Mitosa Karşı Logos Ya Da Dionysos’a Karşı Sokrates: Tragedyanın Doğuşu’nda Felsefe ve Sanat Karşıtlığı

Yıl 2020, Sayı: 12, 31 - 50, 30.01.2020

Sever Işık

Öz

Felsefe/logos
ve sanat/mitos çatışması düşünce tarihinin en kadim meseleleri arasında yer
almaktadır. Söz konusu tartışmanın çerçevesi büyük ölçüde sanata karşı
felsefenin safında olan Platon tarafından belirlenmiştir. Bu tartışmada
Nietzsche açıkça sanatın safında yer alır. Platoncu hakikat anlayışına temelden
karşı olmakla birlikte paradoksal olarak sanatın insan doğası ve evrenin
gerçekliğini anlamak hususunda felsefeden daha derin bir hakikati yansıttığını
düşünür. Ona göre sanatların en ideal örneği mitosa dayanan antik Yunan
tragedyasıdır. Antik Yunanlılar sanat yoluyla yaşamı katlanılır kılmış ve
üstesinden gelmeyi başarmışlardır. Sanata felsefe karşısında üstün bir konum
biçen filozofa göre insan, sanat aracılığıyla yaşamı sürekli olarak dönüştürme
ve yeniden yaratma imkânına sahiptir.  Ancak
Sokrates’in mitosun yerine logosu geçirmesi sanatın ölümüyle sonuçlanmıştır.
Sanatın ölümü ve felsefi düşüncenin egemen oluşu bugün zirve noktasına varan
dekadansın başlangıcı olmuştur. Yaşamı aklın tiranlığına tabi kılan felsefe,
yaşamı olumsuzlayarak değerden düşürmüştür. Dolayısıyla sanat ve felsefenin
karşıt oluşu konusunda Nietzsche, Platon ile uyum içindedir.  Ancak Nietzsche, “müzik yapan Sokrates”
imgesi aracılığıyla felsefe ve sanatın birlikteliğine duyulan bir umudu
taşımakta ve bu tartışmayı aşmayı düşünmektedir. Sanat ile felsefeyi
birleştirecek olanlar “geleceğin filozofları” olacaklardır.

Anahtar Kelimeler

Mitos, Logos, Tragedya, Sokrates, Platon, Şiir, Dionysos

Kaynakça

• Ansell-Pearson, Keith. Kusursuz Nihilist: Politik Bir Düşünür Olarak Nietzsche’ye Giriş, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Badiou, Alain, Başka Bir Estetik, çev. Aziz Ufuk Kılıç, İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Barfield, Raymond, The Ancient Quareel Between Philosophy and Poetry, Cambridge Universty Press, New York, 2011.
• Burnham, Douglas & Martin Jesinghausen. Nietzsche’s The Birth of Tragedy: A Reader’s Guide, Continuum International Publishing Group, 2010.
• Berkowitz, Peter. Bir Ahlâk Karşıtının Etiği, çev. Ertürk Demirel, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2003.
• Daniels, Paul Raimond. Nietzsche and The Birth of Tragedy, Routledge, 2013.
• Dereko Ayhan, “Nietzsche’de Tragedya Sanatı”, Araştırma Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, C.18, (2007), 51-74.
• Evans, Daw-Nay. “Socrates as Nietzsche’s Decadent in Twilight of the Idols”, Philosophy and Literature, v. 34, no 2. (2010), 340-347.
• Havelock, E. A. Platon: Filozof Şaire Karşı, çev. Adem Beyaz, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
• Heit, Helmut. “Nietzsche’s Genealogy of Early Greek Philosophy”, Nietzsche as a Scholar of Antiquity içinde ed. Anthony K. Jensen and Helmut Heit, London and New York: Bloomsbury Academic, 2014, 217-232.
• Jackson, Roy. Nietzsche, Kilit Fikirler, çev. Nevra Yaraç, İstanbul: Optimist Yayınları, 2011.
• Jaulin, A. “Nietzsche (1844-1900) ve Presokratikler”, çev. Refik Güremen.http://yasamisaretleri.blogspot.com/2010/04/jaulin-nietzsche-1844-1900-ve_03.html. çevrimiçi 12 Kasım 2019.
• Küçükalp, Kasım, “Nietzsche Felsefesinde Apollon-Dionysos ya da Varlık-Oluş Karşıtlığı”, Felsefe Dünyası, No: 53 (2011), 41-52.
• Küçükalp, Kasım, “Dionysosca Hakikat”, Felsefe Ansiklopedisi, Cilt 4, ed. Ahmet Cevizci, 549-552, Ankara: Babil Yayınları, 2006.
• Luchte, James. Early Greek Thought: Before the Dawn, Continuum, 2011.
• Megill, Allan. Aşırılığın Peygamberleri, çev. Tuncay Birkan, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1998.
• Murdoch, Iris. Edebiyatta ve Felsefede Varoluşçular ve Mistikler, çev. Süha Sertabiboğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Meyer, Matthew. “The Ancient Quarrel between Philosophy and Poetry in Nietzsche’s Early Writings”, Nietzsche as a Scholar of Antiquity içinde ed. Anthony K. Jensen and Helmut Heit, London and New York: Bloomsbury Academic, 2014, 197-214.
• Nehamas, Alexander. Yaşama Sanatı Felsefesi, çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2002.
• Nietzsche, Friedrich. Yunanlıların Trajik Çağında Felsefe, çev. Nusret Hızır, İstanbul: Elif Yayınları, 1963.
• Friedrich Nietzsche, Ecce Homo: Kişi Nasıl Kendisi Olur, çev. Can Alkor, İstanbul: Say Yayınları, 1996.
• Nietzsche, Friedrich. İyinin ve Kötünün Ötesinde, çev. Ahmet İnam, Ankara: Gündoğan Yayıncılık, 1997.
• Nietzsche, Friedrich. “Ahlakdışı Anlamda Doğruluk ve Yalan Üzerine”, çev. Oruç Aruoba, Cogito, sayı, 16 (1998), 55-66.
• Nietzsche, Friedrich. Güç İstenci, çev. Sedat Umran, İstanbul: Birey Yayıncılık, 2002.
• Nietzsche, Friedrich. İnsanca Pek İnsanca, çev. Cemal Atilla. İstanbul: Say Yayınları, 2003.
• Nietzsche, Friedrich. Dionysos Dithyrambosları, çev. Murat Batmankaya, İstanbul: Say Yayınları. 2006
• Nietzsche, Friedrich. Yunan Tragedyası Üzerine İki Konferans, Çeviren Mahmure Kahraman, İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Nietzsche, Friedrich, Yunanlıların Trajik Çağında Felsefe, çev. Gürsel Aytaç, İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Nietzsche, Friedrich. Putların Alacakaranlığı, çev. Mustafa Tüzel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Nietzsche, Friedrich. Tragedyanın Doğuşu, çev. Mustafa Tüzel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Nietzsche, Friedrich. Platon Öncesi Filozoflar, çev. Nur Nirven, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
• Özkan, Senail, Nietzsche Kaplan Sırtında Felsefe, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2004.
• Platon. Devlet, çev. Mehmet Ali Cimcoz, Sebahattin Eyüboğlu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2000.
• Platon. “İon”, Çev.Tacettin Ünlü, Diyaloglar 1 içinde, 261-277, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
• Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, çev. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2004.
• Robinson, Dave. Nietzsche ve Postmodernizm, Ed. Osman Akınhay, çev. Kaan H. Ökten, İstanbul: Everest Yayınları, 2000.
• Utku, Ali, “Friedrich Nietzsche Sadece Deli! Sadece Şair!”, Ayraç Dergisi, Sayı 6, İstanbul, 2010, 7-11.
• Wilson, Tim. The Quarrel between Philosophy and Poetry. 2013, https://www.academia.edu/4029830/The_Quarrel_of_Philosophy_and_Poetry, çevrimiçi 12 Kasım 2019.
• Young, Julian. The Philosophy Of Tragedy: From Plato To Žižek, Cambridge University Press, 2013.
• Young, Julian. Nietzsche: Bir Filozofun ve Felsefesinin Biyografisi, çev. Bülent O. Doğan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.