Fen Bilimleri Öğretiminde Sanatsal Etkinliklerin Yeri ve Önemi: Derleme Çalışması

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 287 - 309

Dilek Kurt , Nuriye Koçak

https://doi.org/10.37217/tebd.1482311

Öz

Bu derleme çalışması disiplinler arası öğretim modelinden esinlenerek etkili ve kaliteli fen bilimleri öğretimi gerçekleştirmek için bilim ve sanat entegrasyonu tasarımını sağlamak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımlarından doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen bilgiler doğrultusunda müzik alanında eğitici şarkıların dinlenebilir ve ezberlenebilir özelliklerinden, görsel sanatlar alanında ise asambalaj, heykel, rölyef, origami, poster ve ebru sanatlarının yaratıcılık ve ürün ortaya koyma becerilerine katkılarından yararlanılarak, öğrenenlerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor becerilerinin olumlu etkilendiği görülmektedir. Sanat ve bilim bağlantısı ile somutu ölçeklendirerek, soyutu somutlaştırarak ve karmaşıklığı basite indirgeyerek “sanat, fen, tasarım ve ürün” dörtlüsü döngüsel biçimde aktifleştirilebilmektedir. Müzik alanında yapılabilecek etkinliklere fen bilimleriyle ilgili farklı şarkılar ile öğrencilerin kendilerinin yazmış ve beslemiş olduğu şarkıları; görsel sanatlar alanına ise yakma sanatını, kolaj, çizim ve biçim çalışmaların ve seyreltik asitle metale işleme tekniğini eklemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Fen bilimleri, Sanat, Müzik, Görsel sanatlar

The Place and Importance of Artistic Activities in Science Teaching: A Review Study

Öz

Inspired by the interdisciplinary teaching model, this review study was conducted to provide the design of science and art integration in order to realise effective and high quality science teaching. Document analysis method, one of the qualitative research approaches, was used in the study. In line with the information obtained, it was seen that the cognitive, affective and psychomotor skills of the learners were positively affected by making use of the listenable and memorisable features of educational songs in the field of music, and the contributions of assemblage, sculpture, relief, origami, poster and marbling arts to creativity and product creation skills in the fields of visual arts. With the connection between art and science, the quartet of “art, science, design, and product” can be activated in a cyclical way by scaling the concrete, concretising the abstract, and simplifying the complexity. It is possible to add different songs related to science and songs written and composed by the students themselves to the activities that can be done in the field of music while it is possible to add the art of burning, collage, drawing and shape studies, and metal processing technique with dilute acid in the field of visual arts.

Anahtar Kelimeler

Science, Art, Music, Visual arts

Kaynakça

• Ağgül, Ö., Yıldız, E., Yürüsoy, Ş., & Şimşek, Ü. (2022). Elektriğin iletimi ünitesinin öğretiminde işbirlikli deney yöntemi ve animasyon tekniğinin etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(2) 1073-1086. https://doi.org/10.24315/tred.957933
• Aksu, İ. (2019). Fen bilimleri dersinde öğretim materyali olan şarkıların kullanılmasının öğrencilerin başarı, tutum ve kalıcılık üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Alioğlu, N. (2010). Sanat ve bilim ilişkisi. CLU Cypruz International University, 16(62), 217-228. https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=535329 sayfasından erişilmiştir.
• Alkış-Küçükaydın, M. (2020). Fen eğitiminde kavram öğretimi konulu araştırmaların sistematik derleme yöntemiyle incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 21(2), 36-56. https://doi.org/10.12984/egeefd.746326
• Ayaz, B. (2018). Sanatsal etkinliklerle bütünleştirilmiş fen öğretiminin öğrencilerin fen akademik başarısına, öz yeterlilik algısına ve motivasyonuna etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Baird, P. J. (2001). Children’s song-makers as messengers of hope: participatory research with implications for teacher educators. (Doktora Tezi). https://www.proquest.com/docview/230970047?pq-origsite=gscholar&fromopenview=true&sourcetype=Dissertations%20&%20Theses sayfasından erişilmiştir. (UMI No. 3012660)
• Baker, S. (2012). Classroom karaoke: A social and academic transition strategy to enhance the first-year experience of youth studies students. Youth Studies Australia, 31(1), 25-33. https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=eric&AN=EJ972978&lang=tr&site=ehost-live sayfasından erişilmiştir.
• Bequette, J. W. & Bequette, M. B. (2012). A place for art and design education in the STEM conversation. Art Education, 65(2), 40-47. https://doi.org/10.1080/00043125.2012.11519167
• Bintz, W. P. (2010). Singing across the curriculum. Reading Teacher, 63(8), 683-686. https://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&db=asn&AN=50281818&lang=tr&site=ehost-live sayfasından erişilmiştir.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Caiman, C. & Jakobson, B. (2019). The role of art practice in elementary school science. Science and Education, 28(1-2), 153-175. https://doi.org/10.1007/s11191-019-00036-2
• Chan, Z. C. Y. (2014). Nursing problem-based learning activity: song writing and singing. Nurse Education in Practice, 14(4), 380-384. https://doi.org/10.1016/j.nepr.2014.01.012
• Carless, D. & Douglas, K. (2011). What’s in a song? How songs contribute to the communication of social science research? British Journal of Guidance and Counselling, 39(5), 439-454. https://doi.org/10.1080/03069885.2011.621522
• Crowther, G. J. (2011). The singaboutscience.org database: An educational resource for instructors and students. Biochemistry and Molecular Biology Education, 40(1), 19-22. https://doi.org/10.1002/bmb.20567
• Crowther, G. (2012). Using science songs to enhance learning: an interdisciplinary approach. CBE Life Sciences Education, 11(1), 26-30. https://doi.org/10.1187/cbe.11-08-0068
• Çeker, E. (2017). Eğitsel şarkı ve oyunlarla işlenen fen bilimleri dersinin akademik başarı ve kalıcılık üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Davis, J., Leslie, R., Billington, S., & Slater, P. R. (2010). Origami: a versatile modeling system for visualising chemical structure and exploring molecular function. Chemistry Education Research and Practice, 11(1), 43-47. https://doi.org/10.1039/C001044H
• Demir, Z. M. (2022). Sanat etkinlikleri ile bütünleştirilmiş ilkokul fen bilimleri dersinin öğrenme sürecine etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Dinçer, M. (2008). İlköğretim okullarında müziklendirilmiş matematik oyunlarıyla yapılan öğretimin akademik başarı ve tutuma etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Doymuş, K. & Hamurcuoğlu, C. (2023). Disiplinlerarası bilim eğitimi. A. Karaçöp (Ed.), 21. yüzyılda fen bilimleri öğretimi ve öğretmenler içinde (s. 109-132). Pegem Akademi.
• Efe, H., Gümüş, G., & Umdu-Topsakal, Ü. (2021). Eğitici şarkıların fen bilimleri dersinde kullanımı: Güneş sistemi ve tutulmalar. Ulakbilge Dergisi, 9(62), 935-948. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-09-62-01
• Ertuğrul-Akyol, B., Kahyaoğlu, H., & Köksal, E. A. (2017). Ortaokul fen ve teknoloji dersinde müzikli fen animasyonu kullanımı hakkında öğretmen görüşleri. International Journal of Active Learning 2(1), 23-37. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ijal/ sayfasından erişilmiştir.
• Ertürk, F. E. & Yayan, G. (2012). Bilim ve sanatı birleştiren iki usta. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 453-464. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/313574 sayfasından erişilmiştir.
• Ellis, S. (2021). Let’s integrate science. (Yüksek Lisans Tezi). https://www.proquest.com/dissertations-theses/lets-integrate-science/docview/2616651355/se-2?accountid=159111 sayfasından erişilmiştir. (UMI No. 28869448).
• Göğebakan, C. (2007). İç mekânda özgün rölyef arayışları. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Gurnon, D., Voss-Andreae, J., & Stanley, J. (2013). Integrating art and science in undergraduate education. Plos Biology, 11(2), 1-4. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.1001491
• Güç, E. (2011). Geleneksel Türk sanatlarından Ebru’nun fen eğitiminde kullanılması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Gürcan, F. (2021). Animasyon destekli kavram karikatürleriyle zenginleştirilmiş bilimsel senaryo etkinliklerinin 7. sınıf öğrencilerinin üstbiliş, sorgulayıcı öğrenme ve bilimsel okuryazarlık düzeyleri üzerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Hoepfl, M. C. (1997). Choosing qualitative research: A primer for technology education researchers. Journal of Technology Education, 9(1), 47-63.
• Hubenthal, M., O’Brien, T., & Taber, J. (2011). Posters that foster cognition in the classroom: multimedia theory applied to educational posters. Educational Media International, 48(3), 193-207. https://doi.org/10.1080/09523987.2011.607322
• Ishihara, S. (2013). Science origami: An effective teaching aid on science. 12. Asya Pasifik Fizik Konferansı’nda sunulmuş bildiri, Japonya Fizik Derneği, Japonya. https://doi.org/10.7566/JPSCP.1.017024
• Kaçar, S. (2012). Görsel sanatlarla bütünleştirilmiş probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrencilerin fen akademik başarılarına, bilimsel yaratıcılıklarına ve sanat etkinlikleriyle öğrenme tutumlarına etkileri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Kar, H. (2015). Görsel sanat etkinlikleriyle desteklenen fen öğretimi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Kar, H. & Çil, E. (2019). Görsel sanat destekli araştırma-sorgulama temelli fen öğretiminin 5. sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç becerileri üzerine etkileri. Pegem Egitim ve Ögretim Dergisi, 9(2), 351-380. https://doi.org/10.14527/PEGEGOG.2019.011
• Kara, F. (2016). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin fen bilimleri dersinde öğrendikleri bilgileri günlük yaşamlarıyla ilişkilendirebilme konusundaki farkındalıkları ile fen bilimleri dersindeki başarıları arasındaki ilişki. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1380-1397. https://doi.org/10.17556/jef.50116
• Kolukırık, K. (2009). İbni Sina’nın musikinin temel konularına yaklaşımı ve onun musiki anlayışında Farabi’nin etkisi. C. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(13), 371-383. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/221455 sayfasından erişilmiştir.
• Kurt, D. & Koçak, N. (2024). Ortaokul fen bilimleri “kuvvet” ünitesi kavramlarının öğretiminde eğitici şarkıların kullanımı: Karma yöntem çalışması. F. Savi-Çakar (Ed.), 2. Uluslararası 21. yy. Eğitim Araştırmaları Kongresi Tam Metin Kitabı içinde (s. 494-504). Inter Congress.
• Küçük, M. (2022). Animasyon destekli ses konusu öğretiminin 6. sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental. The Qualitative Report, 8(1), 100-103.
• Liman-Turan, S. (2021). Sanat etkinlikleri ile modelleme ve fen öğretimindeki örnekleri. H. Ş. Ayvacı (Ed.), Fen öğretiminde model ve modelleme içinde (s. 247-258). Pegem Akademi.
• McComas, W. F. & Wang, H. A. (1998). Blended science: The rewards and challenges of integrating the science disciplines for instruction. School Science and Mathematics, 98(6), 340-348. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.1998.tb17430.x
• MEB. (2018). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB.
• Meral-Tezeren, B., Balim, S., & Yürümezoğlu, K. (2022). STEAM bütünleşik öğrenme modelinin çerçevesi ve yetenek gelişimi için önemi. BAUN Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 24(2), 857-868. https://doi.org/10.25092/baunfbed.1056006
• Needle, A., Corbo, C., Wong, D., Greenfeder, G., Raths, L., & Fulop, Z. (2007). Combining art and science in “arts and sciences” education. College Teaching, 55(3), 114-119. https://doi.org/10.3200/CTCH.55.3.114-120
• Oruç, Ç. (2000). Ebru sanatının fiziksel olarak incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Öz, E. (2022, Eylül 24). Bilim insanlarının hobi olarak başlayan sanatsal çalışmaları ilham veriyor. https://www.indyturk.com/node/556151/haber/bilim-insanlar%C4%B1n%C4%B1n-hobi-olarak-ba%C5%9Flayan-sanatsal-%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1-ilham-veriyor sayfasından erişilmiştir.
• Öztosun, Ö. (2002). İlköğretim okullarında müziklendirilmiş fişlerle yapılan eğitimin ilkokuma öğretimine etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Öztürk, F. (2012, May 28). En güncel ve popüler fen şarkıları [Video dosyası]. https://www.youtube.com/c/Ferhat%C3%96zt%C3%BCrkHoca sayfasından erişilmiştir.
• Sağıroğluları, A. (2017). Ortaokul fen bilimleri dersinde müzik destekli öğretimin öğrenci başarısına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Santangelo, C. D. (2020). Theory and practice of origami in science. Soft Matter, 16(1), 94-101. 10.1039/C9SM01745C
• Serin, A. Y., Sülün, E. N., & Yavuz, E. (2006). Çağdaş dünya ve Türk afiş sanatı bağlamında, Türk afiş ustası İhap Hulusi Görey’in tamamlanmamış afişlerine bir eleştirel bakış. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 17(1), 113-129. https://www.academia.edu/105922907/%C3%87a%C4%9Fda%C5%9F_D%C3%BCnya_Ve_T%C3%BCrk_Afi_%C5%9F_Sanati_Ba%C4%9Flaminda_T%C3%BCrk_Afi_%C5%9F_Ustasi_%C4%B0hap_Hulusi_G%C3%B6rey%C4%B0n_Tamamlanmami%C5%9F_Afi_%C5%9Fleri_ne_Bi_r_Ele%C5%9Fti_rel_?sm=b sayfasından erişilmiştir.
• Smith, T., Higgins, J., Martin, R., Visse, M., & Palmer, T.-A. (2024). The effectiveness of song and music as pedagogical tools in elementary school science lessons: a systematic review of literature. International Journal of Education & the Arts, 25(7) 1-21. https://doi.org/10.26209/ijea25n7
• Stover, P. (2003). Teacher preparation, methods and meterials for music education in rural and one-room schools in selected areas of the midwest (1890-1950). (Doktora Tezi). https://www.proquest.com/docview/305332632/BD90E61A1D8F4866PQ/1?accountid=159111&sourcetype=Dissertations%20&%20Theses sayfasından erişilmiştir. (UMI No. 3094151)
• Sungur, N. (1994). Sanat ve kimya bir arada: Ebru. Bilim ve Teknik, 27(327), 54-59.
• Şaktanlı, S. C. (2007). İlköğretim 4. sınıf İngilizce dersindeki şarkıların müzik öğretmeni destekli öğretiminin öğrencilerin İngilizce dersine ilişkin tutumları ve başarıları üzerine etkisi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Şekerci, H. (2021). Yapılandırmacı yaklaşım kavramına ilişkin sınıf öğretmeni adaylarının görüşlerinin metaforlar aracılığı ile incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 766-795. https://doi.org/10.33711/yyuefd.919625
• TDK. (2023, Mayıs 27). Poster. Türk Dil Kurumu Sözlük: https://sozluk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Turan, S. (2019). İlkokul fen bilimleri dersinde müzik yoluyla öğrenmenin öğrenci başarı düzeyine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Turhan, E. B. & Kılınç, A. (2021). Monolojik ve diyalojik öğretim yapan iki fen bilimleri öğretmeninin kavramsal öğretimlerinin kıyaslanması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 624-657. https://doi.org/10.19171/uefad.801941
• Turkka, J., Haatainen, O., & Aksela, M. (2017). Integrating art into science education: A survey of science teachers’ practices. International Journal of Science Education, 39(10), 1403-1419. https://doi.org/10.1080/09500693.2017.1333656
• Türkoğuz, S. (2008). Görsel sanat etkinlikleriyle bütünleştirilmiş ilköğretim fen ve teknoloji öğretimi. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Ünan, Z., Aksan, Z., & Çelikler, D. (2016). Okul öncesi öğretmen adaylarının canlılar konusuna yönelik origami ile modellemeleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(20), 165-174. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/20.zuhal_unan.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Üstün, A. (2014). Ortaokul 5. sınıf fen ve teknoloji dersi “vitaminler” konusunun “rap ile öğretim”ine ilişkin deneysel bir çalışma. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ sayfasından erişilmiştir.
• Yangın, S., Sarıkaya, M., Bulut, S., & Yangın, N. (2016). Fen bilimleri dersinde çocuk şarkıları ile desteklenmiş öğretimin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin başarısına etkisi. Inesjournal Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(8), 44-57. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/562909 sayfasından erişilmiştir.
• Yalçın, O. (2015). Vecihi Hürkuş’un hayatı ve çalışmaları. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, 24(1), 103-107. https://doi.org/10.33431/belgi.959050
• Yılmaz, M. & Selvi, M. (2024). Fen eğitiminde ekogirişimcilik modeli. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(2), 1497–1523. https://doi.org/10.37217/tebd.1445952
• Yolcu, O., Gündoğdu, K., & Akar-Vural, R. (2018). Fen bilimleri dersinde mizah temelli geliştirilen içerik üzerine bir durum çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1305-1332. https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue/38234/442092 sayfasından erişilmiştir.