Değişim ve Yenileşmede Fıtrat Çizgisi

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 97 - 120, 30.06.2020

İsmail Yalçın

Öz

Fıtrat, İslam literatüründe üzerine yoğun anlamlar yüklenen Kur’an ve Sünnet kaynaklı bir kavramdır. Yaratılışın özünü, ilke ve esaslarını ifade etmek için fıtrat kavramı kullanıldığı gibi her bir varlığın yaratılıştan getirdiği ortalama maddi ve manevi varlığını ifade etmek için de fıtrat kavramı kullanılır. Müşahede âlemimizdeki her bir varlığa Allah yaratılıştan maddi bir suret ve manevi kabiliyetler vermiştir. Varlıklar içinde insan, iradeye bağlı sorumluluk bilincini emanet olarak yüklenerek Allah’ın yeryüzündeki halifesi olma vasfını kazanmıştır. Hayvanlar, bitkiler ve diğer cemadat ise gayri iradî olarak fıtrat üzere varlıklarını sürdürür. İnsanın sorumluluk bilinciyle iradesini fıtrata uygun olarak kullanması, seçimlerinde iyiye, güzele ve hayra yönelmesini gerektirir. Üstelik bunu sadece kendisi için değil doğrudan ve dolaylı ilişkide olduğu bütün varlıklar için istemeli ve yapmalıdır. Allah gökteki ve yeryüzündeki varlıkları insanın hizmetine vermiştir. Bu varlıklardan faydalanırken onların fıtratlarına saygı gösterilmesi ve onlarla ilişkilerde insanın kendi fıtratı ile birlikte diğer varlıkların da fıtratlarının gözetilmesi gerekir. Hakîm sıfatının sahibi olan Allah’ın yaratmasında ve yaratılıştan varlıkları belirli bir fıtrat üzere var etmesinde anlaşılabilen hikmetler olduğu gibi herkesin kolayca anlayamayacağı hikmetler de bulunabilir. Bu sebeple ister insanla, ister hayvan, bitki ve diğer cansız varlıklarla ilgili bir değişiklik olsun, bir değiştirme düşünüldüğünde öncelikle Allah’ın yaratmasına ve koyduğu fıtrata saygı göstermeli ve anlamaya çalışılmalıdır. Sonra her türlü değişim, ilim ve hikmetle, yaratılış ve fıtratı geliştirecek ve iyileştirecek tarzda yürütülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Din, İslam Hukuku, Fıtrat, Değişim, Yenileşme, Bozulma

The Fitra Line in Change and Innovation

Öz

Fitrah is a concept in Islamic literature that comes from the Quran and Sunnah and is understood to have a deep meaning. Fitrah is used both as the essence, principles, and rules of creation and as a way of expressing the material and spiritual value that each being has due to creation. Allah has created every being in the observable world with a material image and spiritual capabilities. Among these beings, human-beings, by having willpower and responsibility, have taken on the role of the khalifah of Allah on earth. Animals, plants, and other beings live their lives without willpower and based on fitrah. Humans need to act responsibly and live in accordance with fitrah, and make the choice for the good and the righteous. They should do this not only for themselves but rather for all beings to whom they are directly or indirectly related. Allah has given beings in the sky and the earth to the service of human beings. When benefiting from these beings, it is important that humans respect the fitrah of these beings alongside their own. The fact that Allah, whose one attribute is Hakîm, created all beings with a fitrah might be due to a wisdom, part of which is easily understandable and part of which not. For this reason, whenever one considers a change to a being -whether it is a human, animal, plant, or something else- one should first respect and try to understand the fitrah that Allah has put into that being. Any change and innovation should be based on science and wisdom, and be done in a manner that will improve creation and fitrah.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Fitrah, Change, Innovation, Deterioration

Kaynakça

• Baysa, Hüseyin. “Sakal Uzatma Ve Bıyık Kısaltmanın Hükmüne İlişkin Görüşlerin Değerlendirilmesi”. Sosyal Bilimler Dergisi 7/14 (19 Aralık 2017): 273-289.
• Bi̇lgi̇n, Vejdi. “Kur’an’dan Sosyolojik İlkeler Çıkarmanın İmkânı -Sünnetullah Kavramı Çerçevesinde Bir Eleştiri-”. Eskiyeni. 22 (10 Ekim 2011): 35-43.
• Bor, Adil. “Din ile İlişkisi Bağlamında Fıtratın Mahiyeti”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (15 Aralık 2017): 1671-1704. https://doi.org/10.18505/cuid.296749.
• Bouzenita, Anke Iman. “Change of Creation or Harnessing Nature? The Reception of Biotechnology in the Islamic World”. Islamic Studies 48/4 (2009): 499-523.
• Bozkurt, Nebi. “Sünnet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 10 Aralık 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/sunnet--hitan#2-islamda.
• Buhârî, Abû Abdillah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870). el-Câmiu’s-sahîh. Thk. Muhammed Züheyr b. Nasır. 9 Cilt. yy.: Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.
• Ebû Dâvûd, es-Sicistânî. es-Sünen. Thk. Şuayb el-Arnaûd. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risaletü’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 9 Cilt. İstanbul: Nebioğlu Basımevi, 1960.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı : meal, tefsir. Trc. Ahmet Ertürk - Cahit Koytak. İstanbul: İşaret Yayınları, 1996.
• Evecen, Arzu - Kirkincioğlu, Zeynep. “Gi̇ysi̇yle Gelen Bi̇çi̇m-Si̇zli̇k”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 69/1 (Mart 2020): 761-774. https://doi.org/10.17719/jisr.2020.3995.
• Evgin, Abdülkadir. “Hadislerde ‘Fıtrat’ Kavramı ve ‘İslam Fıtratı’ Söyleminin Tenkidi”. Kahramanmaras Sütçü Imam Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2003): 93-110.
• Hi̇zmetli̇, Sabri. “İslam ve Değişim”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37/1 (01 Ağustos 1997): 87-99. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000898.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah. et-Temhid limâ fi’l-Muvatta min’l-meânî ve’l-esânîd. 24 Cilt. Mağrib: Vezaratu Umumi’l-Evkâf ve’s-Suûni’l-Islamiyye, 1387.
• İbn Âşûr, Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atıyye el-Endelüsî, el-Ende. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. Thk. Abdüsselam Abdüşşafi Muhammed. 1. Bs, 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris er-Râzî el-Kazvînî. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luğa. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-Muhallâ bi’l-âsâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Sahihu İbn Hibbân. Thk. Şuayb el-Arnaûd. 2. Baskı., 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414.
• İbn Mace, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid. Sünenü İbn Mace. Thk. Muhammed Fuâd Abdukbâkî. 2 Cilt. yy.: Dâru Ihyai Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1994.
• İzgi, M. Cumhur. “Tedavi Amaçlı Olmayan Erkek Çocuk Sünnetinin Etik Değerlendirmesi”. Türk Psikiyatri Dergisi. 25 (2014): 1-8.
• Kadioğlu, Hakan Hadi - Aydin, İbrahim Hakkı - Beki̇ryazici, Eyüp. “Dinî ve Tıbbî Açıdan Sünnet”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 25 (30 Haziran 2006): 1-16.
• Kaplan, İbrahim. “Din, Fıtrat ve Akl-ı Selim İlişkisi Üzerine”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 17/2 (29 Aralık 2017): 61-84.
• Karaman, M. İhsan. “Sosyokültürel, Etik, Tıbbi ve İslami Perspektiften Kız Çocuklarda ve Kadınlarda Sünnet”. Anadolu Klinigi Tip Bilimeri Dergisi 22/2 (2017): 125-130.
• Kısa, Mahmut. Kısa açıklamalı Kur’an-ı Kerim meali. Konya: Armağan Kitaplar, 2013.
• Kurt, Yaşar. “Kur’an’da Fıtrat Kavramı”. Dinbilimleri Akademik Arastırma Dergisi 5/2 (2005): 71-104.
• Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Cami’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân (Tefsiru’l-Kurtubî). 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübü’l-Misriyye, 1964.
• Mohamed, Yasien. “The Interpratations of Fitrah”. Islamic Studies 34/2 (1995): 129-151.
• Müslim, b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1374.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen (el-Müctebâ). Thk. Abdülfettah Ebû Gudde. 2. Bs, 9 Cilt. Halep: Mektebü’l-Matbûâtü’l-İslamiyye, 1406/1986.
• Râzî, Fahrettin. Mefâtîhu’l-gayb. 3. Bs, 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhya’it-Turâsi’l-Arabî, 1420–1999.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân (Tefsîr). 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tirmizi, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizi. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1998.
• Usta, Nalan Damla Yılmaz. “Antik insanın sosyokültürel yaşamını yansıtan bazı diş ve iskelet sistemi anomalileri”. 2015. 13.
• Yalçın, İsmail. İslam Hukuku açısından Yaratılışı Değiştirme Fıtratı Bozma. Ankara: Fecr Yayınevi, 2018.
• Yalçın, İsmail. “Sakal”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 09 Aralık 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/sakal (09.12.2020).
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed Murtezâ el-Hüseynî. Tacu’l-‘arûs min cevâhiri’l-kamûs. 40 Cilt. İskenderiye: Dâru’l-Hidâye, ts.