KÜLTÜREL BELLEK MEKÂNI: BARAK ODASI VE GELENEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 4, 1519 - 1533, 15.12.2020

Cevdet Avcı

Öz

İnsanın fizikî ve sosyal çevresiyle kurduğu ilişkiler bütünü kültür yapılarını oluşturur. Bu yapılar toplumların kültürel belleğini teşkil eder. Yaşanılan mekânlar, kültürel bellek biçimlerinin kodlama alanıdır. Mekân, toplumun bellek deposu olarak kültürel sürekliliğin sağlanmasına katkıda bulunur. Topluluğun üyeleri tarafından aynı mekânda bulunmak, ortak deneyimin ve belleğin paylaşılmasını sağlar. Bu ortamlarda kuşaklar arası bir kültürel iletişim söz konusudur. Aynı mekânda bulunmanın belirlediği ortak davranış kalıpları, topluluğun değer ve tutumlarının oluşmasında önemli bir etkendir. Makalede Barak Türkmenlerine ait köy odaları kültürel bellek mekânı olarak incelenmiştir. Makalenin amacı, kültürel bellek mekânı olarak Barak odasının, topluluğun tarihî ve edebî kimliğini korumada oynadığı rolü ortaya koymaktır. Bu çerçevede öncelikle literatür taraması yapılmış, veriler doküman analizi tekniğiyle toplanmış ve tespit edilen verilerin doğrulanmasında kaynak kişilerle görüşmeler yapılmıştır. Yapılan incelemede Barak Türkmenlerinin göç ve iskân süreçlerinde oluşan sözlü kültür ve sözlü tarih belleğinin oda ekseninde korunup kuşaklar arasında aktarıldığı tespit edilmiştir. Barak odalarının yöre kültüründe meclis, misafirhane, eğlence mekânı, yas evi gibi birden çok işleve sahip olması, bu kültürel paylaşıma ortam hazırlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel bellek, mekân, Barak, gelenek, oda

Kaynakça

• Aktulum, K. (2014). Folklorik imgelem. Millî Folklor, 26(101), 277-290.
• Arslan, E. (2014). Ahi örgütlerinden Urfa sıra gecesine uzanan bir kültür geleneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,1(1), 5-15.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. (çev. A. Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Atlı, S. (2018). Türkiye’deki geleneksel sohbet toplantıları üzerine bir değerlendirme. Millî Folklor, 30(117), 88-101.
• Avcı, C. (2015). Gaziantep Barakları anonim halk edebiyatı ve halk kültürü araştırması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aymard, M. (1990). Mekânlar. Akdeniz mekân ve tarih. (Fernand Braudel'in yönetiminde: Braudel, Coarelli ve Aymard). (çev. N. Erkurt). İstanbul: Metis Yayınları. Bachelard, G. (2014). Mekânın poetikası. (çev. A. Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri. (çev. B. Vardar, M. Rifat). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bascom, W. R. (2010). Folklorun dört işlevi. (çev. F. Çalış). Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar 2. (Ed. M. Ö. Oğuz, S. Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Birekul, M. (2014). Mekânın kodlama gücü: medeniyetlere hayat veren yapılar. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 1(2), 61-77.
• Blight, W. D. (2015). Bellek patlaması: neden ve neden şimdi?. Zihinde ve kültürde bellek. (haz. P. Boyer, J. V. Wertsch). (çev. Y. A. Dalar). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Bourdieu, P. (1997). Televizyon üzerine. (çev. T. Ilgaz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bozkurt, T. (2016). Konya-Gökyurt (Kilistra) köy odaları. Millî Folklor, 28(109), 201-216.
• Butler, C. A. (2015). Kolektif belleğin şekillendirilmesinde tekrarlanan hatırlamanın rolü. Zihinde ve kültürde bellek. (haz. P. Boyer, J. V. Wertsch). (çev. Y. A. Dalar). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Ceyhan, Ç., Anbarlı, Z. Ö., Ova, N. (2017). Zamanın izinde kenti deneyimlemek: kent ve bellek üzerine oto-etnografik bakışlar. Moment Dergi, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 4(1), 92-114.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar. (çev. A. Şenel). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connerton, P. (2012). Modernite nasıl unutturur. (çev. K. Kelebekoğlu). İstanbul: Sel Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2005). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Demir, S. (2012). Kültürel bellek, gelenek ve halkbilimi müzeleri. Millî Folklor, 24(95), 184-195.
• Draaisma, D. (2014). Bellek metaforları, zihinle ilgili fikirlerin tarihi. (çev. G. Koca). İstanbul: Metis Yayınları.
• Dundes, A. (1998). Halk kimdir? (Who are the folk?). (çev. M. Ekici). Milli Folklor, 31, 139-157.
• Ekici, M. (1990). Batı Anadolu köy odaları. Türk Kültürü, XXVIII(332), 744-751.
• Ekici, M. (2000). Halk, halk bilimi ve halk bilgisi üzerine bir deneme. Milli Folklor, 45, 2-8.