NAZLI ERAY’IN AYIŞIĞI SOFRASI ROMANINDA DERİNLEŞEN MEKÂN

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 4, 1315 - 1327, 15.12.2021

Murat Yusuf Önem

Öz

Sanatçı eserini yaratmak için bir âleme ihtiyaç duyar. Yani onu doğuracağı bir mekânı kurgular. Zihin varoluşu mekândan bağımsız düşünemez. Fakat insanın tanrısal özellikleri onu bağımsız olmak hususunda zorlar. Sanatçı var olmanın acısından kaçacağı ve tekrar var olmanın sevincini yaşayacağı yeni mekânlar arar. Günümüz romanında mekân diğer roman unsurlarına zemin oluşturan ve onları şekillendiren bir işlevde dinamik olarak kullanılır. Nazlı Eray’ın romanlarında mekân dikkat çekici bir unsurudur. Eray özellikle şehirleri ön plana çıkararak mekânı kurgular. Ayışığı Sofrası’ında bir kent olarak Ankara’nın mekânı oluşturmasının yanında daha derinlikli bir mekânla karşılaşılmaktadır. Bu makale, Ayışığı Sofrası’nda çevresel mekân unsurlarını oluşturan fakat mekân üzerine yapılan çalışmalarda ihmal edilen kapılar, sandıklar, çekmeceler gibi mekân birimlerinin romana katkısı üzerine yoğunlaşmaktadır. Romanda mekânın çoğalmasını sağlayan anlatım imkânları da ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Mekânı anlamlandırmak için psikolojinin yanı sıra esas olarak fenomenolojiyi kullanan Bachelard’ın yaklaşımları ağırlıklı olarak metne uygulanmıştır. Metinlerarasılık ve mekânı oluşturması bağlamında Ashabı Kehf’in anlatıda yer alması romanda “mekânlararasılık” olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mekân, Ayışığı Sofrası, roman, Nazlı Eray

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (1991). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Arslan, N. (2003), Nazlı Eray’ın Ankara’sı. Cumhuriyetin 80. Yılını Kutlama Etkinlikleri Çerçevesinde Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, A.Ü. DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, 18 Aralık 2003, s. 65-77.
• Atay, O. (2002). Tutunamayan. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bachelard, G. (2008) Mekânın poetikası. (Çev. Alp Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bahtin, M. (2005) Sanat ve sorumluluk. (Çev. Cem Soydemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayraktar, B. (2017). Mekânın ironisi: Bir deliler evinin yalan yanlış anlatılan kısa tarihi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), s. 925-935.
• Bourneur, R., Quellet, R. (1989). Roman dünyası ve incelenmesi. (Çev. Hüseyin Gümüş). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eray, N. (2012). Ayışığı sofrası. İstanbul: Postiga Yayınları.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin durumu. (Çev. Sungur Savran). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve sembolleri. (Çev. Ali Nahit Babaoğlu). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Mevlâna. (1973). Mesnevi. (Çev. Veled İzbudak), Ankara: MEB Yayınları.
• Sağlık, Ş. (2002). Kurmaca âlemin kurmaca sözcülerinden romanda zaman-mekân-tasvir. Hece, 6 (65/66/67), s. 130-164.
• Sontag, S. (1998). Sanatçı: örnek bir çilekeş. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sözen, M., Tanyeli, U. (1986). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Stanzel, F. K. (1997). Roman biçimleri. (Çev. Fatih Tepebaşılı). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Sümer, F. (1989). Ashabü’l-Kehf. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Şeriatî, A. (1997) Sanat. (Çev. Ejder Okumuş, Şamil Öcal ve Said Okumuş). İstanbul: Şura Yayınları.
• Tekin, M. (2009). Roman sanatı 1 romanın unsurları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Wellek R., Warren A. (1983). Edebiyat biliminin temelleri. (Çev. A. Edip Uysal). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.