Özel Eğitimde Kanıta Dayalı Uygulamaların Sistematik Derlemesinde Kullanılması Önerilen Yenilikçi Bir Çerçeve

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 2, 686 - 704, 30.08.2023

Fadime İşcen Karasu , Didem Kayahan Yüksel

https://doi.org/10.37217/tebd.1140543

Öz

Kanıta dayalı uygulamalar, yüksek nitelikte ve nicelikte çalışılmış bilimsel araştırmalarda ulaşılması hedeflenen amaçlarda olumlu etkileri gösterilmiş uygulamalar olarak tanımlanabilir. Özel gereksinimli bireyler ve ilgili tüm paydaşlara yönelik planlanan hizmet süreçlerinde kanıta dayalı uygulamaların yaşama geçirilmesi, bu bireylerin gelişimlerinin, bağımsızlaşabilmelerinin hızlandırılması ve bu amaçla yapılan yatırımlar ile kaynakların verimli kullanılması açısından öncelikli olarak ele alınmalıdır. Günümüzde kanıta dayalı uygulamaların nitelik göstergeleri konusunda araştırmacılara, uygulayıcılara ve kurumlara amaçları doğrultusunda rehberlik edecek çeşitli araştırma sonuçları, yönergeler, raporlar bulunmaktadır. Bu çalışmada Goldstein, Lackey ve Schneiser (2014) tarafından tasarlanan sistematik alanyazın derlemeleri için hem grup deneysel hem de tek denekli deneysel desenlerle tasarlanan araştırmaların nitelik derecelendirmesine olanak sağlayan bir çerçeve tanıtılmıştır. Çalışmada bu çerçeve kapsamında sunulan nitelik derecelendirme aracı ile elde edilen sonuçların daha net bir şekilde ortaya konulabilmesi amacıyla önerilen tablolaştırılmış gösterimine ilişkin bir örnek sunulmuştur. Bu çalışma ile tanıtılan çerçeve, özel eğitim alanında kanıta dayalı uygulamaların belirlenmesi sürecinde, alanda yürütülen deneysel araştırmaların sistematik derlemesini yapacak olan araştırmacılar tarafından kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

Kanıta dayalı uygulamalar, Özel eğitim, Sistematik derleme

An Innovative Framework Suggested for Use in the Systematic Review of Evidence-Based Practices in Special Education

Öz

Evidence-based practices can be defined as practices that have been shown to have positive effects on the aims targeted to be achieved in scientific research that has been studied in high quality and quantity. The implementation of evidence-based practices in the planned service processes for individuals with special needs and all relevant stakeholders should be a priority in terms of accelerating the development and independence of these individuals, and the efficient use of resources and investments made for this purpose. Today, there are various research results, guidelines, and reports that will guide researchers, practitioners, and institutions in terms of quality indicators of evidence-based practices. In this study, a framework for systematic literature reviews designed by Goldstein, Lackey, and Schneiser (2014) is introduced that allows the quality rating of studies designed with both group experimental and single-subject experimental designs. In the study, an example of the proposed tabular representation is presented in order to more clearly reveal the results obtained with the quality rating tool presented within the scope of this framework. The framework introduced by this study can be used by researchers who will systematically review empirical research in the field in the process of identifying evidence-based practices in the field of special education.

Anahtar Kelimeler

Evidence-based practices, Special education, Systematic review

Kaynakça

• Aydın, O. & Tekin-İftar, E. (2020). Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere matematik becerilerini öğretimi: tek-denekli araştırmalarda betimsel ve meta analiz. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(2), 383-426. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.521232
• Aydın, O., Tekin-İftar, E. & Rakap, S. (2019). Bilimsel dayanaklı uygulamaları belirlemede “tek-denekli deneysel araştırmaların niteliksel göstergeleri” yönergesinin matematik becerileri öğretimi örneğinde ele alınışı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(3), 597-628. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.421952
• Brantlinger, E., Jimenez, R., Klinger, J., Pugach, M. & Richardson, V. (2005). Qualitative studies in special education. Exceptional Children, 71, 195-207.
• Cook, B. G. & Odom, S. L. (2013). Evidence-based practices and implementation science in special education. Exceptional Children, 79(2), 135-144.
• Cook, B. G., Carter, E. W., Cote, D. L., Kamman, M., McCarthy, T., Miller, M. L., . . . & Travers, J. (2014). Evidence-based special education in the context of scarce evidence-based practices. Teaching Exceptional Children, 47, 81–84. https://doi.org/10.1177/0040059914551921
• Cook, B. G., Tankersley, M. & Landrum, T. J. (2009). Determining evidence-based practices in special education. Exceptional Children, 75(3), 365-383.
• Çay, E. & Bozak, B. (2020). Bilimsel dayanaklı uygulamalardan video ipucu yönteminin özel eğitimde kullanımına yönelik bir betimsel analiz çalışması. Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 23(43), 31-62. https://doi.org/10.31795/baunsobed.718062
• Çifci-Tekinarslan, İ., Arı, A., Bozak, B., Çay, E. & Çiçek, M. (2018). Özel eğitim öğretmen adaylarının bilimsel dayanaklı uygulamalar hakkındaki görüşleri. Journal of Human Sciences, 15(3), 1756-1772. https://doi.org/10.14687/jhs.v15i3.5373
• Gersten, R., Fucs, L. S., Compton, D., Coyne, M., Greenwood, C. & Innocenti, M. S. (2005). Quality indicators for group experimental and quasi-experimental research in special education. Exceptional Children, 71, 149-164.
• Goldstein, H., Lackey, K. C. & Schneider, N. J. (2014). A new framework for systematic reviews: Application to social skills interventions for preschoolers with autism. Exceptional Children, 80(3), 262-286. https://doi.org/101177/0014402914522423
• Horner, R. H., Carr, E .G., Halle, J., McGee, G., Odom, S. & Wolery, M. (2005). The use of single-subject research to identify evidence-based practice in special education. Exceptional Children, 71, 165–179. https://doi.org/10.1177/001440290507100203
• Joseph, J. D., Strain, P., Olszewski, A. & Goldstein, H. (2018). Tüketici bildirimleri – Okul öncesi çocukların akran-ilişkili sosyal becerilerine özgü deneysel alanyazının gözden geçirilmesi (F. İşcen-Karasu, Çev.). B. Reichow, B. A. Boyd, E. E. Barton & S. L. Odom, (Ed.), Erken çocukluk özel eğitimi el kitabı (H. Bakkaloğlu & Ş. Demir, Çev. Ed.) içinde (s. 179-200). Ankara: Anı.
• Karasu, N. (2009). Özel eğitimde delile dayalı yöntemlerin belirlenmesi: Tek denekli çalışma analizleri ve karşılaştırmaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(1), 143-163.
• Karasu, N. (2011). Otizmli bireylerin eğitiminde video ile model olma uygulamalarının değerlendirilmesi: bir alanyazın derlemesi ve meta-analiz örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(02), 1-12. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000158
• Kırcaali-İftar, G. (2012). Tek-denekli araştırmaların tarihçesi. E. Tekin-İftar (Ed.), Eğitim ve davranış bilimlerinde tek-denekli araştırmalar içinde (s. 1-14). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayını.
• Kratochwill, T. R., Hitchcock, J. H., Horner, R. H., Levin, J. R., Odom, S. L., Rindskopf, D. M. & Shadish, W. R. (2013). Single-case intervention research design standards. Remedial and Special Education, 34(1), 26-38. https://doi.org/10.1177/0741932512452794
• Odom, S. L. (2009). The tie that binds: Evidence-based practice, implementation science, and outcomes for children. Topics in Early Childhood Special Education, 29(1), 53-61. https://doi.org/10.1177/0271121408329171
• Odom, S. L., Brantlinger, E., Gersten, R., Horner, R. D., Thompson, B. & Harris, K. (2004). Quality indicators for research in special education and guidelines for evidence-based practices: Executive summary. Arlington, VA: Council for Exceptional Children Division for Research.
• Olçay, S., Kıyak, Ü. E. & Toper, Ö. (2022). Is Social StoryTM an evidence-based practice? A meta-analysis and comprehensive descriptive analysis study. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(2), 431-458. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.766765
• Özlü-Ünlü, Ö., Arslanoğlu, A. & Yıkmış, A. (2022). Özel gereksinimli bireylere matematik öğretiminde somut-yarı somut-soyut öğretimin kanıta dayalı uygulama olarak belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(4), 931-960. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.938438
• Rakap, S. (2016). Özel eğitimde bilimsel dayanaklı uygulamalar. V. Aksoy (Ed.), Özel eğitim içinde (s. 181-211). Ankara: Pegem Akademi.
• Rakap, S., Yücesoy-Özkan, Ş. & Kalkan, S. (2020). Tek-denekli deneysel araştırmalarda etki büyüklüğü hesaplama: Örtüşmeyen veriye dayalı yöntemlerin incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 35(85), 40-60. https://doi.org/10.31828/tpd1300443320181023m000015
• Reichow, B. (2018). Erken çocukluk özel eğitimi bağlamında kanıt-temelli uygulama (M. Ç. Ökcün-Akçamuş, Çev.). B. Reichow, B. A. Boyd, E. E. Barton & S. L. Odom, (Ed.), Erken çocukluk özel eğitimi el kitabı (H. Bakkaloğlu & Ş. Demir, Çev. Ed.) içinde (s. 107-122). Ankara: Anı.
• Reichow, B., Volkmar, F. R. & Cicchetti, D. V. (2008). Development of the evaluative method for evaluating and determining evidence-based practices in autism. Journal of Autism and Developmental Disabilities, 38(7), 1311-1319. https://doi.org/10.1007/s10803-007-0517-7
• Sheridan, S. M. (2014). Single-case designs and large-n studies: The best of both worlds. T. R. Kratochwill & J. R. Levin (Ed.), Single-case intervention research: Methodological and statistical advances içinde (s. 299-308). Washington, DC: APA.
• Steinbrenner, J. R., Hume, K., Odom, S. L., Morin, K. L., Nowell, S. W., Tomaszewski, B., ... & Savage, M. N. (2020). Evidence-based practices for children, youth, and young adults with autism. FPG Child Development Institute.
• Şen, N. & Şen, S. (2019). Tek denekli deneysel çalışmalarda etki büyüklüğü hesaplaması: regresyona dayalı olmayan yöntemlerin incelenmesi. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 10(1), 30-48. https://doi.org/10.21031/epod.419625
• Tawney, J. W. & Gast, D. L. (1984). Single subject research in special education. Colombus, OH: Charles E. Merrill.
• Tekin-İftar, E. (2018). Özel eğitimde bilimsel-dayanaklı uygulamalar: Tarihçe, tanım ve öneriler. https://www.researchgate.net/profile/Elif-Tekin-Iftar/publication/336641878_Ozel_Egitimde_ Bilimseldayanakli_Uygulamalar_Tanim_Tarihce_ve_Oneriler/links/5e060c0b92851c83649f114f/Oezel-Egitimde-Bilimsel-dayanakliUygulamalar-Tanim-Tarihce-ve-Oeneriler.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Thompson, B., Diamond, K. E., McWilliam, R., Snyder, P. & Synder, S. W. (2005). Evaluating the quality of evidence from correlational research for evidence-based practice. Exceptional Children, 71, 181-194.
• Travers, J. C. (2017). Evaluating claims to avoid pseudoscientific and unproven practices in special education. Intervention in School and Clinic, 52(4), 195-203. https://doi.org/10.1177/1053451216659466