ORTA DOĞU’DA DARBELERİN ARKA PLANI: MISIR ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 97 - 131, 31.01.2017

Muhammet Cemal Şahinoğlu , Ahmet Ateş

Öz

Orta Doğu’da demokrasi sorunsalı yıllardır tartışılan
konuların başında gelmektedir. Orta Doğu’ya dair yapılan analizlerin çoğunda gelişemeyen demokrasi kültürü bölgede cereyan eden çatışmaların/savaşların/krizlerin
temel faktörü olarak görülmektedir. Batının çıkar merkezli politikaları Orta
Doğu’da demokrasi kültürünün gelişmemesinin en önemli sebebidir. Nitekim
Batının sömürge politikaları başta Mısır olmak üzere Orta Doğu toplumlarında
demokrasi kültürü ve demokratik kurumlarının gelişmesini engellemiştir. Sömürge
döneminde batı tarafından Orta Doğu siyasal sistemlerinde başlatılan yapısal
bozukluklar sömürge sonrasında devam etmiştir. Sömürge sonrasında modern
orduların kurulması ile ordu siyasal sistemde önemli bir saygınlık elde etmiş
ve sosyal reformlar ve milliyetçilik karşısında direnç gösteren monarşileri
rüşvet ve yozlaşma gerekçesiyle darbe yaparak-yaptırarak devirmişlerdir.
Uluslararası aktörlerin Mısır ordusu ile doğrudan kurduğu ilişkiler ordunun
ülkede ekonomiden siyasete tüm politikaları kontrol eden bir kartele
dönüşmesine neden olmuştur. Ordunun ülke yönetimindeki kontrolünün bitti
denildiği bir noktada demokratik seçimlerle Cumhurbaşkanı seçilen Muhammed
Mursi, askeri darbe ile iktidardan indirilmiştir. Çalışmada Orta Doğu
coğrafyasında yaşanan demokrasi sorunsalı Mısır özelinde iç ve dış nedenler
bağlamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Orta Doğu’da Demokrasi, Mısır, Orta Doğu’da Darbe, ABD

Kaynakça

• Abou-El-Fadl, R. (2013). Mohamed Morsi Mubarak: The Myth of Egypt's Democratic Transition. Jadaliyya, Erişim tarihi: 20.10.2016, http://www.jadaliyya.com/pages/index /10119/mohamed-morsi-mubarak_the-myth-of-egypts-democrati.
• Akgün, B. (2015). Modern Orta Doğu'nun Oluşumunda Batı'nın Etkisi. Ankara: ESAM.
• Al-Rasheed, M. (2013). Saudi Arabia: Local and Regional Challanges. Contemporary Arab Affairs, 6(1), 28-40.
• Arı, T. (2004). Irak, İran ve ABD Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya. İstanbul: Alfa/Aktüel Kitabevi.
• Binnendijk, H. (1995). Focus on the Middle East. Joint Force Quarterly, Autumn (8).
• Bekaroğlu, A. E. ve Kurt, V. (2015). Mısır’da Otoriter Rejimin Sürekliliği ve Ordu: ‘Arap Baharı’ ve Sonrası Sürecin Analizi. Türkiye Ortadoğu Çalişmalari Dergisi, 2(2), 1-36.
• Blair, D. (2012). Egypt's President Mohammed Morsi Challenging The Assumption The Army Holds Power. The Telegraph, Erişim tarihi: 26.10.2016, http://www.telegraph.co.uk/news/ worldnews/ africaandindianocean/egypt/9471956/Egypts-president-Mohammed-Morsi-challenging-the-assumption-the-army-holds-power.html.
• Blum, W. (2013). Emperyalizmin En Ölümcül Silahı Demokrasi Yalanı (E. Duru, Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Bou Nassif, H. (2016). Coups and Nascent Democracies: The Military and Egypt's Failed Consolidation. Democratization, 1-21.
• Brown, L. C. (2003). Diplomacy in the Middle East: the international relations of regional and outside powers: IB Tauris.
• Chomsky, N. (2002). Terörizm Kültürü (T. Cevdet, Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Cleveland, W. L. (2008). Modern Orta Doğu Tarihi (M. Harmancı, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Çevik, H. (2005). Uluslararası politikada Orta Doğu: Nüve Kültür Merkezi.
• Dabaşi, H. (2015). Arap Baharı Postkolonyalizmin Sonu (A. T. Esen, Çev.). İstanbul: Sümer Yayıncılık.
• Davutoğlu, A. (2001). Stratejik Derinlik. İstanbul: Küre Yayınları.
• Dursun, D. (2005). Orta Doğu'nun Ekonomik Sosyal ve Siyasi Yapı Özellikleri. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi (50).
• Dzenis, M. (2013). Morsi Is Out – Why Is China Still in?, Muftah, Erişim tarihi: 23.10.2016, http://muftah.org/morsi-is-out-why-is-china-still-in/.
• Egypt's Morsi to Make Historic Trip to Tehran. (2012). Aljazeera, Erişim tarihi: 27.10.2016, http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2012/08/2012818182526548301.html.
• Egypt's New President Mohammed Morsi, Vows to Support Palestinians. (2012). Erişim tarihi: 27.10.2016, http://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/egypt-s-new-president-mohammed-morsi-vows-to-support-palestinians-1.44785.
• El-Dabh, B. (2013). Morsi in Russia. Daily News, Erişim tarihi: 24.10.2016, http://www.dailynewsegypt.com/2013/04/19/morsi-in-russia/.
• Fahım, K. (2013). Ahmadinejad Visits Egypt, Signaling Realignment. The New York Times, Erişim tarihi: 22.10.2016, http://www.nytimes.com/2013/02/06/world/middleeast/irans-president-visits-egypt-in-sign-of-thaw.html?_r=0
• Frisch, H. (2013). The Egyptian Army and Egypt's ‘Spring’. Journal of Strategic Studies, 36(2), 180-204.
• Fromkin, D. (2013). Barışa son veren barış: Modern Orta Doğu nasıl yaratıldı? 1914-1922 (M. Harmancı, Çev.). İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Gerges, F. (2014). Orta Doğu Uluslararası İlişkiler Çalışmaları:Tarih, Teori ve Metodoloji Üzerine Bir Haşiye. içinde Z. T. Kor (Ed.), Orta Doğu Konuşmaları Bölgesel ve Küresel Perspektiften 'Arap Baharı'. İstanbul: Küre Yayınları.
• Gerges, F. A. (1991). The study of middle east International relations: a critique. British Journal of Middle Eastern Studies, 18(2), 208-220.
• Hashim, A. (2011). The Egyptian Military, Part Two: From Mubarak Onward. Middle East Policy, 18(4), 106-128.
• Hathaway, J. (2016). Osmanlı Hâkimiyetinde Arap Toprakları (G. Ç. Güven, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Hatuqa, D. (2012). Morsi's Election as Seen from Palestine. Aljazeera, Erişim tarihi: 22.10.2016, http://www.aljazeera.com/indepth/features/2012/07/20127311434932728.html.
• Henderson, B. (2012). Egypt's Mohammed Morsi Calls For Closer Iran Ties. The Telegraph, Erişim tarihi: 17.10.2016, http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews /africaandindianocean/egypt/9353467/Egypts-Mohammed-Morsi-calls-for-closer-Iran-ties.html.
• Huning, W. (2013). Xi Jinping Meets with His Egyptian Counterpart Mohamed Morsi, Agreeing to Deepen Sino-Egyptian Strategic Cooperative Relations. Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of Chine, Erişim tarihi: 22.10.2016, http://www.fmprc.gov.cn/eng/topics/xjpcf1/t1026811.shtml.
• İzzeti, E. (2014). İslâm'da Siyaset Teorisi (Y. Demirkıran, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Kamrava, M. (2012). The Arab Spring and the Saudi-Led Counterrevolution. Foreign Policy, 56(1), 96-104.
• Kinzer, S. (2016). Dulles Kardeşler (A. Vardar, Çev.). İstanbul: Profil Yayınları.
• Kışlakçı, T. (2011). Arap Baharı. İstanbul: Mana Yayınları.
• Köse, A. (2009). Avrupa ve İslâm. İstanbul: İz Yayıncılık
• Lewis, B. (1994). The shaping of the modern Middle East: Oxford University Press.
• Lockman, Z. (2013). Hangi Orta Doğu? (B. Birinci Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Londoño, E. (2012). Visit By Egypt’s Morsi To Iran Reflects Foreign Policy Shift. The Washington Post, Erişim tarihi: 20.10.2016, http://www.washingtonpost.com /world/middle_east/visit-by-egypts-morsi-to-iran-reflects-foreign-policy-shift /2012/08/27/ 4baf4b3a-f060-11e1-b74c-84ed55e0300b_story.html.
• Marshall, S. (2015). The Egyptian Armed Forces and The Remaking of an Economic Empire. Retrieved from Washington:
• Mearsheimer, J. J. ve Walt, S. M. (2006). The Israel Lobby and US Foreign Policy. Middle East Policy, 13(3), 29-87.
• Mitchell, T. (2014). Karbon Demokrasi (F. Berksun Çev.). İstanbul: Açılım Kitap.
• Nye, J. S. J. ve Welch, D. A. (2010). Küresel Çatışmayı ve İşbirliğini Anlamak (R. Akman Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özey, R. (2009). Dünya Denkleminde Orta Doğu Coğrafyası. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Rice, C. (2003). Transforming the Middle East, Erişim tarihi: 15.11.2016, https://www.washingtonpost.com/archive/opinions/2003/08/07/transforming-the-middle-east/2a267aac-4136-45ad-972f-106ac91e5acd/
• Ross, M. L. (2001). Does oil hinder democracy? World Politics, 53(3), 325-361.
• Saleh, H. (2012). Morsi Challenges Generals’ Power. Financial Times, Erişim tarihi: 18.10.2016, http://www.ft.com/cms/s/0/789aa024-c921-11e1-bcb4-00144feabdc0 .html#axzz2p3clCtV3.
• Sambur, B. (2008). İslâm ve Demokrasi. Ankara: Orion Kitapevi.
• Spegele, B. (2012). Egypt's Morsi Firms China Ties, The Wall Street Journal. The Wall Street Journal, Erişim tarihi: 21.10.2016, http://online.wsj.com/news/articles/ SB10000872396390444230504577617271550304082.
• Thompson, W. R. (1975). Regime Vulnerability and the Military Coup. Comparative Politics, 7(4), 459-487.
• Turan, Ö. (2003). Medeniyetlerin Çatıştığı Nokta: Orta Doğu. İstanbul: Yeni Şafak Yayınları.
• Waxman, D. (2012). The Real Problem in US–Israeli Relations. The Washington Quarterly, 35(2), 71-87.
• Worman, J. G. (2012). The New Egypt and The Global Community’s Perceptions of Islamic Rule: Undermining the Political Aspirations of the Muslim Brotherhood as the Freely Elected Government. Global Security Studies, 3(4), 147-159.
• Yayla, A. (2015). Batı Neden Orta Doğu’da Demokrasi İstemiyor?. Erişim tarihi: 15.11.2016, http://www.yenisafak.com/yazarlar/atillayayla/bat%C4%B1-neden-ortadoguuda-demokrasi-istemiyor-2010429
• Yılmaz, H. İ. (2016). Orta Doğu'nun Jeo-Ekonomik Önemi ve ABD'nin Orta Doğu Politikasının Ekonomik Nedenleri, TESAM Akademi Dergisi, 3(1). 99-128.
• Yıldırım R. ve Abdulcelil T. (2011). Mısır Siyaseti Haritası. SETA Siyasi Harita, 1.
• Yılmaz, S. (2010). Orta Doğu’ya Demokrasiyi Getirmek. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 3(5), 64-82.