Sevim Burak’ın İşte Baş, İşte Gövde, İşte Kanatlar Adlı Oyununda Grotesk Beden İmgesi ve Karnavalesk Unsurlar

Yıl 2023, Sayı: 37, 13 - 23, 21.12.2023

Arzu Özyön

https://doi.org/10.26650/jtcd.1307072

Öz

Bu çalışma geç Rönesans döneminde grotesk kavramı bağlamında en dikkat çeken eserlerden biri olan Rabelais’in Gargantua ve Pantagruel (1564) eserinden yola çıkarak Bahtin’in ağız, parçalanmış beden uzuvları, anüs ve üreme organları gibi organlar üzerine temellendirdiği grotesk beden imgesine odaklanmaktadır. Bu doğrultuda, Sevim Burak’ın İşte Baş, İşte Gövde, İşte Kanatlar adlı tiyatro oyunu Bahtin’in grotesk beden imgesi çerçevesinde analiz edilerek oyunun, temel olarak üç unsur üzerine inşa edilmiş olduğu tespit edilmiştir: ağız ve sonu gelmeyen iştah ile oburluk, uzuvlarına ayrılmış beden, vücudun alt bölgeleri ile dışkılama edimi. Ayrıca, Bahtin tarafından grotesk ile ilişkilendirilen karnaval teorisine ait bazı bulgulara rastlanmış; oyunun sadece Rönesans grotesk (güldürü) özellikleri değil, romantik grotesk(tekinsizlik) özellikleri de taşıdığı ortaya konmuştur. Bu bağlamda çalışmanın amacı, Bahtin’in grotesk beden imgesi ile Sevim Burak’ın oyunu arasında bir ilişki kurarak grotesk beden imgesinin Türk tiyatrosundaki özgün kullanımını örneklemektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Tiyatrosu, Rönesans (halk) groteski, romantik grotesk, grotesk beden imgesi, karnavalesk

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Grotesque Body Image and Carnivalesque Elements in Sevim Burak’s Play Here Is the Head, Here Is the Body, Here Are the Wings

Öz

This study initially focuses on the grotesque body images which Bakhtin constructed on organs such as the mouth, dismembered body parts, anus, and reproductive organs by taking Rabelais’s Gargantua and Pantagruel (1564), one of the most remarkable works in the context of the grotesque during the late Renaissance period. The study then accordingly analyzes Sevim Burak’s play Here Is the Head, Here Is the Body, Here Are the Wings in the framework of Bakhtin’s grotesque body image and determines the play to have basically been constructed over three elements: mouth and insatiable appetite (i.e., gluttony), the dismembered body, and the lower parts of the body and defecation. The article also encounters some findings on carnival theory that Bakhtin related to the grotesque and reveals Burak’s play to not only carry the elements of the Renaissance grotesque (i.e., laughter), but also the elements of the Romantic grotesque (i.e., uncanny). In this context, the study aims to exemplify the original use of grotesque body images in Turkish Theatre by constructing a relationship between Bakhtin’s grotesque body image and Sevim Burak’s play.

Anahtar Kelimeler

Turkish theatre, Renaissance (folk) grotesque, romantic grotesque, grotesque body image, carnivalesque

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Adakoğlu, Doruk. “Nedir Bu Sanat Terimi: Grotesque” (Şubat 28, 2023) https://www.soylentidergi.com/nedir-bu-sanat-terimi-grotesque/ google scholar
• Bakhtin, Mikhail. Karnavaldan Romana- Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar. Editör Mehmet Küçük. Çeviren Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001. google scholar
• Bahtin, Mihail. Rabelais ve Dünyası. Editör Meltem Gürle. Çeviren Çiçek Öztek. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005. google scholar
• Belkıs, Özlem. “Sevim Burak’ın Oyun Metinlerinde Kadınlar.” Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, Cilt 0, Sayı 14, (2009): 28-44. google scholar
• Burak, Sevim. Everest My Lord- İşte Baş, İşte Gövde, İşte Kanatlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014. google scholar
• Edwards, Justin D. ve Graulund, Rune. Grotesque. London and New York: Routledge. 2013. google scholar
• Sigmund Freud, The Uncanny. Translated by David Mclintock. Çeviren Arzu Özyön. London: Penguin Books, 2003. google scholar
• Gray, Martin. A Dictionary of Literary Terms. Çeviren Arzu Özyön. Harlow: Longman, 1988. https://archive.org/details/dictionaryoflite0000gray/mode/2up google scholar
• Güçbilmez, Beliz. “Tekinsiz Tiyatro: Sahibinin Sesi/ Sevim Burak’ın Metninde Tekinsiz Teatrallik ve Minör Ses’in Temsili.” Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Cilt 16, Sayı 16, (2003): 4-17. https://doi.org/10.1501/TAD_0000000022 google scholar
• Güçbilmez, Beliz. “Sevim Burak’ı Artaud ile Okumak.” Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Cilt 32, Sayı 32, (2011):47-60. https://doi.org/10.1501/TAD_0000000272 google scholar
• Güngörmüş, Nilüfer. “Sevim Burak ve Kimlikler.” Notos Öykü İki Aylık Edebiyat Dergisi, (Ağustos-Eylül) (04), (2017):22-28. google scholar
• Kayser, Wolfgang. The Grotesque in Art and Literature. Translated by Ulrich Weisstein. Çeviren Arzu Özyön. Bloomington: Indiana University Press, 1963. google scholar
• Keçeli, Fatma. “Türk Oyun Yazarlığında Postmodernist Eğilimler ve Örnek Oyun Okumaları” (Doktora Tezi) Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sahne Sanatları Anabilim Dalı, İzmir, 2007. google scholar
• Koçakoğlu, Bedia. Aşkın Şizofrenik Hali Sevim Burak. Konya: Palet Yayınları, 2009. google scholar
• Kristeva, Julia. Korkunun Güçleri. İğrençlik Üzerine Deneme. Çeviren Nilgün Tutal. Sanat ve Kuram Dizisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2004. google scholar
• Mc Elroy, Bernard. Fiction of the Modern Grotesque. Çeviren Arzu Özyön. New York: St. Martin’s Press, 1989. google scholar
• Tokat, Burcu. “Tekinsiz Mekanların Gölgesinde Sevim Burak” İkinci Bir Yaşam: Sevim Burak’ın Edebiyat Dünyası içinde, editör M. Demirtaş, 139-155. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018. google scholar
• Ünlüaycıl, Nil. “Grotesk Anlatım ve Türk Oyun Yazarlığında Kullanımı.” Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Cilt 16, Sayı 16, (2003): 68-84. https://doi.org/10.1501/TAD_0000000018 google scholar
• Yılmaz, Burhan. “Sanatta İdeal Beden İmgesi, Öteki ve İğrençlik Bağlamında Bir Araştırma.” Sanat ve İnsan Dergisi, 5(1), (2021): 161-168. google scholar