Immanuel Kant's Philosophy from the Perspective of Gilles Deleuze: An Evaluation of Deleuze's Reading of Kant

Yıl 2024, Sayı: 22, 171 - 180, 12.12.2024

Gülsima Urtekin , Serdar Saygılı

https://doi.org/10.55256/temasa.1562926

Öz

Gilles Deleuze is recognized as one of the leading philosophers of continental philosophy. Deleuze defined philosophy as the creation of concepts and himself as a pure metaphysician. Deleuze began his philosophy by reading system philosophers. Kant was one of the most prominent names among these readings. In the seminars he gave as a result of these readings, Deleuze encouraged his listeners to think about Kant while at the same time analyzing the Kantian system. Deleuze's analyses on Kant were appreciated by his contemporaries. This is because the difficulties in Kantian philosophy or the connections that could be considered vague were clarified through Deleuze's readings. As a result of his analysis, Deleuze criticized Kant's conceptions of the fixed subject, space-time and systematic thinking. Because Kant's conception of the fixed subject requires thinking tied to a system. Since the subject cannot go outside the system, it postpones thinking differently. Deleuze thought that Kant developed a system that negates different thinking with his understanding of categories, space-time and subject. While criticizing Kant's system, Deleuze initiated a tradition of unsystematic thought in the context of rhizome thinking and the conception of the subject in becoming. In this context, although he criticized Kant, he also carried Kantian influences into his philosophy. In this study, the interactions between Kant's philosophy and Deleuze's ideas will be discussed and the place of Kant in Deleuze's philosophy will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Deleuze, Kant, Space, Time, Transcendental Subject, Synthesis, Rhizome

Gilles Deleuze Açısından Immanuel Kant Felsefesi: Deleuze’ün Kant Okuması Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Gilles Deleuze, kıta felsefesinin önde gelen filozoflarından birisi olarak kabul edilmektedir. Deleuze felsefeyi kavram yaratmak, kendisini de saf metafizikçi olarak tanımlamıştır. Deleuze felsefesine sistem filozoflarını okumakla başlamıştır. Bu okumalar arasında dikkat çeken isimlerden biri de Kant olmuştur. Deleuze, bu okumalar sonucunda verdiği seminerlerde dinleyicilerini Kant üzerine düşünmeye yönlendirirken aynı zamanda Kant sistemi üzerinde analizler yapmıştır. Deleuze’ün Kant üzerine yaptığı analizler çağdaşları tarafından takdir görmüştür. Zira Kant felsefesindeki zorluklar ya da muğlak olarak değerlendirilebilecek bağlantılar, Deleuze’ün okumalarıyla açıklık kazanmıştır. Deleuze yaptığı analiz sonucunda Kant’ın sabit özne, uzam-zaman ve sistemli düşünme anlayışlarını eleştirmiştir. Çünkü Kant’ın sabit özne anlayışı herhangi bir sisteme bağlı düşünmeyi gerektirir. Özne, sistemin dışına çıkamadığı için farklı düşünmeyi ertelemektedir. Deleuze, Kant’ın kategoriler, uzam-zaman ve özne anlayışıyla farklı düşünmeyi olumsuzlayan bir sistem geliştirdiğini düşünmüştür. Deleuze Kant’ın bu sistemini eleştirirken köksap düşünme ve oluş içinde özne anlayışı bağlamında sistemsiz bir düşünce geleneği başlatmıştır. Bu bağlamda Kant’ı eleştirmesine rağmen Kant etkilerini de felsefesine taşımıştır. Bu çalışmada Kant felsefesi ile Deleuze fikirleri arasındaki etkileşimler ele alınacak, Kant’ın Deleuze felsefesindeki yeri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Deleuze, Kant, Uzam, Zaman, Transandantal Özne, Köksap

Kaynakça

• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2010.
• Çalcı, Sercan. “Deleuze ve Guattari’de Dilin Yersiz-yurtsuzlaşması: Emir-Sözcüklerinden Tercihler Mantığına,” Düşünme Dergisi sayı: 2 (2012): 6-28.
• Çitil, Ahmet Ayhan. Kant Okumaları. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2021.
• Deleuze, Gilles ve Felix Guattari. Anti-Öedipus Kapitalizm ve Şizofreni 1. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları, 2020.
• Deleuze, Gilles ve Felix Guattari. Felsefe Nedir?. Çeviren: Turhan Ilgaz, İstanbul: YKY Yayınları, 2001.
• Deleuze, Gilles ve Felix Guattari. Kapitalizm ve Şizofreni I. Çeviren: Ali Akay, İstanbul: Bağlam Yayınları, 1990.
• Deleuze, Gilles ve Felix Guattari. Kapitalizm ve Şizofreni II. Bin Yayla. Çeviren: Ali Atay, Ankara: Bağlam Yayınları, 1993.
• Deleuze, Gilles. Bergsonculuk. Çeviren: H. Yücefer, İstanbul: Otonom Yayınları, 2006.
• Deleuze, Gilles. Kant Üzerine Dört Ders. Çeviren: Talat Kılıç, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2018.
• Deleuze, Gilles. Kant Üzerine Dört Ders. Çeviren: Ulus Baker, Ankara: Öteki Yayınevi, 2000.
• Deleuze, Gilles. Zaman-İmge. Çevirenler: Burcu Yalçın ve Emre Koyuncu, İstanbul: Norgunk Yayıncılık, 2004.
• Erdem, Cengiz. Ölümsüzlük Teorisi ve Gilles Deleuze. Kült Neşriyat E-Kitap, 2013.
• Goodchild, Philip. Deleuze ve Guattari Arzu Politikalarına Giriş. Çeviren: Rahmi G. Öğdül, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.
• Holland, Eugene W. Deleuze ve Guattari’nin Anti Oedipus’u Şizoanalize Giriş. Çevirenler: Fahrettin Ege, Hakan Erdoğan ve Mustafa Yiğitalp, İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2013.
• Kant, Imanuel. Pratik Usun Eleştirisi. Çeviren: İsmet Zeki Eyüboğlu, İstanbul: Say Yayınları, 2020.
• Kılıç, Sinan. “Deleuze-Guattari: Yersizyutsuzlaştırma Makinesi Olarak Şizoanalitik Fark ve Arzu Ontolojisi.” Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, 2012.
• Kılıç, Sinan. Deleuze-Guattari Şizoanaliz Yaratıcı Bir Fark ve Arzu Ontolojisi. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2013.
• Kökbaşı, Gülperi Putgül. “Histeriden Oedipus’a Freud Teorisinde Kadınlık ve Cinsellik,” Madde Diyalektik ve Toplum Dergisi (2020): 203-212.
• Küçülalp, Kasım. “Deleuze'ün Felsefe Kavrayışı,” Kaygı (2009): 131-145.
• Ölçer, Hamit ve Himmet Hülür. “Deleuze ve Guattari'de Köksapsal Düşünce,” Kavramlar ve Kuramlar Düşünce Bilimleri (2020): 849-861.
• Topakkaya, Arslan. Felsefe, Din ve Kültürde Zaman. İstanbul: Say Yayınları, 2017.