SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE SÖZLÜ VE YAZILI EDEBİYAT ÜRÜNLERİNİN KULLANIMI KONUSUNDA YAPILMIŞ LİSANSÜSTÜ TEZLERİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 349 - 369, 15.03.2021

Hüseyin Bayram

Öz

Günümüz Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı, yapılandırmacı yaklaşım temelinde yürütülmektedir. Söz konusu yaklaşım temelinde kullanılan öğretim araçlarından biri, sözlü ve yazılı edebi ürün yelpazesidir. Bu araştırma, Sosyal Bilgiler öğretiminde sözlü ve yazılı edebi ürünlerin kullanımı konusunda yapılmış lisansüstü tezlerin incelenmesine ilişkindir. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden doküman incelemesi ile yürütülmüştür. Çalışma kapsamında Türkiye’de araştırma konusuna yönelik yapılmış tüm lisansüstü tezler incelenmiştir. Veri toplama süreci, 13 değişken kapsamında yürütülmüştür. İncelenen tezlerin belirlenmesinde herhangi bir örneklem seçim tekniği kullanılmamış, ulaşılan tüm tezler veri kaynağı olarak işe koşulmuştur. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz ve içerik analizi teknikleri bir arada kullanılmıştır. Ulaşılan bulguların bir bölümü frekans ve yüzde hesapları kapsamında tablolaştırılmış, diğer bölümü ise açıklamalar biçiminde ifade edilmiştir. Araştırmanın sonunda; Türkiye’de Sosyal Bilgiler öğretiminde sözlü ve yazılı edebi ürünlerin kullanımı konusunda yapılmış bilimsel çalışmaların çeşitli açılardan yetersiz olduğu tespit edilmiş ve bu bağlamda önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, edebi ürünler, sözlü edebiyat, yazılı edebiyat

Kaynakça

• Akkuş, Z. (2007). Tarih öğretiminde edebî ürünlerin öğrenci başarısına etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arslan, E. (2014). Ortaokul 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde kullanılan hikâye anlatım yönteminin akademik başarıya etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arslantürk, Z. (2001). Sosyal bilimler için araştırma metod ve teknikleri. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Aziz, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bacak, S. (2008). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde öykü tabanlı öğrenme yaklaşımının öğrenenlerin akademik başarı ve yaratıcılıklarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Balcı, A. (2009). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Barth, J. L. (1991). Elementary and junior high/middle school social studies curriculum. Activities and materials. Lanham: University Press of America, Inc.
• Başol, G. (2008). Bilimsel araştırma süreci ve yöntem. (Ed. O. Kılıç ve M. Cinoğlu). Bilimsel araştırma yöntemleri içinde. (s.113-142). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Beldağ, A. ve Aktaş, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî eser kullanımı: Nitel bir çalışma. Journal of Education Faculty, 18(2), 953-981.
• Bölücek, B. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde türkülerden yararlanmanın öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kaya, F. B., Golynskaia, A. ve Dereli, K. (2019). Türkçe eğitimi üzerine yabancı öğrencilerce yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1052-1067.
• Combs, M. ve Beach, J. D. (1994). Stories and storytelling: Personalizing the social studies. The Reading Teacher, 47(6), 464-471.
• Çencen, N. (2010). 11. sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinde tarih öğretmenlerinin “edebi ürün kullanımına ilişkin görüşleri. Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çiltaş, A., Güler, G. ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
• Davis, J. C. ve Palmer, J. (1992). A strategy for using children’s literature to extend the social studies curriculum. Social Studies, 83(3), 125-128.
• Demir, S. B. (2011). Sosyal bilgiler öğretim programına göre tasarlanmış hikâyelerin etkililiği. Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Demirel, Ö. (1999). Planlamadan değerlendirmeye öğretme sanatı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Doğru, M., Gençosman, T., Ataalkın A. N. ve Şeker, F. (2012). Fen bilimleri eğitiminde çalışılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin analizi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, IX(1), 49-64.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Ercan, R. (2015). Eğitimin felsefi temelleri. (Ed. N. Saylan). Eğitim bilimine giriş içinde. (s.55-89). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erden, M. ve Akman, Y. (2012). Gelişim ve öğrenme. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Ertürk, S. (1972). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Yelkentepe Yayın.
• Geçit, K. ve Kartal, A. (2010). Türkiye’deki Sosyal Bilgiler eğitimi araştırma konuları üzerine bir inceleme. International Conference on New Trends in Education and Their Implications, (s. 1001-109).
• Gevenç, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretiminde fıkraların kullanımı. Yüksek Lisans Tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M. ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye’deki eğitim araştırmalarında eğilimler: Bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 455-459.
• Gülbahar, Y. ve Alper, A. (2009). Öğretim teknolojileri alanında yapılan araştırmalar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,42(2),93-111.
• Gülüm, K. ve Ulusoy, K. (2008). Sosyal bilgiler dersinde göç konusunun işlenişinde halk türkülerinin kullanılması (Örnek bir çalışma). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 112-127.
• Haçat, S. O. ve Demir, F. B. (2018). Sosyal Bilgiler eğitimi üzerine yapılan doktora tezlerinin değerlendirilmesi (2002-2018). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 948-973.
• Johannessen, L. R. (2003). Making history come alive with the nonfiction literature of the Vietnam war. Social Studies. 94(4), 171-179.
• Karadağ, E. (2009). Eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-87.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaymakçı, S. (2017). Türkiye’de tarih öğretiminin yönelimi üzerine bir değerlendirme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(6), 2153-2172.
• Kaymakçı, S. ve Er, H. (2009). Türk inkılâp tarihi ve Atatürkçülük konularının öğretimi üzerine yapılan tezlerin analizi. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(9), 165-180.
• Kılıçoğlu, G. (2012). Sosyal Bilgiler tanımı, dünyada ve ülkemizde gelişimi ve önemi. (Ed. M. Safran). Sosyal bilgiler öğretimi içinde. (s.4-14), Ankara: Pegem Akademi.
• Kolaç, E. ve Özer, H. (2018). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünlerin kullanımı ve değer aktarımındaki katkılarına yönelik öğretmen adaylarının görüşleri. Uluslararası TürkçeEdebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2629-2655
• Kothari, C. R. (2004). Research methodology: Methods and techniques. New Delhi: New Age International Publishing.
• MEB (2005). Sosyal Bilgiler 4. ve 5. Sınıf Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2018). Sosyal Bilgiler 4, 5, 6 ve 7. Sınıf Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Neuman, W. L. (2010). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar. (Çev. Sedef Özge). İstanbul: Yayınodası Yayınları.
• Oğuzkan, A. F. (1993). Eğitim terimleri sözlüğü. Ankara: Emel Matbaacılık.
• Oruç, Ş. ve Erdem, R. (2010). Sosyal Bilgiler öğretiminde biyografi kullanımının öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersine ilişkin tutumlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 215-229.
• Öztürk, C. (2015). Sosyal Bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. (Ed. C. Öztürk). Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi içinde. (s.2-30). Ankara: Pegem A Akademi Yayıncılık.
• Öztürk, C. ve Deveci, H. (2011). Farklı ülkelerin sosyal bilgiler öğretim programlarının değerlendirilmesi. (Ed. C. Öztürk). Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programları içinde. (s. 1-41). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde yazılı edebiyat ürünlerini ders aracı olarak kullanmanın duyuşsal davranış özelliklerini kazanmaya etkisi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 15, 173-182.
• Polat, M. (2013). Fen bilimleri eğitimi alanında tamamlanmış yüksek lisans tezleri üzerine bir araştırma: celal bayar üniversitesi örneği. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 46-58.
• Prior, L. (2003). Using documents in social research. London: Sage Publications.
• Senemoğlu, N. (1997). Gelişim, öğrenme ve öğretim. Ankara: Spot Matbaacılık.
• Sönmez, V. (2005). Hayat ve Sosyal Bilgiler öğretimi öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, M., Göğebakan-Yıldız, D. ve Duman, Ş. (2011). Türkiye’deki Sosyal Bilgiler eğitimi tezleri üzerine bir değerlendirme. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, II(2), 96-12.
• Şimşek, S. (2015). Eğitim ile ilgili temel kavramlar. (Ed. N. Saylan). Eğitim Bilimine Giriş içinde. (s.1-17), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Tarman, B., Acun, İ. ve YÜKSEL, Z. (2010). Sosyal Bilgiler eğitimi alanındaki tezlerin değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(3), 725-746.
• Tekgöz, M. (2005). İlköğretim 7. sınıf Sosyal Bilgiler dersinde edebiyat temelli öğretim yönteminin öğrencilerin akademik başarısına ve kalıcılığa etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Temel, S., Şen, Ş. ve Yılmaz, A (2015). Fen eğitiminde probleme dayalı öğrenme ile ilgili yapılan çalışmalara ilişkin bir içerik analizi: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 565-580.
• Top, M. (2009). İlköğretim 8. sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersinin öğretiminde edebî ürünlerin kullanımının öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi. tubess.gov.tr. adresinden 03.01.2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ulutaş, F. ve Ubuz, B. (2008). Matematik eğitiminde araştırmalar ve eğilimler: 2000-2006 yılları arası. İlköğretim Online,7(3), 614-626.
• Ünlü, İ. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ders materyali olarak edebî ürün kullanımına yönelik görüşleri. International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(22), 120-136.
• Varış, F. (1985). Eğitim bilimine giriş. Ankara: A. Ü. Eğitim bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Yaşar, Ş. ve Çengelci, T. (2012), Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin bir durum çalışması. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 1-23.
• Yeşilbursa, C. C. ve Sabancı, O. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünlerin kullanımına ilişkin görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 19-33.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.