Osmanlı Devleti’nin Klasik Dönem İdari Yapısı ve İşleyişi

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 11 - 44, 02.03.2023

Veysel Dinler

Öz

Altı yüzyıldan fazla hüküm süren Osmanlı, kuruluşundan XIX. yüzyılın başına kadar, kendine özgü bir idari yapı ve hukuk düzeni ile süre gelmiştir. Batılılaşma eğilimi gösterdiği son bir buçuk yüzyıl Tanzimat dönemi olarak bilinir ve cumhuriyete geçiş aşamasında önemli bir rol oynar. Bu çalışmanın amacı, Osmanlının kendinden önceki Türk ve İslam devletleri ile uzun süre komşuluk ilişkileri içinde bulunduğu Bizans’tan alarak kendine özgü bir biçimde uyguladığı idari kurumları genel hatlarıyla ele almaktır. Çalışma konuyla ilgili literatür taramasına dayanmakta olup, arşiv çalışması yapılmamıştır. Özel olarak siyaset bilimi ve kamu yönetimi öğrencilerinin, genel olarak okuyucunun Osmanlı Devleti’nin klasik dönem idari yapısı ve işleyişi hakkında genel hatlarıyla bilgilendirilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı idaresi, padişah ve saray teşkilatı, Divan-ı Hümayun, Bab-ı Ali, Osmanlı idare teşkilatları, Osmanlı taşra teşkilatı

The Classical Period Administrative Structure and Functioning of the Ottoman Empire

Öz

The Ottoman Empire, which ruled for more than six centuries, from its foundation to the until the beginning of the 19th century, it has continued with a unique administrative structure and legal order. The last century and a half, when Ottoman tended to westernize, is known as the Tanzimat era and plays an important role in the transition to the republic. The aim of this study is to discuss in general terms the administrative institutions that the Ottomans implemented in a unique way, taking from previous Turkish and Islamic states and Byzantium, which had long-term neighborly relations with Ottoman. The study is based on a literature review on the subject, and no archival work has been done. It is aimed to inform the students of political science and public administration, and the reader in general, about the classical period administrative structure and functioning of the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Ottoman administration, Sultan and palace organization, Divan-ı Hümayun, Bab-ı Ali, Ottoman administrative organizations, Ottoman provincial organization

Kaynakça

• Ahıshalı Recep, “Divan-ı Hümayun Teşkilatı” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Aydın M. Akif, Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet, Klasik, İstanbul, 2017.
• Bozkurt Gülnihal, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi (Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon
• Süreci 1839-1939), TTK yayınları, Ankara, 1996
• Doğan Muzaffer, “Divan-ı Hümayun’dan Babıali’ye Geçiş” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat),
• editör: Güler EREN, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Engelhardt, Tanzimat ve Türkiye, çev: Ali Reşad, Kaknüs, İstanbul, 1999.
• Göyünç Nejat, “Osmanlı Devleti’nde Taşra Teşkilatı (Tanzimat’a Kadar)” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Gültepe Necati, “Osmanlılarda Bürokrasi: Merkezin Yönetimi” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Karatepe Şükrü, “Osmanlı’da Din-Devlet İlişkisi” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Kılıç Orhan, “XVII. Yüzyılın ilk Yarısında Osmanlı Devleti’nin Eyalet ve Sancak Teşkilatlanması” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Mert Özcan, “Osmanlı Devleti Tarihinde Ayanlık Dönemi” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Mumcu Ahmet, Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak Divan-ı Hümayun, Ankara Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1976.
• Niyazi Mehmed, Türk Devlet Felsefesi, Ötüken, İstanbul, 1996, 2. Baskı.
• Okumuş Ejder, Türkiye’nin Laikleşme Serüveninde Tanzimat, İnsan, İstanbul, 1999. Ortaylı İlber, Türk İdare Tarihi, TODAİE yayınları, Ankara, 1979.
• Özkaya Yücel, “Merkezi Devlet Yapısının Zayıflaması Sonuçları: Ayanlık Sistemi ve Büyük Hanedanlıklar” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Pamuk Şevket, 100 Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi (1500-1914), Gerçek, İstanbul, 1997, 4. Baskı.
• Saydam Abdullah, Osmanlı Medeniyeti Tarihi, Kemal Matbaacılık, Trabzon, 1995.
• Seyitdanlıoğlu Mehmet, “Divan-ı Hümayundan Meclis-i Mebusan’a Osmanlı İmparatorluğu’nda Yasama” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Sezen Yümni, “Osmanlı’da Din-Devlet İlişkilerinin Teorik ve Teolojik Bağlarıyla Uyumu” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Veysel Dinler / Osmanlı Devleti’nin Klasik Dönem İdari Yapısı ve İşleyişi
• Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988, 3. Baskı.
• Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988, 3. Baskı.
• Üçok Coşkun, Ahmet Mumcu ve Gülnihal Bozkurt, Türk Hukuk Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015, 17. Baskı.
• Ünal Mehmet Ali, Osmanlı Müesseseleri Tarihi, Isparta, 1997.
• Ünal Mehmet Ali, “Osmanlı Devleti’nde Merkezi Otorite ve Taşra Teşkilatı” in Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı C.6 (Teşkilat), editör: Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Yücel Yaşar ve Sevim Ali, Türkiye Tarihi C.II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1990.