Necessary Truths And Contingent Truths In The Leibniz's Philosophy

Yıl 2023, Sayı: 20, 5 - 32, 15.12.2023

Aziz Murat Karaca , Sedat Doğan

https://doi.org/10.55256/temasa.1249430

Öz

In this paper, we will investigate on the method problem for the precise knowledge which is one of the most important issues in the history of philosophy, in terms of Leibniz's philosophy. Our basic problem is how do Leibniz approaches method problem which has become the most important agenda of early modern philosophy, through his analysis on the necessary and contingent truths. Almost all of the approaches that can be evaluated in the works of method of this age, made a distinction between the rational and the empirical, or the a priori and a posteriori, either by preferring one and rejecting the other, or by establishing a hierarchy between them or by attempting a kind of synthesis. Leibniz, on the other hand, approached the problem in terms of analyzing the relation of a proposition with truth. He also has identified two plane of truth and fixed that there is a gradation relationship between them in order to solve the relevant problem. One is plane of necessary truths (truths of reason) and the other is plane of contingent turths (truths of fact). While propositions of necessary truths are demonstrable, the second propositions are not demonstrable due to finite analytical ability of the human mind. Since according to Leibniz, both proposition come into contact with truth through different principles. These principles are principle of contradiction and principle of sufficient reason. This study aims to reveal the Leibniz's this distinction along with the conditions of his age.

Anahtar Kelimeler

Leibniz, Necessary Truths, Contingent Truths, Principle of Contradiction, Principle of Sufficient Reason, Problem of the Method

Leibniz Felsefesi’nde Akılsal-Olgusal Hakikat Ayrımı

Öz

Bu makale, felsefe tarihinin en önemli gündemlerinden biri olan, açık ve seçik bilgi için yöntem problemini Leibniz felsefesi açısından konu edinmektedir. Temel problemimiz, Leibniz’in; akılsal hakikat ve olgusal hakikat ayrımı üzerinden erken modern dönemin en önemli felsefi gündemi haline gelen yöntem problemine nasıl yaklaştığı üzerinedir. Bu dönemin yöntem arayışı içinde söz konusu edilebilecek yaklaşımların hemen hepsi ya birini tercih edip ötekini reddederek, ya aralarında bir hiyerarşi kurarak ya da bir tür sentez girişimiyle rasyonel olan ile ampirik olan veya a priori olan ile a posteriori olan arasında bir ayrım gözetmiştir. Leibniz ise problemi bir önermenin doğruluk ile ilişkisinin çözümlenebilmesi bakımından ele almış, söz konusu ayrımı bir çözüme kavuşturmak adına iki hakikat düzlemi tespit ederek aralarında bir derecelenme ilişkisi öngörmüştür. Bu düzlemlerden biri akılsal hakikat, diğeri olgusal hakikat düzlemidir. Akılsal hakikatlere ait önermeler kanıtlanabilirdir, fakat insan zihninin sınırlı analiz yetisinden dolayı olgusal hakikatlere ait önermeler kanıtlanamazdır. Leibniz bu durumu, akılsal önermeler ve olgusal önermelerin, farklı mantık ilkeleri üzerinden hakikat ile temas etmesine bağlar. Söz konusu ilkeler, çelişmezlik ilkesi ve yeter-sebep ilkesidir. Bu çalışma, Leibniz’in bu ayrımını, çağının koşullarıyla birlikte ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Leibniz, Akılsal Hakikat, Olgusal Hakikat, Çelişmezlik İlkesi, Yeter-Sebep İlkesi, Yöntem Problemi

Kaynakça

• Altınörs, Atakan. “Bir İdeal Dil Projesi Olarak Characteristica Universalis,” Felsefe Dünyası 51, (2010): 67-78.
• Antognazza, Maria Rosa. Leibniz. Çeviren: Orhan Düz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Aristoteles. Organon III, Birinci Analitikler. Çeviren: H. Ragıp Atademir, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1996.
• Aristoteles. Organon IV, İkinci Analitikler. Çeviren: Ragıp Atademir, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1996.
• Arthur, Richard T. W. Classic Thinkers: Leibniz. Malden, MA: Polity Press, 2014.
• Atademir, Hamdi Ragıp. Aristo’nun Mantık ve İlim Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
• Bacon, Francis. Novum Organum. Çeviren: Sema Önal Akkaş, İstanbul, Say Yayınları, 2012.
• Barker, Stephen F. Matematik Felsefesi. Çeviren: Yücel Dursun, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2017.
• Bender, Sebastian. “Is Leibniz’s Principle of the Identity of Indiscernibles Necessary or Contingent?,” Philosophers' Imprint 19, 42, (2019): 1-20.
• Boutroux, Emile. Leibniz, Hayatı ve Felsefesi. Çeviren: Atakan Altınörs, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2017.
• Cevizci, Ahmet. Bilgi Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2005.
• Copleston, Frederick. Leibniz. Çeviren: Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları, 2013.
• Çevikbaş, Sebahattin. “Bir Şeyin, Başka Her Şeyden Ayırt Edilebilirliğini Sağlayan İlke: Bireyleşim (Aristoteles, A. Thomas, D. Scotus, Leibniz),” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7, (1), (2006): 1-20.
• Çevikbaş, Sebahattin. Leibniz ve Felsefesi. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2006.
• Çüçen, A. Kadir. Mantık. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2016.
• Deleuze, Gilles. Kant Üzerine Dört Ders. Çeviren: Talat Kılıç, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2015.
• Deleuze, Gilles. Leibniz Üzerine Beş Ders. Çeviren: Ulus Baker, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2007.
• Denkel, Arda. Bilginin Temelleri. İstanbul: Doruk Yayıncılık, 2003.
• Descartes, Renatus. Yöntem Üzerine Konuşma. Çeviren: Çiğdem Dürüşken, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2013.
• Eco, Umberto. Avrupa Kültüründe Kusursuz Dil Arayışı. Çeviren: Kemal Atakay, İstanbul: Literatür Yayıncılık, 2004.
• Eisner, Binyamin. “Leibniz’s Dual Concept of Probability,” Journal of Modern Philosophy 4(1):17, (2022): 1-20.
• Jorgensen, Larry M. “The Principle of Continuity and Leibniz’s Theory of Consciousness,” Journal of the History of Philosophy 47, 2, (2009): 223-248.
• Kahveci, Kutsi. “Evrensel Karakterizm Üzerine/On Universal Characterism,” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2, (28-29), (2002): 299-311.
• Kahveci, Kutsi. Gottfried Wilhelm Leibniz Felsefesinde Bilgi Teorisi ve Mantık. Ankara: Berikan Yayınevi, 2012.
• Kant, Imanuel. Prolegomena. Çeviren: İoanna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2000.
• Leibniz, G. W. “On the Ultimate Origination of Things” in Philosophical Essays, Trans. and Edit. Roger Ariew and Daniel Garber, 149-155. İndianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company inc., 1989.
• Leibniz, G. W. “Principles of Nature and Grace Based on Reason” in Philosophical Papers and Letters, Trans. Leroy E. Loemker, 636-642. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1989.
• Leibniz, G. W. “From the Letters to de Volder; Leibniz to de Volder, 20 June 1703” in Philosophical Essays, Trans. and Edit. Roger Ariew and Daniel Garber, 174-178. İndianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company inc., 1989.
• Leibniz, G. W. “On Contingency” in Philosophical Essays, Trans. and Edit. Roger Ariew and Daniel Garber, 28-30. İndianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company inc., 1989.
• Leibniz, G. W. “On Freedom and Possibility” in Philosophical Essays, Trans. and Edit. Roger Ariew and Daniel Garber, 19-23. İndianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company inc., 1989.
• Leibniz, G. W. “Preface to the New Essays” in Philosophical Essays, Trans. and Edit. Roger Ariew and Daniel Garber, 291-306. İndianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company inc., 1989.
• Leibniz, G. W. “Primary Truths” in Philosophical Essays, Trans. and Edit. Roger Ariew and Daniel Garber, 30-35. İndianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company inc., 1989.
• Leibniz, G. W. and Samuel Clarke. “Leibniz's Second Letter, Being an Answer to Clarke's First Reply” in Correspondence, Edit. Roger Ariew, 7-11. İndianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company inc., 2000.
• Leibniz, G. W. F von. Discourse on Metaphysics: Correspondence with Arnauld, and Monadology. Trans. George R. Montgomery, Chicago: The Open Court Publishing Co., 1902.
• Leibniz, Gottfried Wilhelm. Monadoloji: Metafizik Üzerine Konuşma. Çeviren: Atakan Altınörs, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi, 2014.
• Leibniz, Gottfried Wilhelm. New Essays Concerning Human Understanding. Trans. Alfred Gideon Langley, Chicago: The Open Court Publishing Co., 1916.
• Melamed, Yitzhak Y. and Martin Lin. “Principle of Sufficient Reason,” The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2021 Edition), Editör: Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/archives/sum2021/entries/sufficient-reason/
• Nutku, Uluğ. “Leibniz’in Monadlar Teorisinin Tarihsel Önemi,” Kilikya Felsefe Dergisi 1, (2014), 1-14.
• Özlem, Doğan. Mantık. İstanbul: İnkılap Yayıncılık, 2004.
• Pruss, Alexander R. The Principle of Sufficient Reason: A Reassessment. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
• Tepe, Harun. Platon’dan Habermas’a Felsefede Doğruluk Ya Da Hakikat. İstanbul: BilgeSu Yayınları, 2016.
• Topakkaya, Arslan. “Tarihsel Süreçte Kilise Siyaset İlişkisi ve Günümüze Yansımaları,” Temaşa Felsefe Dergisi sayı: 6 (2017): 11-31.
• Weber, Alfred. Felsefe Tarihi. Çeviren: H. Vehbi Eralp, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1998.
• Wootton, David. Bilimin İcadı: Bilim Devrimi’nin Yeni Bir Tarihi. Çeviren: Nurettin Elhüseyni, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Yeşilot, Gürsel ve Deniz Sönmez. Soyut Matematik. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2018.