ÇAĞDAŞ ÇOCUK ŞİİRİNDE DEĞERLERİN KEŞFİ

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 4, 1660 - 1683, 15.12.2023

Gökçe Demiryürek , Ahmet Fikret Kılıç

https://doi.org/10.7884/teke.1296783

Öz

Değerler eğitiminin giderek önem kazanmasıyla beraber, değerlerin nasıl aktarılacağı sorusu öne çıkmaktadır. Değer aktarımında edebî eserlerden yararlanmak, sıklıkla başvurulan bir yoldur. Bu değer aktarımı ya da değer kazanımı sürecinde kurgusal metinler ön plana çıksa da şiirler, edebî eserler içerisinde doğası gereği değerlere daha yakındır. Değerler ve şiirler, örtük anlam içermesi, iletiyi sezdirerek vermesi ve duygulara hitap etmesi noktalarında örtüşürler. Değerler eğitiminin hedef kitlesi olan çocuklara yönelik şiirlerde değerlerin nasıl yer aldığını bilmek önemlidir. Bu çalışmanın amacı da çağdaş çocuk şiirinde işlenen değerleri ve bu değerlerin dağılımda yıllar içerisinde meydana gelen değişimleri ortaya koymaktır. Bu nedenle 1980 sonrası kaleme alınan çocuk şiirleri değerler bağlamında incelenmiştir. Çalışmada doküman incelemesiyle elde edilen veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Çalışmanın sonucunda şiirlerde bireysel değerlerin kullanımının giderek arttığı, en çok işlenen değerin sevgi, en az ele alınan değerin ise bilimsellik olduğu, şiirlerde değerlerin örtük olarak verildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çocuk şiiri, değerler, çağdaş şiir, 1980.

DISCOVERY OF VALUES IN CONTEMPORARY CHILDREN'S POETRY

Öz

With the increasing importance of values education, the question of how to transfer values also comes to the fore. Making use of literary works in value transfer is a frequently used way. Although fictional texts come to the fore in this value transfer or value acquisition process, poems are closer to values by nature among literary works. Values and poems overlap in that they contain implicit meaning, implicitly convey the message, and appeal to emotions. It is important to know how values take place in poems for children, who are the target audience of values education. The aim of this study is to reveal the values in contemporary children's poetry and the changes in the distribution of these values over the years. Thats why children's poems written after 1980 were examined in the context of values. In the study, the data obtained by document analysis were analyzed by content analysis. As a result of the study, it has been seen that the use of individual values in poems is gradually increasing, the most processed value is love, the least discussed value is scientificity, and the values are implicitly given in the poems.

Anahtar Kelimeler

values, contemporary poetry, 1980., Children's poetry

Kaynakça

• Akarsu, B. (2015). Hipotezlerin, değişkenlerin ve örneklerin belirlenmesi. M. Metin (Ed.), Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 21-43). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Apaydın, F. ve Açıkalın, S. (2015). Türkiye’de 1980 dönüşümü sonrası istikrarsız büyümenin ekonomi politiği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (43), 200-210.
• Aslan, Z. Ş. (2012). Değerler eğitiminde bir yöntem önerisi: edebiyat metinlerinden yararlanma. Değerler Eğitimi Uluslararası Konferansı Bildirileri. İstanbul İl Millî Eğitim Müdürlüğü, 2012, İstanbul, s.47-55.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-144.
• Bağcı, E. (2013). Çocuk edebiyatı ürünleriyle çocuklar üzerine yazılmış eserlerin değerler eğitimi bağlamında karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baki, Y. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin değer aktarımı açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 109-146.
• Berfe, S. (2014). Çocukça. İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Bektaş, F. (2012). Sınıf öğretmenlerinin sahip oldukları değerlere ilişkin bilişsel kurguları: Fenomonolojik bir çözümleme. Kuram ve Uygulamalarında Eğitim Bilimleri, 12(2), 1227-1238.
• Büyükmeriç, E. (2011). Kanatlı düşler. İzmir: Tudem Yayıcılık.
• Büyüköztürk, Ş., Aygün, Ö., Kılıç Çakmak, E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cansız Aktaş, M. (2015). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.), Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 337-371). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çapoğlu, E. ve Okur, A. (2015). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 90-104.
• Çetinkaya, Y. D. (2008). 1980 Devrimi'nde kamusal alan ve kitle siyasetinde dönüşüm. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (38).
• Çınaroğlu, A. (2010). Şiir gemisi. İzmir: Uçanbalık.
• Dağlarca, F. H. (1993). Güneşi doğduran. İstanbul: YKY.
• Dağlarca, F. H. (2007). Okulumuz 1’deki. İstanbul: YKY.
• Dağlarca, F. H. (2008). Dolar biriktiren çocuk. İstanbul: YKY.
• Durbaş, R. (2000). Kırmızı kanatlı kartal. İstanbul: Can Çocuk Yayınları.
• Durmuş, A. (2004). Karakter eğitiminde çevre imkânları. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri. Değerler Eğitimi Merkezi, 26-28 Kasım 2004, İstanbul.
• Eryeşil, O. (2015). Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın çocuk şiirlerinde evrensel değerler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Fırat, E. (2009). Türkiye’de 1980 sonrası yaşanan üç büyük kriz ve sonuçlarının ekonomipolitiği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 501-524.
• Fraenkel, J.R. and Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education. (6th Ed.) New York: Mc Graw Hill.
• Gözütok, F. D. (2010). Millî Eğitim çocuklara ulusal değerleri kazandırmaktan neden vazgeçiyor? İlköğretim Online, 9(2), 601-629.
• Gücal Şahin, Ş. (2007). İlköğretim birinci kademede Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin çocuk eğitimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülelma, Ö. (2017). Necdet Neydim'in çocuk şiirleri üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma, teorik çerçeve – pratik öneriler, 7 farklı nitel araştırma yaklaşımı, kalite ve hususlar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güleryüz, H. (2003). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Gündüz, M. (2019). Mustafa Ruhi Şirin`in eserlerinde eğitsel iletiler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ilgaz, R. (2010). Bütün şiirleri. İstanbul: Çınar Yayınları.
• İpek, Y. (2021). Akademik başarısı yüksek öğrencilerin ahlaki değer yönelimlerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 965-989.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karatekin, K., Gençtürk, E. ve Kılıçoğlu, G. (2013). Öğrenci, sosyal bilgiler öğretmen adayı ve öğretmenlerinin değer hiyerarşisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 411-459.
• Kartal, S. (2020). Türkiye’de eğitim politikalarının dönüşümü: 1980 ve sonrası. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(9), 1-18.
• Kassymova, G. K, Arpentieva, M. R., Yurkova, M. G., Zhdanko, T. A., Gerasimova, J. R., Kravtsov, A. Yu., Egorova, J. V., Gasanova, R. R. ve Larionova, L. A. (2019). Küresel eğitim bağlamında kişisel kişisel gelişim: Değerlerin ve kimliklerin dönüşümü. Bilimsel dergi "NAS RK Bülteni", (6), 195–207.
• Kenan, S. (2009). Modern eğitimde kaybolan nokta: değerler eğitimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(1), 259-295.
• Kohn, A. (1997). How not to teach values: A critical look at character education. Phi Delta Kappan, (78), 428-439.
• Kolaç, E. ve Karadağ, R. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının “değer” kavramına yükledikleri anlamlar ve değer sıralamaları. İlköğretim Online, 11(3), 762-777.
• Köktürk, G. V. (2006). 1980 sonrası süreçte Türk sosyolojisinin temel konuları üzerine bir sözlü tarih uygulaması. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (8), 155-166.
• Küçük, A. (2019). Türkiye'de sosyal ve siyasal değişim: 1980 ve sonrası. Econharran, 3(4), 20-45.
• Küçükavşar, A. ve Hasırcı, S. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerin çocuğa göreliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(24), 57-76.
• Lions Clubs International. (t.y.). Lions Quest PreK-8 kapsam ve sıra. 12 Ocak 2015 tarihinde https://www.lions-quest.org/wp-content/uploads/2015/11/SFG-Scope-andSequencespreads.pdf adresinden erişildi.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Ankara: Nobel Yayınları.
• Meydan, H. (2014). Okulda değerler eğitiminin yeri ve değerler eğitimi yaklaşımları üzerine bir değerlendirme. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-108.
• Nargiza, Y. (2022). Social and moral education of students and development of values. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(1), 300-305.
• Nas, R. (2004). Örneklerle çocuk edebiyatı. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Neydim, N. (2013). Sen ıslık çalmayı bilir misin? İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Oğuzkan, F. (2001). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Otmar, Ö. ve Erdem, A. (2019). Yalvaç Ural’ın çocuk edebiyatı eserlerinde hayvan sevgisi değeri. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 7-34.
• Özcan, U. (2022). Sosyolojide toplumsal değer ve norm kavramlarına yeniden bir bakış. Sosyologca, (23), 19-31.
• Öztürk, Z. (2003). Eğitim tarihimizde okuma toplantılarının yeri ve okunan kitaplar. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 131-155.
• Öztürk, B. ve Öztürk, S. B. (2021). Özge Altınok Lokmanhekim’in resimli çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi. Çocuk Edebiyat ve Dil Eğitimi Dergisi, 4 (2), 138-159.
• Render, G. F., Padilla, J. N. M. ve Krank, H. M. (1989). Assertive discipline: A critical review and analysis. Teachers College Record, 90(4), 607-630.
• Schimmel, D. M. (2003). Collaborative rule-making and citizenship education: An antidote other undemocratic hidden curriculum, American Secondary Education, Summer 31(3).
• Selçuklu değerler eğitimi (2015). Erişildi: http://www.selcukludegerleregitimi.com/. (2015).
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök yayıncılık.
• Sever, S. (2015). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. İzmir: Tudem Yayınclık.
• Susar Kırmızı, F. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Şen, Ü. (2007). Millî Eğitim Bakanlığının 2005 yılında tavsiye ettiği 100 temel eser yoluyla Türkçe eğitiminde değerler öğretimi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şimşek, Ö. (2009). 1980 sonrası Türkiye’de çağdaş sanatta bir ifade olanağı olarak fotoğraf. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şimşek, Y. (2021). Mustafa Kutlu’nun Chef hikâyesinde yozlaşma ve değer yitimi. HikmetAkademik Edebiyat Dergisi 7(15), 282-302.
• Şirin, M. R. (2006). Dünya kardeş sobe. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Şirin, M. R. (2012). Yıldız sayan ağaç. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Taşdemir, E. (2005). 1980 sonrası Türk basını, Türk siyasi hayatı ve basın-siyaset ilişkisi. Selçuk İletişim, 3(4), 173-180.
• Thornberg, R. (2008). The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teacher Education, 24, 1791-1798.
• Tokcan, F. (2017). Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın çocuk şiirlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tunç, A. ve Akın, E. (2020). Miyase Sertbarut'un çocuk kitaplarında fantastik kurgu. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 4(1), 45-53.
• Tunçel, A. (2021). Değerler eğitimi açısından modern eğitimin kökenlerinin eleştirisi. A. Tunçel (Ed.), Rehberim Felsefe: Eğitime Felsefece Bakışlar içinde (s. 99-116). Maltepe Üniversitesi Yayınları.
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (2002), Framework for action on values education in early childhood. Paris: UNESCO and Living Values an Educational Program.
• Ural, Y. (1996). Müzik satan çocuklar. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (18), 107-120.
• Yazıcı, M. (2013). Toplumsal değişim ve sosyal değerler. Electronic Turkish Studies, 8(8).
• Yerlikaya, B. (2020). Toplumsal cinsiyet bağlamında 1980 sonrası Türk sinemasında çalışan kadın imgesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yiğittir, S. ve Öcal, A. (2010). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin değer yönelimleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 407-416.
• Yusufoğlu, N. (2021). Değer ve edebiyat. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 5(2), 173-187.
• Zarifoğlu, C. (2013). Ağaç okul. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Zarifoğlu, C. (2015). Gülücük. İstanbul: Beyan Yayınları.