-50. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/2807/ sayfasından erişilmiştir.
• Çetinkaya, G. (2019). Gözden geçirme ve düzeltme. N. Bayat (Ed.), Yazma ve eğitimi içinde (s. 159-174). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demir, M. K. & Budak, H. (2016). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin öz düzenleme, motivasyon, biliş üstü becerileri ile matematik dersi başarılarının arasındaki ilişki. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 30-41. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/431975 sayfasından erişilmiştir.
• Demirel, Ö. (1999). Türkçe öğretimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Doğan, Y. (2020). Süreç temelli yazma eğitiminin bir boyutu olarak “hazırlık”. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 326-342. https://doi.org/10.16916/aded.677716
• Engin, A. O., Özen, Ş. & Bayoğlu, V. (2009). Öğrencilerin okul öğrenme başarılarını etkileyen bazı temel değişkenler. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 125-156. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/116097 sayfasından erişilmiştir.
• Eren, E. (2001). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Gariboğlu, K. (1979). Örnekli kompozisyon bilgileri (Lise 1-2-3). İstanbul: Ser Ofset Basımevi.
• Göçer, A. (2010). Eğitim fakültesi öğrencilerinin yazılı anlatım becerilerinin süreç yaklaşımı ve metinsellik ölçütleri ekseninde değerlendirilmesi (Niğde Üniversitesi örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 271-290. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/817909 sayfasından erişilmiştir.
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Güngör, E. (2020). 6. sınıf öğrencilerinin derin yapı ve yüzey yapı bağlamında kurdukları cümle yapıları üzerine bir araştırma. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Herdman, A. E. (2006). Derleme makale yazımında, konferans ve bildiri sunumu hazırlamada pratik bilgiler. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 3(1), 2-4. https://pdf4pro.com/amp/view/derleme-makale-yaz-m-nda-konferans-ve-bildiri-sunumu-561aad.html sayfasından erişilmiştir.
• Imhoof, M. & Hudson, H. (1975). From paragraph to essay developing composition writing. Londra: Longman.
• Jensen, E. (2000). Brain-based learning. San Diego, CA: The Brain Store.
• Kantemir, E. (1991). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Karaalioğlu, S. K. (1976). Sözlü- yazılı kompozisyon konuşmak ve yazmak sanatı. İstanbul: İnkılâp ve Aka.
• Karatay, H. (2015). Süreç temelli yazma modelleri: Planlı yazma ve değerlendirme. M. Özbay (Ed.), Yazma eğitimi içinde (s. 21-48). Ankara: Pegem Akademi.
• Kardaş, M. N. (2013). İş birlikli öğrenme yönteminin sınıf öğretmeni adaylarının yazılı anlatım becerisine etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Keleş, E. & Çepni, S. (2006). Beyin ve öğrenme. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 3(2), 66-82. https://www.tused.org/index.php/tused/article/view/494/425 sayfasından erişilmiştir.
• Kılıç, Y. (2017). Yazılı anlatım I-II. Ankara: Pegem Akademi.
• Kızgın, A. & Baştuğ, M. (2020). Okuma motivasyonu ve okuduğunu anlama becerisinin akademik başarıyı yordama düzeyi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 6(2), 601-612. https://doi.org/10.31464/jlere.767022
• Koç, G. Ç. (2009). Türkiye’de ve Batı’da paragraf yazma öğretimi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Maltepe, S. (2006). Yaratıcı yazma yaklaşımı açısından Türkçe derslerindeki yazma süreçlerinin ve ürünlerinin değerlendirilmesi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• MEB. (2020). Öğretmenler için el kitabı- geri bildirim. Ankara: MEB.
• Morrison, G. R., Kemp, J. E. & Ross, S. M. (2012). Etkili öğretim tasarımı (T. Adıgüzel, Çev.). İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
• Onan, B. (2016). Türkçenin ana dili olarak öğretiminde beyin temelli yaklaşım. ZfWT, 8(1), 109-133. https://www.dieweltdertuerken.org/admin/files/issues/775-3377-1-PB sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, B. (2014). Analitik Yazma ve Değerlendirme Modelinin Türkçe öğretmeni adaylarının yazma becerilerine ve yazma tutumlarına etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, E. (1993). Örnekli ve uygulamalı yazılı anlatım dersleri “kompozisyon”. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Özdemir, E. & Binyazar, A. (1998). Yazma öğretimi yazma sanatı. İstanbul: Papirüs Yayınları.
• Özdemir, E. (1999). Sözlü yazılı anlatım sanatı kompozisyon. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Özden, Y. (2011). Öğrenme ve öğretme. Ankara: Pegem Akademi.
• Özkara, Y. (2007). 6+1 Analitik Yazma ve Değerlendirme Modelinin 5. sınıf öğrencilerinin hikâye edici metin yazma becerilerini geliştirmeye etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Öner, S. (2008). Kompozisyon sanatı örneklerle düzenli yazma ve konuşma. İstanbul: Yuva Yayınları.
• Parlak, B. & Doğan, N. (2014). Dereceli puanlama anahtarı ve puanlama anahtarından elde edilen puanların uyum düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 189-197. http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/88-published sayfasından erişilmiştir.
• Polat, M. (2014). Beyin temelli öğrenmenin açılımı nedir? Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 265-274. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/28.polat sayfasından erişilmiştir.
• Senemoğlu, N., Gömleksiz, M. & Üstündağ, T. (2001). İlköğretimde etkili öğretme ve öğrenme öğretmen el kitabı modül 1 - öğrenmenin oluşumu. Ankara: MEB Yayınları.
• Seven, M. A. & Engin, A. O. (2008). Öğrenmeyi etkileyen faktörler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 189-212. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/32119 sayfasından erişilmiştir.
• Sever, E. (2019). İş birliğine dayalı öğrenmenin yazılı anlatıma, öz düzenleme becerisine ve yazma motivasyonuna etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Sullivan, K. E. (1967). Paragraf practice. New York: The Macmillan Company.
• Sönmez, V. (2005). Bilimsel araştırmalarda yapılan yanlışlıklar. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 18, 412-432. https://ejer.com.tr/wp-content/uploads/2021/01/ejer_2005_issue_18.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, C. (2004). İlköğretim II. kademe yazılı anlatım becerisinin etkin öğrenme yöntemleriyle geliştirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Şimşek, A. (2009). Öğretim tasarımı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tansel, F. A. (1978). İyi ve doğru yazma usûlleri kompozisyon, tashih ve mürâcaat el kitabı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tekşan, K. (2001). Yazılı anlatımı geliştirmede ön hazırlığın etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tok, M. (2014). Paragraf türlerinin öğretimi sürecinde yazma becerilerine ilişkin bilişsel süreçlerin geliştirilmesi: Bir eylem araştırması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 889-912. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/209864 sayfasından erişilmiştir.
• Türkben, T. (2021). Ortaokul öğrencilerinin yazma becerileri, yazmaya yönelik tutumları ve yazma motivasyonları arasındaki ilişki. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 900-922. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2021.21.64908-788146
• Türkben, T. & Gündeğer, C. (2021). Beşinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve Türkçe dersine yönelik tutumları arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(3), 871-888. https://doi.org/10.16916/aded.907668
• Ülper, H. (2008). Bilişsel Süreç Modeline göre hazırlanan yazma öğretimi çalışmalarına ilişkin bir değerlendirme. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yasul, A. F. (2014). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin öyküleyici metin yazma becerilerinin değerlendirilmesi. (Muş ili merkez ilçesi örneği). (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yekeler, A. D. (2015). Yazma sürecine dayalı öğretimin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım becerisine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, E. (2019). Grup olarak yazma tekniğinin ortaokul öğrencilerinin öz yeterliklerine ve yazma becerilerinin gelişimine etkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldız, M. (2013). Okuma motivasyonu, akıcı okuma ve okuduğunu anlamanın beşinci sınıf öğrencilerinin akademik başarılarındaki rolü. Turkish Studies, 8(4), 1461-1478. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4780
• Yıldız, N. (2016). Dönüt verme ve düzeltme türlerinin altıncı sınıf öğrencilerinin yazma becerilerine etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 312-327. https://doi.org/10.14686/buefad.v5i2.5000189426
• Yörük, Y. (1976). Kompozisyon ilkeleri edebiyat türleri. Ankara: Eğitim Yayınları.