BENTHAM VE MİLL’İN KLASİK FAYDACILIĞI BAĞLAMINDA MUTLULUK PROBLEMİ

Yıl 2017, Sayı: 7, 80 - 100, 20.07.2017

Sebile Başok Diş

Öz

Günümüzün en etkili ahlak kuramlarından biri olan ve Batı dünyasında yaygınlık kazanan faydacılık, hazzı ölçüt olarak kabul eden mutlulukçu bir ahlak anlayışıdır. Faydacılığın en iyi davranışı en çok sayıda insana en büyük mutluluğu sağlayacak eylem olarak formüle etmesi birçok insana cazip gelmektedir. Ancak düşünürler tarafından yapılan sorgulamalar, faydacılığın cazibesine gölge düşürmekte ve faydacı mutluluk anlayışının birçok sorunu ihtiva ettiğini göstermektedir. Bu sorgulamalar, mutluluk ve haz kavramlarının bireylere ahlakî birer ilke olarak rehberlik etmede yeterli açıklığa sahip olmadığını ortaya koymaktadır. Bu makalenin özü, klasik faydacılığın kurucuları olan Jeremy Bentham ve John StuartMill’in ana savları ile çeşitli düşünürlerin bu savlara karşı ortaya koyduğu eleştirilerin tartışılmasından oluşmaktadır.Klasik faydacılık, ahlakı basit bir kurala ve tek bir kavrama indirgemeye çalışmıştır ancak bu çaba bazı sorunlara yol açmıştır. Ahlak, çok boyutlu olduğu için mutluluk veya haz gibi tek bir kavrama indirgenemez. Öte yandan mutluluk, bu çalışmada da görüleceği üzere basit bir hesaplama ile ulaşılabilecek bir durum değildir.

Anahtar Kelimeler

Faydacılık, Faydacılık eleştirisi, Mutluluk, Haz, Acı

PROBLEM WİTH HAPPİNESS İN THE CONTEXT OF BENTHAM AND MİLL’S CLASSİCAL UTİLİTARİANİSM

Öz

Utilitarianism, one of the most influential moral theories in today's World and widespread in the Western World, is a moral sentiment based on happiness that accepts pleasure as a criterion. It seem sattractive to many people that utilitarianism formulates the best behavior as action that will provide the biggest happiness of the greatest number of people. However, the inquiries made by thinkers over shadow the appeal of utilitarianism and show that utilitarian happiness involves many problems. These inquiries reveal that the concepts of happiness and pleasure do not have consists of the main claims of Jeremy Bentham and John Stuart Mill who are the founders of classical utilitarianism and a discussion of the criticisms of various thinkers against to these claims. Classical utilitarianism has tried to reduce ethics to a simple rule and a single concept, but this effort has led to some problems. Because morality is multi dimensional, it cannot be reduced to a single concept as happiness or pleasure. On the other hand, as seen in this study, happiness is not a situation that can be achieved by a simple calculation.

Anahtar Kelimeler

Utilitarianism, Critisicism of Utilitarianism, Happiness, Pleasure, Pain

Kaynakça

• Aristoteles: MagnaMoralia, çev. Y. Gurur Sev, Pinhan Yayıncılık: İstanbul, 2016. Aristoteles: Nikomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür, BilgeSu Yayıncılık: Ankara, 2009. 99 Bentham, Jeremy, Deontologytogetherwith A Table of The Springs of Action andTheArtical on Utilitarianism,ed.AmnonGoldworth, ClarendonPress: Oxford, 2002. Billington, Ray, Felsefeyi Yaşamak, çev. Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları: İstanbul, 1997. Cevizci, Ahmet: Etiğe Giriş, Paradigma Yayıncılık: İstanbul, 2008. Çaha, Ömer: “John StuartMill Üzerine Bir Değerlendirme”, Hürriyet Üstüne, çev. M. Osman Dostel, Liberte Yayınları: Ankara, 2009, s. 11-32. Elmalı, Osman: G. E. Moore’da Etik, Arı Sanat Yayınevi: İstanbul, 2007.Gürbüz, Adnan:Hukuk Felsefesi Açısından Yararcılık Teorisinin Eleştirisi, Beta Basım: İstanbul, 2012. Kant, Immanuel: Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi. çev.İonnaKuçuradi, Türkiye Felsefe Kurumu: Ankara, 2009. Lenoir, Frederick: Mutluluk Üstüne Felsefî Bir Yolculuk, çev. Atakan Altınörs, İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2015. MacIntyre, Alasdair: Ethik’in Kısa Tarihi,çev. HakkıHünler ve Solmaz ZelyütHünler,Paradigma Yayınları: İstanbul, 2001b. Magee, Bryan: Yeni Düşün Adamları, çev. Mete Tunçay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul, 2004. McMahon, Darrin M.: Mutluluk, çev. Kıvanç Tanrıyar, E Yayınları: İstanbul, 2013. Mill, John Stuart:Utilitarianismand on Liberty,ed. Mary Warnock, Blackwell Publishing: Malden, 2003. Mill, John Stuart: “Faydacılık, Adalet ve Fayda Arasındaki Bağlantı Üstüne”, çev. Nil Palabıyık, ed. Cengiz Çağla,Mill, Say Yayınları: İstanbul, 2007, s. 259-286. Moore, George E.: PrincipiaEthica, PrometheusBooks, New York, 1988. Nozick, Robert: Anarşi, Devlet ve Ütopya, çev. Alişan Oktay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul, 2006. 100 Pieper, Annemarie: Etiğe Giriş, çev. Veysel Atayman ve Gönül Sezer, Ayrıntı Yayınları: İstanbul, 1999. Platon: Diyaloglar, haz. Mustafa Bayka, Remzi Kitabevi: İstanbul, 2009. Russell, Bertrand: Batı Felsefesi Tarihi 3, çev. Muammer Sencer, Say Yayınları: İstanbul, 2002. Skirbekk, Gunnar ve Gilje, Nils:Felsefe Tarihi. çev. Emrah Akbaş ve Şule Mutlu, Kesit Yayınları: İstanbul, 2006. Topakkaya, Arslan; Kant’ın `Ahlak(iliğ)in Metafiziği’ Adlı Yapıtında Etiğin Temellendirilmesi”, Doğu-Batı Dergisi, 4. Sayı, 3. Baskı, (2004), ss. 69-79 Vergara, Francisco: Liberalizmin Felsefi Temelleri, çev. Bülent Arıbaş, İletişim Yayınları: İstanbul, 2006. Williams, Bernard:Morality an IntroductiontoEthics. Cambridge UniversityPress: Cambridge, 1972.