NİYÂZÎ’NİN VAK‘A-I MANSÛR-I HALLÂCÎ ADLI MESNEVİSİ VE MESNEVİNİN ROMAN JAKOBSON’UN BİLDİRİŞİM MODELİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 103 - 123, 15.03.2021

Kadriye Yılmaz

Öz

İslâm tarihinin efsaneleşen kişiliklerinden Ebü’l-Mugīs el-Hüseyn b. Mansûr el-Beyzâvî (H.224-309/M.858-922) daha yaygın adı ile Hallâc-ı Mansûr’un ilginç hayatı, başlangıçta çeşitli söylencelerde sonrasında Ferîdüddin Attâr (ö.618/1221)’a ait Tezkiretü’l-evliyâ (617/1220) ve Attar’a ait olduğu tartışmalı olan Cevherü’z-zât gibi yazılı kaynaklarda geçer. Konu, Türk edebiyatında da ilgi uyandırmış, divan şiirinde mazmun boyutunda, ayrıca çeşitli mesnevilerde hikâye edilmiştir. Bunlardan ilki, on beşinci yüzyıl sonu ile on altıncı yüzyıl başında yaşamış bir Osmanlı şairi olan Niyâzî’ye ait, 1536 tarihli bir mesnevidir. Eserin yurt dışında ve yurt içinde otuz dört nüshası tespit edilmiştir. Bu araştırma, Arnavutluk Devlet Arşivleri Türkçe Yazmaları Bölümü numara 41’de kayıtlı geç dönem bir nüsha olan (istinsah tarihi 1308/1890) Vak‘a-i Mansûr-ı Hallâcî adlı nüshasının tanıtımı, diğer yazmalarla bağının kurulması ve metin tipi ve tekniği bakımından analizini içermektedir. Makalenin sonunda R. Jakobson’un Bildirişim Modeli, metne uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, anlatı, Mansûr-nâme, Hallâc-ı Mansûr

Kaynakça

• Abdülkerîm Zeydân (1979). Fıkıh usûlü. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Ahmet Eflâkî (1964). Âriflerin menkıbeleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ateş, S. (1993). Cüneyd-i Bağdâdî. TDV İslâm Ansiklopedisi, 8, 119-121.
• Cebecioğlu, E. (1988). Hallac-ı Mansur. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXX, 329-350.
• Ferîdüddîn Attâr (1984). Tezkiretü’l-Evliya. Bursa: İlim ve Kültür Yayınları.
• Gürer, D. (2010). Şiblî, Ebû Bekir. TDV İslâm Ansiklopedisi, 39, 125-126.
• Hallac-ı Mansur (2012). Tavasin ‘Enel Hak’. İstanbul: Mezopotamya Kitaplığı.
• Mehmed Tâhir (Bursalı). Osmanlı Müellifleri, II, İstanbul 1335.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî (2007). Mesnevî-i Şerîf. Ankara: Timaş Yayınları.
• Massignon, M. L. (2006). İslam'ın mistik şehidi Hallâc-ı Mansûr'un çilesi. İstanbul: Ardıç Yayınları.
• Mojaddedi, J. (2003). Hallāj, Abu'l-Moḡıṯ Hosayn. Encyclopaedia Iranica, 2003, XI/6, s. 589-592, http://www.iranicaonline.org/articles/hallaj-1
• Niyâzî (1308). Vakâyi-i Hallâc Mansur. Arnavutluk Devlet Arşivleri Türkçe Yazmaları Bölümü nu: 41.
• Öztürk, Y. N. (2012). Enel Hak isyanı Hallâc-ı Mansûr, I-II, İstanbul: Yeni Boyut Yayınları.
• Schimmel, A. M. (2009). Hallac “Kurtarın Beni Tanrı’dan”. İstanbul: Pan Yayınları.
• Sunar, C. (1978). Ana hatlariyle İslâm tasavvufu tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Taşar, Y. (2017). Mürîdî Aydınî’nin Mansûr-nâme’si ve Mansûr-nâme’deki tasavvuf öğretisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Tatcı, M. (1994). Mansûr-nâme - Niyâzî. İstanbul: MEB Yayınları.
• Tatcı, M. (2008). Niyâzî-i Kadîm Hallâc-ı Mansûr Menâkıbnâmesi. İstanbul: H Yayınları.
• Tatcı, M. (2016). Niyâzî-i Kadîm Hallâc-ı Mansûr Menâkıbnâmesi. İstanbul: H. Yayınları.
• Tatcı M. (2003). Mansurnâme. TDV İslâm Ansiklopedisi, 28, 17-18.