MİLLİYETÇİLİK DUYGUSU: TÜRKİYE VE İRAN ÖRNEKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ (1999-2004)

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 465 - 501, 19.08.2022

Hamza Ateş , Abdurrahman Muhammet Banazılı

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1026369

Öz

Bu araştırmanın amacı vatandaşlar tarafından beslenen milliyetçilik duygusunu farklı ülkeler üzerinden ele almaktır. Bunun için tarihsel süreç içerisinde birbirleriyle etkileşim kurmuş olan Türkiye ve İran ülkeleri seçilmiştir. Bu kapsamda araştırmada “sosyal ve kültürel olarak birbirlerinden etkilenmiş olan Türkiye ve İran’da milliyetçilik duygusuna etki eden faktörler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?” sorusuna yanıt aranmaya çalışılmıştır. Araştırma World Values Survey (Dünya Değerler Anketi)’nin 1999-2004 yılları arasında Türkiye ve İran’daki milliyetçilik duygusunu ölçmek için yapmış olduğu alan araştırması verilerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Aynı zamanda teorik kısma ilişkin ulusal ve uluslararası literatür araştırması yapılarak nitel araştırmalardan istifade edilmiş ve karma yönteme başvurularak araştırma sorusuna yanıt aranmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda araştırmada iki değişken seti kullanılmıştır. Milliyetçilik duygusu çalışmanın bağımlı değişkenini oluştururken; yaş, cinsiyet, sosyal sınıf ve eğitim düzeyi çalışmanın bağımsız değişkenlerini teşkil etmektedir. Elde edilen bulguların SPSS Statistics 22.0 programı vasıtasıyla araştırmacılar tarafından analiz edilmesi sonucunda Türkiye ve İran’da milliyetçilik duygusunda bağımsız değişkenlerin etkili olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Millet, Milliyetçilik, Milliyetçilik Duygusu, Türkiye, İran

Sense of Nationalism: Comparative Analysis of Turkey and Iran Examples (1999-2004)

Öz

The aim of this research is to examine the proud of nationalism fed by citizens through different countries. For this reason the countries of Turkey and Iran, which have interacted with each other in the historical process have been selected. In this context “what are the similarities and differences between the factors affecting the sense of nationalism in Turkey and Iran, which are socially and culturally influenced by each other?” an attempt was made to find an answer to the question. The research was prepared by making use of the data of the World Values Survey (Dünya DeğerlerAnketi)’s survey conducted between 1999 and 2004 to measure the proud of nationalism in Turkey and Iran. So, national and international literature research on the theoretical part was also resigned from qualitative research, and an answer to the research question was tried to be sought by applying mixed method. In this context, two sets of variables were used in the research. While the Proud of Nationalism constituted the dependent variable of the research; age, gender, social class and education level constitute the independent variables of the study. As a result of the analysis of the findings by the researchers through the SPSS Statistics 22.0 program it was determined that independent variables were effective in the proud of nationalism in Turkey and Iran.

Anahtar Kelimeler

Nation, Nationalism, Proud of Nationalism, Turkey, Iran

Kaynakça

• Abdelal, R. (2001). National purpose in the world economy: Post-soviet states in comparative perspective. Ithaca, Cornell University Press.
• Ahmad, F. (2014). Modern Türkiye’nin oluşumu. (Y. Alogan, Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Ahmedi, H. (2009). İran’da din ve milliyet: Dayanışma mı, çekişme mi?. H. Ahmedi (Ed.), İran: Ulusal kimlik inşası kitabı içinde (s. 25-72). İstanbul: Küre Yayınları.
• Akıncı, A. (2014). Milliyetçilik kuramları. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(1). 131-150.
• Anderson, B. (2007). Hayali cemaatler (İ. Savaşır, Çev.). İstanbul: Metis Yayınevi.
• Ateş, H. ve Banazılı, A. M. (2019, Eylül). Gelişmekte olan toplumların kamu yönetiminde reform arayışları: Küreselleşme olgusu kapsamında bir değerlendirme. A. Yatkın, A. Ç Akyol, M. Akyol ve Ö. Kılınç (Ed.), 1. uluslararası iletişim ve yönetim bilimleri kongresi bildiri kitabı içinde (s. 264-273). Erişim Tarihi: 10.08.2020, file:///C:/Users/hp/Downloads/nnniversitesiletiimFakltesi1.UluslararasletiimveYnetimBilimleriKongreTamMetinBildiriKitab.pdf.
• Ayvazoğlu, B. (2002). Tanrıdağ’dan hira dağı’na uzun ince yollar. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Milliyetçilik kitabı içinde (s. 541-583). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Beşiriye, Hüseyin (2009). İran’da devlet, toplum ve siyaset. (M. Koç, Çev.). İstanbul: Ağaç Kitapevi.
• Bölükbaşı, Y. Z. (2018). Türkçü-Turancı milliyetçiliğin düşünsel temelleri üzerine bir inceleme. Akademik Hassasiyetler, 5(10), 45-60.
• Billig, M. (1995). Banal nationalism. London, Sage Press.
• Bingham, J. (2012). How significant is nationalism as a cause of war?. E-International Relations, Haziran(19), 1-4.
• Can, K. (2002). Ülkücü hareketin ideolojisi. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Milliyetçilik kitabı içinde (s. 663-685). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Coenders, M., ve Scheepers, P. (2003). The effect of education on nationalism and ethnic exclusionism: An international comparison, Political Psycholog, 24(2). 313-343.
• Copeaux, E. (2002). Türk milliyetçiliği: Sözcükler, tarih, işaretler. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Milliyetçilik kitabı içinde (s. 44-52). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakmak, H. (2020). Dünden bugüne Ortadoğu. Ankara: Barış Kitap.
• Çancı, H. (2006), Kuramsal yaklaşımlar çerçevesinde milliyetçiliğin niteliksel sabitelerine genel bir bakış. Review of Social, Economic & Business Studies, 9(10), 233-246.
• De Figueiredo, R. J. P., Jr. ve Elkins, Z. (2003). Are patriots bigots? An inquiry into the vices of in-group pride. American Journal of Political Science, 47, 171–188.
• Dimitrova-Grajzl, V., Eastwood, J. ve Grajzl, P. (2016). The longevity of national identity and national pride: Evidence from wider europe. Research and Politics, April-June, 1-9.
• Erdal, İ. (2020). 1950-1980 dönemi Türk-İran ilişkileri bağlamında kurulan dostluk cemiyetleri. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2(4), 471-480.
• Ertekin, O. (2002). Cumhuriyet döneminde Türkçülüğün çatallanan yolları. T. Bora ve M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Milliyetçilik kitabı içinde (s. 345-388). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Elhan, N. (2019). Pehleviler döneminde İran’da ulus-devlet: Milli kimlik ve geleneğin icadı. İran Çalışmaları Dergisi, 3(2), 13-37.
• Findley, V. C. (2012). Modern Türkiye tarihi (1789-2007) (G. Ayas, Çev.). (2. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınevi.
• Foran, J. (1993). Fragile resistance: Social transformation in Iran from 1500 to the revolution. Boulder, Westview Press.
• Gellner, E. (1994). Nations and nationalisms. Oxford, Blackwell.
• Gökalp, E. (2007). Milliyetçilik: Kuramsal bir değerlendirme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 279-298.
• Greenfeeld, L. (2003). Nationalism: Five foads to modernity. (Yedinci Basım). England, Harvard University Press.
• Guibernau, M. (1997). Milliyetçilikler (20. yüzyılda ulusal devlet ve milliyetçilikler) (N. N. Domaniç, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Habermas, J. (2002). Küreselleşme ve milli devletlerin akıbeti (M. Beyaztaş, Çev.). İstanbul: Bakış Yayınları.
• Hall, S. (1991). Yerel ve küresel: Küreselleşme ve etniklik. A. D. King (Der.), Kültür, küreselleşme ve dünya-sistemi. Kimlik temsilinin çağdaş koşullar kitabı içinde (s. 39-61). G. Seçkin ve Ü. H. Yoksal (Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Huntington, P. S. (2020). Medeniyetler çatışması (M. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Vadi Yayınları.
• Heywood, A. (2015). Siyaset teorisine giriş (H. M. Köse, Çev.). (6. Basım). İstanbul: Küre Yayınları.
• Hanioğlu, M. Ş. (2011). Üç milliyetçilik. Erişim tarihi: 04.11.2021, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/hanioglu/2011/05/29/uc-milliyetcilik.
• Hobsbawm, J. E. (2010). Milletler ve milliyetçilik (O. Akınhay, Çev.). (4. Basım). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hjerm, M. (1998). National identities, national pride and xenophobia: A comparison of four western countries. Acta Sociologica, 41(4), 335-347.
• İlgen, A. (2021). Bir modern zaman kavramının Türkiye özelinde hermonotik yorumlaması: Milliyetçilik. Erişim tarihi: 10.12.2021. https://www.kirmizilar.com/tr/index.php/konuk-yazarlar2/6410-bir-modern-zaman-kavraminin-turkiye-ozelinde-hermonotik-yorumlamasi-milliyetcilik.
• World Values Survey (2004). https://www.worldvaluessurvey.org/WVSContents.jsp Erişim tarihi: 02.11.2021.
• Kafkasyalı, A. (2011). İran coğrafyasında Türkler. İstanbul: Bilge Oğuz.
• Karimi, P. (2013). Domesticity and consumer culture in Iran: Interior revolutions of the modern era. London, Routledge.
• Karpat, H. K. (2004). Studies on Turkish politics and society: Selected articles and essays. Boston, E.J. Brill.
• Karpat, H. K. (2011). Ortadoğu’da millet, milliyet, milliyetçilik (R. Boztemur, Çev.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kedourie, E. (1993). Nationalism. (Dördüncü. Basım). Oxford, Blackwell Press.
• Khoshbakht, L. (2010). İran’da milli kimlik inşası Farslılık ve Şiiliğin içselleşmesi (Şeriati, Motahari ve Bazergan’ın Düşünceleri Üzerine) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Ankara.)
• Kushner, D. (1979). Türk milliyetçiliğinin doğuşu (1876-1908) (Ş. S. Türet, E. Rekin ve F. Erdem, Çev.). İstanbul: Kervan Yayınları.
• Koçak, O. (1996). Kaptırılmış ideal: Mai ve siyah üzerine psikanalitik bir deneme, Toplum ve Bilim, 94-152. Leerssen, J. (2011). Viral nationalism: Romantic intellectuals on the move in nineteenth-century europe. Nations and Nationalism, 17(2), 257-271.
• Lewis, B. (2004). Modern Türkiye’nin doğuşu (M. Kıratlı, Çev.). (9. Basım). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Litvak, M. (2017). The construction of Iranian national identity. In M. Litvak (Ed.) Constructing nationalism in Iran: From the qajars to the Islamic Republic (pp. 10-31). London and New York: Routledge.
• Mardin, Ş. (2009). Batıcılığın ilk evresi. M. Türköne ve T. Önder (Ed.), Türk modernleşmesi makaleler-4 kitabı içinde (s. 1-25). İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Sarıkaya, Y. (2008). Tarihi ve jeopolitik boyutlarıyla İran’da milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sarınay, Y. (1994). Türk milliyetçiliğinin tarihi gelişimi ve Türk ocakları (1912-1931). İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Shaw, E. K. ve Shaw, J. S. (1994). Osmanlı imparatorluğu ve modern Türkiye-2- (M. Harmancı, Çev.). İstanbul: E Yayınları.
• Smith, W. T. ve Kim, S. (2006). National pride in comparative perspective: 1995/96 and 2003/04. International Journal of Public Opinion Research, 18(1), 127-136.
• Şen, Y. F. (2004). Globalleşme sürecinde milliyetçilik trendleri ve ulus devlet. (1. Basım). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Taşkıran, C. (2011). İran (Fars) milliyetçiliğinin tarihsel gelişimi. Erişim tarihi: 19.11.2021, https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=1542.
• Thompson, A. (2001). Nations, national identities and human agency: Putting people back into nations. The Sociological Review, 47(1), 19-31.
• Öznur, H. (1999). Ülkücü hareket: CKMP’den MHP’ye. (1. Cilt). Ankara: Alternatif Yayınları.
• Uzun, T. (2000). Bir siyasal ideoloji olarak milliyetçilik ve Türk siyasal hayatında kurumsallaşması: MHP Örneği (Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Bölümü Ana Bilim Dalı, İzmir.)
• Uzun, T. (2010). Osmanlı döneminde Türk milliyetçiliği ideolojisinin kaynakları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 1-11.
• Yalçın, S. (2013). İlmi makaleler. (2. Cilt). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Yuval-Davis, N. (1993). Gender and nation. Ethnic and Racial Studies, 16(4), 621-632.
• Zürcher, J. E. (2015). Bir ulusun inşası (L. Yalçın, Çev.). Ankara: Akılçelen Kitapları.