SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN BAKIŞ AÇISINDAN ETİK DEĞER OLARAK MERHAMET KAVRAMI

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 370 - 383, 15.03.2021

Beyhan Bayrak , Abamüslim Akdemir

Öz

Bu araştırmada, etik değer olan merhamet kavramının önemi, değeri, anlamı, bu kavramın öğrencilere kazandırılması ve sürekliliği için yapılması gereken çalışmaların ve etkinliklerin neler olduğu ve etik değer olarak merhamet kavramının gerekliliği sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmada nitel yaklaşım benimsenmiştir. Araştırma 2017- 2018 eğitim- öğretim yılı Bursa ili Gemlik ilçesinde bulunan ortaokullarda görev yapan 15 sosyal bilgiler öğretmeni ile görüşme yapılarak tamamlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre sosyal bilgiler öğretmenlerinin büyük kısmı etik değer olan merhamet kavramını sıkıntı, acıma duygusu, keder, üzüntü, vicdan ve yufka yüreklilik olarak tanımlamışlardır. Araştırmaya katılan sosyal bilgiler öğretmenlerinin tamamına yakını çocuklarda ve gençlerde ahlaki olarak merhamet kavramının azaldığını ifade etmişlerdir. Ayrıca sosyal bilgiler öğretmenlerinin yarıdan fazlası merhamet eğitiminin ortaokulda gerekli olduğunu ve ders kitaplarında daha fazla yer verilmesi gerektiği yönünde görüş bildirmişlerdir. Sosyal bilgiler öğretmenleri ahlak eğitimin öncelikli olarak ailede başladığını, çocukların bu değerleri ailelerini rol model alarak kazandıklarını ve bu sebeple bu eğitimin öncelikli olarak ailede verilmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Okul eğitiminde de öğrenci merkezli yöntem ve tekniklerin kullanılması ayrıca kitap okuma, örnek olay incelemesi, drama, tiyatro gibi çeşitli etkinliklerle merhamet kavramının öğrencilere kazandırılması gerektiğini ifade etmişlerdir. Araştırmanın önerileri arasında, ahlaki değer olan merhamet kavramının okuldaki programlarda daha fazla yer verilmesi, değer eğitiminin ayrı bir ders olarak okutulması, değerlerin doğru bir şekilde aktarılması için ailelerin ve öğretmenlerin uygun model ve işbirliği içerisinde olması sayılabilir.

Anahtar Kelimeler

Etik, değer, merhamet eğitimi, sosyal bilgiler öğretmeni

Kaynakça

• Aydın, M. Z. ve Akyol Gürler, Ş. (2012). Okulda değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Aristoteles. (2014). Retorik. (Çev. Doğan, M. H.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aktaş, Z. ve Bozdoğan, A. E. (2016). Fen bilimleri dersi “insan ve çevre” ünitesiyle bütünleştirilmiş etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin merhamet değerini kazanmalarına etkisi. Değerler Eğitimi Dergisi, 32, 39-57.
• A. (2012). Yedinci sınıf sosyal bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Başok Diş, S. (2017). Bernard Wiliams’ın ahlak kavramı analiz ve sistem eleştirisi. Ankara: Araştırma Yayınları
• Cevizci, A. (2011). Felsefeye giriş. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Çalışkan Akçetin, N. (2016). Merhamet ve devlet: Schopenhauer. Fesefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 71-86.
• Çelikkaya, T. ve Seyhan, O. (2017). Ortaokul öğrencilerinin evrensel değerlere ilişkin algıları: metafor analizi. International Journal Of Languages’ Education And Teaching, 5(4), 958-977.
• Des Jardıns, J. R. (2006). Çevre etiği. (Çev. Keleş, R.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi. 1(2), 75-102.
• Doğan, S., Uğurlu, C. T. ve Çetinkaya, M. (2013). Öğretmenlerin değerler eğitimi üzerine görüşleri (nitel bir çalışma). VI. Ulusal Lisansüstü Eğitim Sempozyumu. Sakarya Üniversitesi.
• Gömleksiz, M. N. ve Kılınç, H. H. (2015). Ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri, beklentileri ve önerileri. Researcher: Social Science Studies, 3(5), 35-45.
• Gür, Ç., Koçak. N., Şirin, N., Şafak, M ve Demircan, A. (2015). İlköğretim öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri ve karşılaştıkları güçlüklerin incelenmesi: Ankara örneği. Asya Öğretim Dergisi, 3(1), 78-91.
• Halstead, J. M. & Taylor, J. M. (2000). Learning and teaching about values: a review of recent research. Cambridge Journal of Education, Vol. 30, No.2. ,169-202. Hökelekli, H. (2011). Gökyüzünden yeryüzüne yayılan bir değer: merhamet ve eğitimi. Diyanet Aylık Dergisi, 244, 13-19.
• İbret, B. Ü., Demirbaş, İ. ve Demir, F. B. (2019). İlkokul 4. sınıf öğrencilerine alternatif etkinliklerle doğal çevreye duyarlılığın kazandırılması. Cumhuriyet International Journal Of Education, 8(1), 258-280.
• İnel, Y. ve Urhan, E. (2018). Model analizi etkinliği: ortaokul öğrencileri hangi değerleri kimden öğreniyor? Gelecek Vizyonlar Dergisi, 2(1), 44-51.
• Karasar, N. (1995). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kıral, B. ve Başdağ, S. (2016). Sınıf öğretmenlerinin merhamet eğitimine ilişkin görüşleri. Trakya Üniversitesi Eğitim fakültesi Dergisi, USOS 2016 Özel Sayısı, 80-96.
• MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6, 7. sınıflar). www.meb.gov.tr
• Rousseau, J. J. (2009). İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı. (Çev. Ünsal O.) İstanbul: Say Yayınları.
• Sağlam, E. ve Genç, S. Z. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(4), 1708-1728.
• Türk Dil Kurumu. (2018). Güncel Türkçe sözlük. http://www.tdk.org.tr adresinden 21. 01. 2018 tarihinde indirilmiştir.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2018). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Ünlü, İ. (2019). İlkokul öğrencilerinin değer yönelimlerinin ahlaki ikilem hikâyeleriyle incelenmesi: sorumluluk değeri örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23(1), 265-287.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2010). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin değer yönelimleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 407-416.