KÂMÎ DİVANINDA RAKİP TİPİ VE RAKİP İLE İLGİLİ TASAVVURLAR

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 877 - 889, 15.06.2018

Hasan Ekici

Öz

Klasik Türk
şiirinde aşk; âşık-maşuk-rakip üçlüsü arasında daha çok âşığın penceresinden
yansıyan duygularla anlam kazanan bir temadır. Âşık, sevgiliye ulaşma yolunda
her türlü engeli göze alan geleneksel bir tiptir. Bu engellerin başında
geleneksel aşk üçlüsünün vazgeçilmez unsurlarından biri olan rakip tipi yer
almaktadır. Divanlarda çeşitli tasavvurlarla dikkat çeken rakip, âşığa yaptığı
kötülüklerle ön plana çıkar. Kötü huylu olan rakip, âşığın sevgiliye ulaşmasına
ve sevgiliden ilgi görmesine engel olur. Rakip, sevgiliden itibar gördüğü,
sevgilinin yanından hiç ayrılmadığı için âşığın en büyük düşmanıdır. Bu nedenle
rakip engelinin ortadan kalkması bütün âşıkların ortak dileğidir.

Bu çalışmada, Kâmî’nin şiirlerinde geçen “rakip” tipi
üzerinde durulacak, rakip kelimesinin yaygınlaşan anlamlarına değinilecektir.
Bu bağlamda Kâmî’nin şiirlerindeki rakibin özellikleri ve rakip ile ilgili
tasavvurlar hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kâmî, Klasik Türk şiiri, rakip, maşûk, âşık

Kaynakça

• AYDIN, A. (2013). Divan Şiirinde Rakip Portresi. Ankara: Sonçağ Yayınları.
• BATİSLAM, H. D. (2003). Divan Şiirinde Âşık, Sevgili, Rakip Üçlüsü ve Ölüm. Folklor / Edebiyat, IX(XXXIV), 186-199.
• BATİSLAM, H. D. (2013). Divan Şiirinde Rakip ve Leyla Hanım’ın Rakip Gazeli. Turkish Studies, 8(13), 21-35.
• ÇAVUŞOĞLU, M. (2006). Divanlar Arasında. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, F. (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• KARTAL, A. (2009). Lügat-i Nâcî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KESKİN, K. N. (2010). Maşûk, Âşık ve Rakip Arasındaki Hiyerarşik İlişkiler. Turkish Studies, 5(3), 400-420.
• ÖBEK, A. İ. (2009). Habis Bir Tür Yılan ve Karşıt Yıldız Olarak Rakîb. Gazi Türkiyat, 5, 271-302.
• ÖZYILMAZ, K. (1994). Kâmî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• PAKALIN, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• PALA, İ. (1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü I-II. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• SEFERCİOĞLU, M. N. (2001). Nev’î Divanı’nın Tahlîli. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ŞEMSETTİN, S. (1989). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• ŞENTÜRK, A. A. (1995). Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Rakibe Dair. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• YAZICI, G. E. (1998). Edirneli Kâmî ve Divanı. (Yay. Haz. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları), [http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,195832/kami-divani.html] (01.02.2018).
• YILDIRIM, A. (2009). Kâmî Divanı (Edirneli Efendi Çelebi) Hayatı, Sanatı, Eserleri ve DivanınınTenkitli Metni. Ankara: MEB Yayınları.
• YILDIRIM, A. (2011). Kâmînin Divan Şiiri ve Şairi Hakkındaki Düşünceleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 185-198.
• ZAVOTÇU, G. (2006). Divan Edebiyatı Kişiler-Kişilikler Sözlüğü. Ankara: Aydın Kitabevi.