Aklın Yolu Birdir: Yaygın Bir Sözün Plotinosçu Temaşa İçerimleri Üzerine

Yıl 2021, Sayı: 16, 78 - 93, 15.12.2021

Hüseyin Aydoğan

Öz

Bu çalışma, Türkçede yaygın söz olarak Aklın Yolu Birdir ifadesini soruşturmaktadır. Gündelik hayatta da sıkça karşılaşılan bu ifadenin, felsefi olarak ne anlama gelebileceği üzerine tartışma yürütmektedir. Bu ifadenin öncelikle sentaktik ve ardından semantik yapısı incelenecektir. Daha sonra bu ifadenin, Plotinos felsefesindeki yakınlığı bulunmaya çalışılacaktır. Bu çalışma, yaygın sözün, Plotinos’un felsefi sisteminde özellikle Nous ile irtibatını kurarak bir yakınlaştırma sağlamayı hedeflemektedir. Nous’un birleyici ve birleştirici işlevi, bu kapsamda temel bağlantı noktasıdır. Diğer taraftan Plotinos felsefesindeki Bir kavramı, çalışmaya bir başka izlek daha sunmaktadır. Dolayısıyla Nous ve Bir arasındaki ilişki de bu çalışmanın tezine yardımcı bir unsur görevi görmektedir. Nous’un en yüksek yetkin etkinliği olarak temaşa kavramı bu yolda bize zengin ipuçları sunmaktadır. Temaşa ediminde, düşünme ile düşünce nesnesinin birleşmesi, başkalıklarının kaybolması en temel dayanağımızdır. Bununla birlikte Plotinos düşüncesindeki Çok olandan Bir olana yükselişin de bu çalışmaya kılavuzluk yaptığından söz edilmelidir. Böylelikle Plotinos felsefesinin ışığında Aklın yolunun bir, birleyici ve birleştirici olduğu sonucuna varılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Plotinos, Nous, Akıl, Temaşa, Mantık, Theoria, Epistemoloji

Kaynakça

• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1996.
• Armstrong, Arthur Hilary. “Der Hintergrund der Lehre, ‘dass die Intelligible Welt sich nicht ausserhalb des Nous befindet’”. çev. Dieter Esser. Die Philosophie des Neuplatonismus. ed. Clemens Zintzen. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1977. 38-58.
• Barnes, Hazel E. “Katharsis in the Enneades of Plotinus”. Transactions and Proceedings of the American Philological Association 73 (1942). 358-382.
• Çiçekdağı, Caner. “Aklın Yolu Da Bir Değildir… (Alev Alatlı) Üzerine”. Kaygı 15 (2010). 143-158.
• Diels, Hermann. Die Fragmente der Vorsokratiker. 3. Bs. Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1912.
• Hadot, Pierre. Plotinos ya da Bakışın Saflığı. çev. Özcan Doğan. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Han, Sui. Der Begriff des Nichtseienden bei Plotin. Wiesbaden: Springer VS, 2016.
• Horn, Christoph. Plotin Uber Sein, Zahl und Einheit. Stuttgart: Teubner, 1995.
• Kalligas, Paul. “Forms of Individuals in Plotinus: A Re-Examination”. Phronesis 42/2 (1997). 206-227.
• Kirchner, Andreas. “Alles strebt nach Theorie: Bemerkungen zu Plotins Konzept der Theoria”. Anthropologie Der Theorie. ed. Thomas Jürgasch & Tobias Keiling ve diğerleri. Tübingen: Mohr Siebeck, 2017. 65-98.
• Plotin. Schriften in deutscher Übersetzung – Schriften 1-54. 2 Cilt. çev. Richard Harder. yen. düz. Richard Harder, Rudolf Beutler, Willy Theiler. Hamburg: Felix Meiner Verlag, 2020.
• Plotinus. The Enneads. çev. Arthur Hilary Armstrong. 7 Cilt. Harvard University Press, 1989.
• Porphyrios. “Plotinus’un Hayatı ve Çalışmalarının Düzenlenmesi Hakkında”. çev. Mehmet Murat Karakaya. Eskiyeni 35 (Güz 2017). 113-150.
• Rist, John Michael. Plotinus: The Road to Reality. London: Cambridge University Press, 1967.
• Schiaparelli, Annamaria. “Plotinus on Dialectic”. Archiv für Geschichte der Philosophie 91 (2009). Walter de Gruyter Verlag, 253-287.
• Vorwerk, Matthias. Plotins Schrift ‘Uber den Geist, die Ideen und das Seiende’ Enneade V 9 [5] Text, Ubersetzung, Kommentar. Leipzig: K. G. Saur Verlag, 2001.