Türkiye Ekonomisinin Kronik Sorunu Dolarizasyon ve Dolarizasyon Sürecine Makroekonomik- Finansal Değişkenlerin Etkileri

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 613 - 637, 28.07.2023

Murat Akkaya

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1163376

Cited By: 3

Öz

Dolarizasyon; bir ülkenin iki para birimini, yani yerel para birimini ve daha güçlü bir para birimini kullanmaya karar verme sürecidir ve genellikle yüksek enflasyon ve döviz kuru oynaklığı geçmişi olan ülkelerde meydana gelmektedir. Türkiye ekonomisinde 1960'ların sonu ve 1970'lerin başında başlayan dolarizasyon süreci 1994 ve 2001 krizi sonrasında sürekli hale gelmiştir. 2002 - 2013 döneminde oluşan politik ve ekonomik istikrar sonucunda çok büyük oranda düşmesine rağmen özellikle 2018 Ağustos’unda yaşanan kur atağı sonrasında zirveye ulaşmıştır. Bu çalışmanın amacı Türkiye ekonomisinde kronik bir sorun olan dolarizasyon sürecini etkileyen ve yönlendiren makroekonomik ve finansal değişkenlerin Vektör Otoregresyon modeli ile analiz edilmesidir. 21 Aralık 2021 tarihinde halen kullanılan Kur Korumalı Mevduat sistemine geçilmiştir. Bu nedenle 2022 yılı çalışmadan çıkarılmıştır. Oluşturulan model anlamlı çıkmıştır. Bankacılık Sektörü Kredi Hacmi, Dış Ticaret Dengesi, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı, Reel Döviz Kuru, ABD Doları/Türk Lirası Kuru, ABD 10 Yıllık Tahvil Faizi ve Yurtdışı Yerleşiklerin Hisse Senedi Portföyü değişkenlerinin gecikmeli değerleri anlamlıdır ve Türkiye ekonomisinde dolarizasyon sürecini etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Dolarizasyon, Vektör Otoregresyon Modeli, , Vektör Otoregresyon Modeli, Granger Nedensellik Testi, Türkiye

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Editöe ve hakemlere katkıları için öncelikle teşekkür ederim

The Chronic Problem of The Turkish Economy Dolarizatıon and The Effects of Macroeconomic-Financial Variables On The Dolarization Process

Öz

Dollarization is the process by which a country decides to use two currencies: the local currency and a stronger one, and usually occurs in countries with a history of high inflation and exchange rate volatility. The dollarization process started in the Turkish economy in the late 1960s and early 1970s and became permanent after the 1994 and 2001 crises. Although it decreased to a great extent as a result of the political and economic stability that occurred in the 2002 - 2013 period, it reached its peak especially after the exchange rate attack in August 2018. The aim of this study is to analyze the macroeconomic and financial variables that affect and direct the dollarization process, which is a chronic problem in the Turkish economy, with Vector Autoregression model. On December 21, 2021, the Currency Protected Deposit system, which is still used, was introduced. Therefore, the year 2022 is excluded from the study. The model is significant. Lagged values of Banking Sector Credit Volume, Foreign Trade Balance, Manufacturing Industry Capacity Utilization Rate, Real Exchange Rate, USD/Turkish Lira Rate, US 10-Year Bond Rate and Non-Residents' Stock Portfolio variables are significant and affect the dollarization process in the Turkish economy.

Anahtar Kelimeler

Dolarization, Vector Autoregression (VAR) Model, Granger Causality, Test, Granger Causality, Test, Türkiye

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Adanur Aklan, N. ve Nargelecekenler, M. (2010). Liability Dollarization and Exchange Rate Balance Sheet Effect On Turkey. Istanbul Unıversıty Journal Of Faculty Of Polıtıcal Scıences-Sıyasal Bılgıler Fakultesı Dergisi, (43), 177-204.
• Ajide, K. B., Raheem, I. D., & Asongu, S. A. (2019). Dollarization and the “Unbundling” of Globalization in sub-Saharan Africa. Research in International Business and Finance, 47, 398-409.
• Akşehirli, N. (2020). Türkiye'de Kredi Ve Mevduat Dolarizasyonu: Makroekonomik Göstergelerin Ve Alınan Önlemlerin Yansımaları (2015: 3-2019: 12). Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3(1), 61-76.
• Aydınlık, Ü. (2020). Bölgesel dolarizasyon farklılıkları ve belirleyicileri: Türkiye örneği. Master's thesis, TOBB ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balaylar, N. A. ve Duygulu, A. A. (2004). Türkiye’de Para İkamesi Olgusu Ve Para Talebinin İstikrarı. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 33-55.
• Bărbuță-Mișu, N., Güleç, T. C., Duramaz, S., & Virlanuta, F. O. (2020). Determinants of Dollarization of Savings in the Turkish Economy. Sustainability, 12(15), 6141.
• Bawa, S., Omotosho, B. S., & Doguwa, S. I. (2015). Ratchet effects in currency substitution: An application to Nigeria. CBN Journal of Applied Statistics, 6(2), 19-37.
• Cıvcır, I. (2005). Dollarization and its long-run determinants in Turkey. Emerald Group Publishing Limited.
• Court, E., Ozsoz, E., & Rengifo, E. W. (2012). The Impact of Deposit Dollarization on Financial Deepening. Emerging Markets Finance and Trade, 48(6), 39-52.
• De Nicoló, G., Honohan, P., & Ize, A. (2005). Dollarization of bank deposits: Causes and consequences. Journal of banking & finance, 29(7), 1697-1727.
• Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366a), 427-431.
• Domac, I. & Bahmani-Oskooee, M. (2002). between Dollarization and Inflation: Evidence from Turkey. Research and Monetary Policy Department, Central Bank of the Republic of Turkey.
• Dumrul, C. (2010). Türk Ekonomisinde Para İkamesinin Belirleyicilerinin Sınır Testi Yaklaşımı İle Eş-Bütünleşme Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35: 199-23.
• Eichengreen, B., Hausmann, R., & Panizza, U. (2005). The pain of original sin. Other people’s money: Debt denomination and financial instability in emerging market economies, 13-47.
• Engle, R.F. & C.W.J. Granger (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation, and testing. Econometrica, 55: 251–276.
• Engle, R. F. & Yoo, B. S. (1987). Forecasting and Testing in Cointegrated Systems. Journal of Econometrics, 35, 143--59
• Erdoğdu, Ö. Ü. H. ve Baykut, Ö. Ü. E. (2019). Türkiye’de Yerleşik Bireyler ve Şirketlerin Döviz Hesaplarının Ekonometrik Analizi. Bankacılar, 30(110), 37-55.
• Feige, E. L. (2003). Dynamics of currency substitution, asset substitution and de facto dollarisation and euroisation in transition countries. Comparative economic Studies, 45(3), 358-383.
• Hekim, D. (2008). Para İkamesi Histerisi ve Türkiye Örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1): 27-43.
• Ize, A. (2005). Financial Dollarization Equilibria: A Framework for Policy Analysis. IMF Working Papers, 05/186, International Monetary Fund.
• Ize, A. & Levy-Yeyati, E. (2003). Financial dollarization. Journal of International Economics, 59(2), 323–347.
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12, 231–254.
• Kaplan, M., Kalyoncu H. & Yücel F. (2008). Currency Substitution: Evidence From Turkey. International Research Journal of Finance and Economics, 21: 158-162.
• Karamollaoğlu, N., & Yalçin, C. (2020). Exports, real exchange rates and dollarization: empirical evidence from Turkish manufacturing firms. Empirical Economics, 59(5), 2527-2557.
• MacKinnon, J. G., Haug, A. A. & Michelis, L. (1999). Numerical distribution functions of likelihood ratio tests for cointegration. Journal of Applied Econometrics, 14, 563- 577.
• Mecagni, M., Corrales, S., Dridi, J., Garcia-Verdu, R., Imam, P. & Matz, J. (2015). Dollarization is SSA: Experience and Lessons. IMF Working Paper.
• Özsöz, E. & Rengifo, E. W. (2016). Understanding Dollarization. Walter de Gruyter GmbH & Co KG: Berlin, Germany.
• Reinhart, C.M., Rogoff, K. S. & Savastano, M. A. (2014). Addicted to Dollars. Annals of Economics and Finance, 15(1), 1-50.
• Saraç, T. B. (2010). Enflasyon Ve Para İkamesi İlişkisi: Türkiye Ekonomisi İçin Ekonometrik Bir Analiz (1994: 01 - 2009: 12). Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1): 147-152.
• Sarı, İ. (2007). Makro Ekonomik Değişkenlerin Dolarizasyon Sürecine Etkileri. TCMB, Uzmanlık Tezi.
• Sarıkovanlık, V., Koy, A., Akkaya, M, Yıldırım, H.H. ve Kantar, L. (2019). Finans Biliminde Ekonometri Uygulamaları. Birinci Basım. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sönmezer, S. & Çelik, I. E. (2019). Factors Causıng Change In Foreıgn Exchange Deposıts In An Emergıng Economy: Turkey Case. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(21), 264-286.
• Taşçı, H. M. & Darıcı, B. (2008). Türkiye'de Para İkamesi Ve Ters Para İkamesinin Döviz Kuru Aracılığıyla Senyoraj Geliri Üzerine Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (3): 89-104.
• Taşçı, H. M., Darıcı B. ve Erbaykal E. (2009). Ters Para İkamesi Süreci ve Döviz Kuru Oynaklığı: Türkiye Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(1): 102-107.
• Taşseven, Ö. Ve Çınar, S. (2015). Türkiye’de borç dolarizasyonunun belirleyicileri ve makroekonomik göstergeler üzerindeki etkileri. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 4(2), 121.
• Terzi, H. ve Kurt, S. (2007). Dolarizasyon, Enflasyon Ve Reel Döviz Kuru İlişkisinin Var Analizi İle Tespiti. 8. Türkiye Ekonometri ve İstatistik Kongresi İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Udoh, E. A. & Udeaja, E. A. (2019). Asymmetric effects of financial dollarization on nominal exchange rate volatility in Nigeria. The Journal of Economic Asymmetries, 19, e00118.
• Yılmaz, M. ve Uysal, D. (2019). Türkiye’de dolarizasyon ve enflasyon ilişkisi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 286-306.
• Uslu, N. Ç. ve Kapkara, S. (2019). Kredi Dolarizasyonunun Belirleyicileri: Türkiye Örneği. Economics Literature, 1(2), 148-167.
• Zeybek, H. (2014). Dolarizasyon ve Finansman Maliyeti. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(2), 44-61.