Türkiye's Problematic of Independence and Democracy during and after the Construction of the New State

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 723 - 758, 25.07.2024

Selim Çakır

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1380276

Öz

The construction of the new state began with Mustafa Kemal's landing in Samsun on May 19, 1919. Various congresses were organized and the new state was established after the Turkish War of Independence. Numerous revolutions were made and democratization steps were taken until the death of Mustafa Kemal Atatürk. During this period, the first opposition party in the history of the republic, the Progressive Republican Party (TCF) was established but failed. The Free Republican Party (SCF), which was established later, also failed. Mustafa Kemal attached great importance to the development and independence of the country in every field. Democracy, on the other hand, had to be implemented after all these had been established. After the Second World War, as a result of the policies made in the name of democratization, Türkiye compromised its founding philosophy. After bilateral agreements with the United States of America (USA), Türkiye took its place in the "New World Order". This study covers the developments between 1919-1938 and 1938-1950. Political policies, economic policies, education policies, agricultural-industrial policies, agricultural-industrial policies and some developments in foreign policy during this period are evaluated and these two periods are compared in terms of independence and democratization. The aim of the study is to compare these two periods in terms of independence and democratization by revealing the philosophy with which the Republic of Türkiye was founded and why Türkiye departed from this philosophy after Atatürk's death and especially after the Second World War.

Anahtar Kelimeler

Republic, Independence, Democracy, Imperialism, New World Order

Yeni Devletin İnşası ve Sonrasında Türkiye’nin Bağımsızlık ve Demokrasi Sorunsalı

Öz

Yeni devletin inşası Mustafa Kemal’in 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basması ile başlamıştır. Çeşitli kongreler düzenlenmiş ve Türk bağımsızlık savaşı sonrası yeni devlet kurulmuştur. Mustafa Kemal Atatürk’ün ölümüne kadar geçen sürede sayısız devrimler yapılmış ve demokratikleşme adımları atılmıştır. Bu dönemde cumhuriyet tarihimizin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) kurulmuştur. Ancak başarısız olunmuştur. Daha sonra kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF)deneyimi de başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Mustafa Kemal, ülkenin her alanda kalkınmasına ve bağımsızlığına büyük önem vermiştir. Demokrasi ise tüm bunlar yerleştikten sonra hayata geçirilmelidir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra demokratikleşme adına yapılan politikalar neticesinde Türkiye, kuruluş felsefesinden ödünler vermiştir. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile yapılan ikili anlaşmalar sonrasında Türkiye, “Yeni Dünya Düzeni” içerisindeki yerini almıştır. Atatürk’ün ölümüne kadar olan süreç ile Atatürk’ün ölümünden sonra yaşanan gelişmeleri ele almak bu çalışmanın amacı içerisindedir. Yine bu iki dönem arasında ekonomi, siyaset-toplum, eğitim, tarım-sanayi ve dış politika alanında yaşanan gelişmeleri tam bağımsızlık, anti-emperyalizm ve demokrasi açısından değerlendirerek alana katkı sağlamak istenilmiştir. Bu çalışma, 1919-1938 yılları ile 1938-1950 yılları arasında yaşanan gelişmeleri kapsamaktadır. Bu dönem içerisinde yaşanan siyasal politikalar, ekonomi politikaları, eğitim politikaları tarım-sanayi politikaları, dış politikada yaşanan bazı gelişmeler değerlendirilmiş ve bu iki dönem bağımsızlık ve demokratikleşme açısından karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Bağımsızlık, Demokrasi, Emperyalizm, Yeni Dünya Düzeni

Destekleyen Kurum

Destekleyen Kurum Yok.

Kaynakça

• Akın, R. (2012). Türk siyasal hayatı 1908-2000 İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Aksu, Ş. vd. (2015). Türkiye Cumhuriyeti tarihi ders notları (Altıncı Baskı). , Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Akyıldız, H. ve Eroğlu, Ö. (2004). Türkiye Cumhuriyeti dönemi uygulanan iktisat politikaları. Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1). 43-62.
• Alpargu, M., Özçelik, İ. ve Yavuz, N. (2001). Atatürk ilkeleri ve türk inkilap tarihi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2001.
• Altaş, S. (2012). Devrim tarihi 2. Ankara: Nobel Yayınları.
• Aslan, S. (2013). Tek parti döneminin siyasal analizi. A. Karadağ (Ed.), Osmanlıdan Cumhuriyete Türkiye’de Siyasal Hayat (ss. 60-62). Ankara: Orion Kitapevi.
• Atagenç, İ. Ö. ve Toprak, N. G. (2019). Türk Amerikan ilişkilerinde 12 Temmuz 1947 antlaşması ve Türk siyasal hayatına etkileri. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 12 (24), 91-117.
• Atatürk, M. Kemal. (2009). Nutuk, (Günümüz Diline Uyarlayan: T. Mumcu), İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Ataay, F. (2022). Türkiye demokrasi tarihi (1789’dan günümüze). Ankara: Nika Yayınevi.
• Avar, B. (02 Ağustos 2010). Abdullah Gül’den Numan Kurtulmuş’a... Nasıl eğitiliyorlar. Erişim tarihi: 20 Ocak.2023, Oda TV, https://www.odatv4.com/kultur-sanat/nasil-egitiliyorlar-0208101200-11666.
• Ay, İ. C. (2021). Marshall yardımları: Türkiye’nin dışa bağımlılık sürecine etkileri. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), 53-64.
• Aydoğan, M. (2006). Küreselleşme ve siyasi partiler (Altıncı Baskı). İzmir: Umay Yayınları.
• Aykaç, N. (2009). Yönetsel alanda değişimler ve devrim hareketlerine karşı gerici tepkiler Serbest Cumhuriyet Fırkası – Menemen olayı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (44), 581-625.
• Aysal, N. (2005). Anadolu’daki aydınlanma hareketinin doğuşu: Köy enstitüleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 9(35), 267-282.
• Aysal, N. ve Arslan, L. (2021). Siyasal ve kültürel diplomasi sarmalında Türk Amerikan ilişkilerinin gelişimi: Fulbright programı anlaşması. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(42), 5999-6024.
• Berberoğlu, C. N. (1976). İzmir iktisat kongresi. Eskişehir Ticari İlimler ve Akademisi Dergisi, 12(1), 222-232.
• Bıyıklı, M. (2015). Kaynakçalı ve açıklamalı Atatürk dönemi Türk dış politikası kronolojisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 347-388.
• Bila, F. (2009). CHP 1919-2009 (Dördüncü Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
• Bozkurt, G. (2003). Atatürk dönemi Türk dış politikası. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 19(56), 917-923.
• Börklüoğlu, L. (2022). Tanzimat’tan günümüze Türk siyasal hayatı. Bursa: Dora Basım.
• Burgaç, M. (2013). Türkiye Devleti’nin doğuşuna giden süreç (1918-1920). Şaduman Halıcı (Ed.) Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Coşkun, A. (30 Ağustos 2022). 30 Ağustos savaşının önemi ve Cumhuriyet’e giden yol, Erişim tarihi: 7 Kasım 2022. Cumhuriyet Gazetesi, https://www.cumhuriyet.com.tr/ yazarlar/alev-coskun/30-agustos-savasinin-onemi-ve-cumhuriyete-giden-yol-1975116.
• Çavdar, T. (2008). Türkiye’nin demokrasi tarihi (Dördüncü Baskı). Ankara: İmge Kitapevi.
• Değer, M. E. (2004). Emperyalizmin tuzaklarındaki ülke oltadaki balık Türkiye. 7. Baskı, İstanbul: Otopsi Yayınları.
• Demir, Ş. (2013). Çok partili dönem. Şaduman Halıcı (Ed.), Türkiye’de Demokrasi ve Parlamento Tarihi İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Demirel, A. (2013). Tek partili dönem (1923-1946). Ahmet Demirel ve Süleyman Sözen (Ed.), Türk Siyasal Hayatı İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Erdinç, Z. (2007). Uluslararası para fonu -Türkiye ilişkilerinin gelişimi ve 19. Stand-By anlaşması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (18), 99-116.
• Göze, A. (2006). Türk Kurtuluş savaşı ve Devrimi tarihi, 6.Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Güler, Y. (2004). II. Dünya harbi sonrası Türk-Amerikan ilişkileri (1945-1950). Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 209-224.
• Günal, E. (2009). Türkiye’de demokrasinin yüzyıllık serüveni 1908-2008. İstanbul: Karakutu Yayınları.
• Güneş, İ. (2013). Yeni Türkiye Devletinden Türkiye Cumhuriyeti’ne siyasal yapının dönüşümü (1920-1923). Şaduman Halıcı (Ed.), Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Gürboğa, N. (2013). İkinci Meşrutiyetten Cumhuriyet’e Türkiye’de siyasal yaşam. Ahmet Demirel ve Süleyman Sözen (Ed.), Türk Siyasal Hayatı İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Halıcı, Ş. (2013). Cumhuriyet yönetimine geçiş ve Cumhuriyetin pekiştirilmesi. Şaduman Halıcı (Ed.), Türkiye’de Demokrasi ve Parlamento Tarihi İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Halıcı, Ş. (2013). Atatürk döneminde Türkiye’nin siyasal ve hukuksal yapılanması (1923-1938). Şaduman Halıcı (Ed.), Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Haytoğlu, E. (2013). Atatürk’ün dış politika anlayışında gerçekçilik. Belgi Dergisi, (5), 589-594.
• Irmak, S. (1987). Atatürk’ün dış politika ilkeleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 3(9), 487-496.
• Karatepe, Ş. Tek parti dönemi (Dördüncü Baskı). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karpat, K. (2010). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kahraman, H. B. (2010). Türk siyasetinin yapısal analizi – II 1920-1960. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Koç, T. (2013). Ana hatlarıyla Türkiye’de siyasal hayat. Adana: Karahan Kitapevi.
• Koçak, C. (2005). Siyasal tarih (1923-1950). Sina Akşin (Yay.Yön.), Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980 İçinde. 8. Baskı, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Koraltürk, M. (2013). II. Meşrutiyetten 2000’li yıllara Türkiye’de ekonomi politiğin evrimi. Ahmet Demirel ve Süleyman Sözen (Ed.), Türk Siyasal Hayatı İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Korkmaz, T. (2014). Türkiye’de tek partili dönemin toplum ve siyaset anlayışının Dünya konjonktürü bağlamında değerlendirilmesi. Akademik Bakış Dergisi, (43),0-0.
• Meydan, S. (18 Ekim 2021). Cumhuriyetin ekonomi zaferi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. Sözcü Gazetesi, https://www.sozcu.com.tr/ 2021/yazarlar/sinan-meydan/cumhuriyetin-ekonomi-zaferi-6713132/.
• Meydan, S. (26 Ekim 2022). Cumhuriyetin ruhu. Erişim tarihi: 18.Aralık 2022, Sözcü Gazetesi, https://www.sozcu.com.tr/ 2020/yazarlar/sinan-meydan/cumhuriyetin-ruhu-6097450/.
• Mumcu, A. (1986). Tarih açısından Türk Devriminin temelleri ve gelişimi, 10. Baskı, İstanbul: İnkılâp Kitapevi.
• Öz, E. (1996). Türkiye’de tek-parti rejimi ve siyasal katılma (1923-1945). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özbudun, Ergun: (2011). Milli mücadele dönemi. Ergun Özbudun (Ed.), Türkiye’nin Siyasal Gelişmesi İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Sallan Gül, S. (2013). Gönen Köy enstitüsü ışığı. İzmir: Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneği Yayınları.
• Sunay, C. (2010). Demokrat Parti. Turgay Uzun, (Ed.), İttihat ve Terakki’den Günümüze Siyasal Partiler İçinde. Ankara: Orion Kitapevi.
• Şeyhanlıoğlu, H. (2012). 12 Temmuz beyannamesinin siyasal etkileri ve önemi siyasal hayatımızda çatışma çözümüne bir başarı örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 77-100.
• TBMM Tutanaklar. (1946). Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri hükümeti arasında 27 Şubat 1946 tarihinde Kahire’de imzalanan anlaşmaya ek anlaşmanın onanması hakkında kanun tasarısı ve geçici komisyon raporu (1/93). Erişim tarihi: 27 Aralık 2022, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c004/tbmm08004042ss0067.pdf.
• TBMM Tutanaklar. (1950). Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri arasında imza edilen anlaşma gereğince temin edilen paraların kullanılmasına dair Türkiye Cumhuriyeti hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri hükümeti arasında imzalanan anlaşmanın onanması hakkında kanun. Erişim tarihi: 20 Ocak 2023, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc032/kanuntbmmc03205596.pdf.
• Uyar, H. (2013). İsmet İnönü dönemi ve çok partili siyasal yaşama geçiş (1938-1950). Şaduman Halıcı (Ed.), Türkiye Cumhuriyeti Siyasi Tarihi İçinde Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayını. 90-114.
• Yerli, E. ve Çeçen, E. (2014). Kamu yönetimi (İkinci Baskı). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Zürcher, E. J. (1992). Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası, Gül Çağalı Güven (Çev.) Ankara: Bağlam Yayıncılık, 1992
• Zürcher, E. J. (1998). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (Üçüncü Baskı). Yasemin Gönen (Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (Yedinci Baskı). Yasemin Saner Gönen (Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.